Ο Γιάννης Καλπούζος, με τον «Μεθυστή» του, κατoρθώνει πολύ έντεχνα να ταξιδέψει τον αναγνώστη πίσω στο χρόνο. Να τον σεργιανίσει στα χώματα της Κρήτης σε καιρούς που περίσσευαν η φτώχεια και ο πόνος, όμως παράλληλα ξεχείλιζε η αγωνιστικότητα (1940 – 1944), πιάνοντας το νήμα από το 1937 και μαζί τις ζωές των πρωταγωνιστών του, κεντώντας λέξη την λέξη ένα νέο εξαιρετικό ιστορικό μυθιστόρημα.
Όπως πάντα, ο συντοπίτης μας συγγραφέας, επιδιώκει και κατορθώνει και το δεύτερο σπουδαίο ταξίδι για τον αναγνώστη του. Εκείνο στον ποταμό, τη λίμνη, τις θάλασσες της ψυχής του. Σε έννοιες, σε αξίες, σε συναισθήματα που αναδιατάσσουν το είναι του… Αφυπνίζει αξίες όπως η αγάπη για την πατρίδα, η αλληλεγγύη, το ήθος, η συντροφικότητα, η ενότητα, η συμπαράσταση, το υψηλό φρόνημα.

Μιλώντας στην εφημερίδα «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» ο Γιάννης Καλππούζος δηλώνει πως αυτό αποτελεί «σαφέστατα στόχο του» και προσθέτει: «Σε μια εποχή παρακμής των αξιών, σε μια εποχή όπου βασιλεύει ο αισθητικός κατήφορος, ο ωχαδερφισμός, η ρεμούλα, ο εθνομηδενισμός, η πατριδοκαπηλία, τα ευτελή πρότυπα και η ύβρις, ήθελα να μιλήσω για εκείνους που κράτησαν ψηλά την Ελλάδα και όλες τις ευγενείς εκφάνσεις της ψυχής». Κι αυτό, βέβαια, χωρίς να κρύβει την «αποκρουστική πλευρά», όπως την χαρακτηρίζει ο ίδιος, που υπήρχε πάντα, ήτοι «τους δωσίλογους, τους προδότες, τους μαυραγορίτες και τόσους άλλους που αναφέρονται στον “Μεθυστή”».

«Αγαπά κανείς τον τόπο του, όταν γνωρίζει τα βήματα των προγόνων του και γιατί εκεί βρίσκονται όσα έκτισαν σε μεγάλο βαθμό τις συμπεριφορές μας, τις νοοτροπίες, ακόμα και τον τρόπο σκέψης μας, κυρίως μέσα από την προφορική διδαχή από γενεά σε γενεά», λέει ο Γιάννης Καλπούζος και επισημαίνει ότι αυτή η διδαχή διακόπηκε στις μέρες μας, προσθέτοντας: «Διακόπηκε το τρίπτυχο της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας (παππούδες, παιδιά, εγγόνια) και στη θέση τους μπήκε η τηλεόραση, το διαδίκτυο, οι νταντάδες από άλλες χώρες…».

Ολόκληρη η συνέντευξη έχει ως ακολούθως:

Συνέντευξη στη Βίκυ Καινούργιου

Ερ: Η πρώτη παρουσίαση στην Κρήτη για τον «Μεθυστή», όμως όχι όπως το είχατε προγραμματίσει, λόγω της «απουσίας» του μεγάλου καλλιτέχνη Μανώλη Λιδάκη;
Απ: Ήταν ιδιαίτερη τιμή για μένα. Μιλήσαμε τηλεφωνικά τις τελευταίες ημέρες πολλές φορές με τον Μανώλη, γιατί πέρα από την παρουσίαση ετοιμάζαμε και έναν δίσκο όπου θα ερμήνευε 12 τραγούδια, σε στίχους δικούς μου και μουσική του μαέστρου Μύρωνα Μιχαηλίδη. Δυστυχώς, άλλα έγραφε το μοιροχάρτι, όπως λένε στην Κρήτη. Όσον αφορά το Ηράκλειο, η πρώτη παρουσίαση ανήκε εκεί μια και το μυθιστόρημα διαδραματίζεται εξ ολοκλήρου στην Κρήτη και δη στο Ηράκλειο.

Ερ: Ο «Μεθυστής», μάς… μάγεψε και κυρίως μάς έδωσε μια ακόμα μεγάλη «ανάσα», υπενθυμίζοντας τον πολιτισμικό πλούτο, το ήθος, το υψηλό φρόνημα της αγάπης για την πατρίδα και του αγώνα που διατηρήθηκε από τους Έλληνες σε καιρούς δύσκολους, ώστε να σταθεί αυτή η χώρα όρθια. Είναι στόχος σας αυτός, με δεδομένο ότι μέσα από τα ιστορικά σας μυθιστορήματα αναδεικνύεται την κατά τόπους ιστορία της χώρας;
Απ: Ευχαριστώ πολύ για τα καλά σας λόγια! Σαφέστατα και είναι στόχος μου. Σε μια εποχή παρακμής των αξιών, σε μια εποχή όπου βασιλεύει ο αισθητικός κατήφορος, ο ωχαδερφισμός, η ρεμούλα, ο εθνομηδενισμός, η πατριδοκαπηλία, τα ευτελή πρότυπα και η ύβρις, ήθελα να μιλήσω για εκείνους που κράτησαν ψηλά την Ελλάδα και όλες τις ευγενείς εκφάνσεις της ψυχής. Να αναδείξω και με τις δικές μου δυνάμεις το άλλο πρόσωπο, το όμορφο πρόσωπο της Ελλάδας και των Ελλήνων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπήρχε και τότε η αποκρουστική πλευρά. Εννοώ τους δωσίλογους, τους προδότες, τους μαυραγορίτες και τόσους άλλους που αναφέρονται στον «Μεθυστή». Σε κάθε περίπτωση νιώθω, κι έτσι θα έπρεπε να νιώθουν όλοι οι σημερινοί, οφειλέτης απέναντι στους άξιους προπάτορες.

Ερ: Πόσο χρειάζεται να διαβάσετε, να ερευνήσετε, πριν από ένα τέτοιο βιβλίο, ώστε να δώσετε με ακρίβεια την ιστορία και με όλες τις πτυχές της;
Απ: Για την Ιστορία της Κρήτης και την καθημερινή ζωή διάβαζα εδώ και πολλά χρόνια, ασχέτως εάν οι μελέτες μου δε με οδήγησαν στη συγγραφή ενός μυθιστορήματος. Πιο συστηματικά άρχισα να συλλέγω στοιχεία και μαρτυρίες από το 2021, όταν ο μαέστρος Μύρων Μιχαηλίδης άρχισε, ύστερα από την παρουσίαση του «Ραγιά» στο Ηράκλειο, να μου διηγείται περιστατικά και ιστορίες από τον καιρό της κατοχής στην Κρήτη. Αφότου αισθάνθηκα έτοιμος, απαιτήθηκαν άλλα δύο χρόνια έρευνας και γραφής με 10 έως15 ώρες δουλειάς την ημέρα. Μελέτησα όλα τα διασωθέντα φύλλα των εφημερίδων από το 1935 μέχρι το 1947, ανάμεσα σε αυτά και των δωσίλογων «Κρητικός Κήρυξ» του Ηρακλείου και «Παρατηρητής» των Χανίων, βιβλία ιστορικά, λαογραφικά, αρχιτεκτονικής, για τη μουσική, περιοδικά προγενέστερων και μεταγενέστερων χρόνων, πλήθος φωτογραφιών και πολλά ακόμη.

Ερ: Υπήρξαν πράγματα που στη διάρκεια της συγγραφικής σας διαδρομής – όλων των βιβλίων σας – και της παράλληλης αναζήτησης των ιστορικών στοιχείων σας εξέπληξαν; Ήρθατε αντιμέτωπος με πληροφορίες και δεδομένα που δε γνωρίζατε ή τα πιστεύατε διαφορετικά;
Απ: Πάρα πολλές φορές έχω εκπλαγεί. Από τον «Μεθυστή» αναφέρω ένα ενδεικτικό παράδειγμα που έχει να κάνει με το χωριό Σάρχος Ηρακλείου. Παραθέτω αυτούσιο το κείμενο από το βιβλίο: «Ενδεικτικό της οδύνης, του άδικου, μα και του δηλητήριου που πότισε τις ψυχές των συγγενών των θυμάτων, τότε αλλά και σε μετέπειτα χρόνο, ήταν τα γεγονότα στον Σάρχο. Είχε προηγηθεί η εκτέλεση του Βάρβογλη (εκδότης της δωσίλογης εφημερίδας Κρητικός Κήρυξ) και στη συνέχεια από τμήμα της ομάδας Σατανά εκείνη του γερμανόφιλου πατέρα της αρραβωνιαστικιάς του, της Μαρίκας. Την επομένη οι Γερμανοί, ικανοποιώντας το αίτημα της Μαρίκας να προβούν σε αντίποινα, τουφέκισαν τριάντα έξι άτομα απ’ τον Σά- ρχο. Κι ετούτα τα υπέδειξε η ίδια, η αδελφή της, ο ένας αδελφός και η μάνα τους. Δεκαπέντε μήνες αργότερα, όταν θα γινόταν η δίκη των τριών γυναικών ως δωσίλογες και προδότριες, μαζί και των δύο αδελφών, το δικαστήριο θα επέβαλλε την ποινή του θανάτου στη Χαρίκλεια, ισόβια δεσμά στη Μαρίκα, τέσσερα έτη στη μητέρα, τρία στον μεγάλο γιο και θ’ αθώωνε τον δεκατριάχρονο Κωστή. Όμως η απόφαση θ’ απογοήτευε τους συγγενείς των θυμάτων. Θα ορμούσαν στο κρατητήριο, θα κομμάτιαζαν με μαχαίρια και μπαλτάδες και τους πέντε και θα πετούσαν τα κατακρεουργημένα πτώματα απ’ τα παράθυρα». Ασφαλώς για να κατανοήσει κανείς την εν λόγω αγριότητα θα πρέπει να είναι βαθιά γνώστης όσων συνέβησαν τότε, όπως και τον φόβο των βεντετών που ελλόχευαν.

Ερ: Είστε λάτρης της μικρο-ιστορίας; Αν «ναι», τότε μπορούμε να είμαστε διπλά χαρούμενοι οι άνθρωποι που ασχολούμαστε με τον τοπικό Τύπο.
Απ: Όντως είμαι λάτρης της Ιστορίας που γράφουν οι απλοί άνθρωποι. Γιατί έτσι αγαπά κανείς τον τόπο του, όταν γνωρίζει τα βήματα των προγόνων του, και γιατί εκεί βρίσκονται όσα έκτισαν σε μεγάλο βαθμό τις συμπεριφορές μας, τις νοοτροπίες, ακόμη και τον τρόπο σκέψης μας, κυρίως μέσα από την προφορική διδαχή από γενεά σε γενεά. Κι αν στις μέρες μας έχουμε παρεκκλίνει από πολλά, είναι επειδή έπαψε να υφίσταται αυτή η διδαχή. Διακόπηκε το τρίπτυχο της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας (παππούδες, παιδιά, εγγόνια) και στη θέση τους μπήκε η τηλεόραση, το διαδίκτυο, οι νταντάδες από άλλες χώρες… Όσ- ον αφορά τον τοπικό Τύπο, το έχω ξαναπεί, αποτελεί βασική πηγή άντλησης πληροφοριών για την καθημερινή ζωή εκείνων των χρόνων. Τουλάχιστον για τα χρόνια και τις περιοχές που υπήρχαν εφημερίδες και έχουν διασωθεί φύλλα τους. Επειδή καταγράφονται τα της πόλης και των χωριών, δίνονται περιγραφές περιοχών κτισμάτων και χαρακτήρων, καταχωρούνται επεισόδια που πουθενά αλλού δεν μπορείς να τα βρεις και γενικά αυτά που οι επίσημοι ιστορικοί χαρακτηρίζουν ως «απορρίμματα» της Ιστορίας.

Ερ: Οι ήρωες των έργων σας, δεν αναφέρομαι μόνο στον «Μεθυστή», έχουν ή γνωρίζουν έναν σοφό παππού. Μια… «ρίζα» στήριγμα; Την είχατε κι εσείς; Υπήρχε κάποιος αγαπημένος παππούς;
Απ: Έχασα τον πάππο μου σε σχετικά μικρή ηλικία, στα δεκαπέντε μου, όταν ακόμη δεν είχε πήξει ο νους μου. Ωστόσο, έχω πάρει πολλά από εκείνον, καθώς και από άλλους γέροντες και γερόντισσες του χωριού μου. Τους θεωρώ κινητές βιβλιοθήκες και ανεκτίμητη την προσφορά όσων έχουν κατακτήσει μέσα από την πορεία της ζωή τους τη λαϊκή σοφία. Θεωρώ γενικότερα ζητούμενο να γίνεται κανένας σοφότερος στο διάβα των χρόνων και να μεταλαμπαδεύει τη γνώση που αποκομίζει. Πέραν αυτών είναι εξαιρετικά όμορφη και ζεστή η σχέση παππού εγγονιού. Το έζησα αυτό και με τον πατέρα μου σε σχέση με τα παιδιά μου.

Ερ: Και στον «Μεθυστή», στο μυθιστορηματικό σκέλος, πραγματεύεστε τις ανθρώπινες σχέσεις και αξίες, όπως οι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί, η φιλία, η κοινωνική αλληλεγγύη, η συμπόνια και η κοινωνική συνοχή. Υπάρχουν ή «αδυνατίζουν» σήμερα από την κοινωνία μας; Τι διαπιστώνετε;
Απ: Αναμφίβολα έχουν αδυνατίσει σε πάρα πολλές οικογένειες. Όπως προανέφερα χάθηκε πρωτίστως το τρίπτυχο των γερόντων, των νεότερων και των παιδιών. Μιλώ πάντα στα βιβλία μου για την οικογένεια επειδή τη θεωρώ τη σημαντικότερη κοιτίδα για κάθε άνθρωπο. Πιστεύω ότι διαπαιδαγωγεί και πολύ περισσότερο από το σχολείο, τουλάχιστον σε ό,τι έχει σχέση με διάφορους αξιακούς κώδικες· ευγένεια, σεβασμός, πατριωτισμός, αλληλεγγύη και ούτω καθεξής. Εκεί προετοιμάζεται το έδαφος για να υποδεχτεί στη συνέχεια και άλλους καλούς σπόρους ή αντιθέτως να τους εξοβελίσει.

Ερ: Τόπος ησυχαστηρίου αλλά και έμπνευσης το χωριό σας, οι Μελάτες;
Απ: Όλα όσα έζησα στο χωριό μου μέχρι τα δεκαοκτώ μου, από τον τόπο έως τους ανθρώπους, ύφαναν και χρωμάτισαν την ψυχή μου. Κατάφερα από το 2022 και μένω εκεί μέχρι και έξι μήνες τον χρόνο. Εφέτος, λόγω των παρουσιάσεων ανά την Ελλάδα, θα περιορίσω τη διάρκεια της παραμονής μου και δεν κρύβω ότι αυτό μου στοιχίζει. Με δένει με τον γενέθλιο τόπο μου ομφάλιος λώρος.

Ερ: Τι βρίσκετε ποιο σπουδαίο στη ζωή;
Απ: Δυο μάτια που σε θωρούν με λαχτάρα, όπως γράφω και στον «Μεθυστή». Κι αυτά τα μάτια μπορεί να είναι της μάνας, της γιαγιάς, της αγαπημένης, του βρέφους… Επί της ουσίας πρόκειται για τη ζεστασιά και την αλήθεια στη σχέση των ανθρώπων. Θεωρώ και πολύ σπουδαίο να κατακτήσει κανείς την εσωτερική αρμονία.

Ερ: Ποιο κατά τη γνώμη σας είναι το «κλειδί» για τη διατήρησή σας επί πολλά χρόνια στην κορυφή ως συγγραφέας;
Απ: Μάλλον η ερώτηση θα έπρεπε να απευθυνθεί στους αναγνώστες. Από τη μεριά μου πασχίζω να μην διαψεύσω τις προσδοκίες τους και εργάζομαι με τον ίδιο ζήλο και επίπονα για κάθε νέο μου βιβλίο. Σέβομαι τους αναγνώστες, αλλά και τη δουλειά μου. Γι’ αυτό και είμαι ο αυστηρότερος κριτής του έργου μου. Εάν και όποτε νιώσω ότι δεν μπορώ να κτίσω ένα μυθιστόρημα, τουλάχιστον εφάμιλλο των προηγούμενων, θα σταματήσω να γράφω.

Ερ: «Ο Μεθυστής» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Χάρτινη Πόλη», ενώ μέχρι πρόσφατα συνεργαζόσασταν με τις «Εκδόσεις Ψυχογιός». Πώς προέκυψε αυτή η αλλαγή;
Απ: Ήταν καθαρά δική μου επιλογή. Κι ο λόγος επειδή θεώρησα ότι τα βιβλία μου αξίζουν περισσότερης προσοχής ως προς τη διάθεση, την προβολή και την προώθηση.

Ερ: Βρίσκετε κοινά σημεία ανάμεσα στην Ιστορία της Κρήτης με την Ήπειρο;
Απ: Πάρα πολλά. Καταρχάς σε επίπεδο ανθρώπων. Από ιδιωματικές λέξεις, ασχέτως της εκφοράς του προφορικού λόγου, μέχρι το πείσμα, την μπέσα και την κουζουλάδα ή αποκοτιά. Πολύπαθες ιστορικά, με αιματοβαμμένες σελίδες, είναι και η Κρήτη και η Ήπειρος. Οι Τουρκοκρητικοί και οι Τουρκογιαννιώτες έχ- ουν σχεδόν ταυτόσημη Ιστορία. Ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης, από το Δελβινάκι, και ο Κυριακούλης Αργυροκαστρίτης, από το Αργυρόκαστρο, που υπερασπίστηκαν το Φρακάστελλο Σφακίων τον Ιούνιο του 1828, με τους περισσότερους αμυνόμενους να είναι Ηπειρώτες, «ζουν» ακόμη ως Δροσουλίτες. Η 5η Μεραρχία Κρήτης το 1940 αγωνίστηκε στα βουνά της Ηπείρου και πάρα πολλοί στρατιώτες βρέθηκαν να νοσηλεύονται σε νοσοκομεία των Ιωαννίνων και της Άρτας. Ακόμη και σε επίπεδο ευεργετών μπορεί να βρει κανείς κοινά σημεία.

Ερ: Μετά την Κρήτη, δεύτερος σταθμός της παρουσίασης του νέου σας βιβλίου η Άρτα την Τρίτη 18 Μαρτίου. Οφειλόμενη άραγε η τιμή στους συμπατριώτες μας που ποτέ δεν έκρυψαν την αναγνώριση αλλά και την αγάπη προς το συγγραφικό σας έργο;
Απ: Έχω ομολογήσει προ πολλού ότι έχω «αγιάσει» στον τόπο μου, κόντρα στη γνωστή παροιμία. Μου έλεγε πριν από λίγα χρόνια γνωστός συνθέτης ότι δεν τον κάλεσαν ποτέ για μία συναυλία στον τόπο καταγωγής του. Οι συμπατριώτες μας με έχουν τιμήσει και με το παραπάνω και είμαι ευγνώμων. Γι’ αυτό και είμαι πάντοτε παρών όταν μου έχει ζητηθεί με πολλούς τρόπους. Το να κάνω στην Άρτα την πρώτη παρουσίαση για κάθε νέο μου βιβλίο, ή τουλάχιστον να είναι μέσα στις πρώτες, το θεωρώ ως ελάχιστη ανταπόδοση από τη μεριά μου. Όπως και να υπάρχει η Άρτα, έστω και με μια αναφορά, σε όλα μου τα βιβλία.

Βιογραφικό

Ο Γιάννης Καλπούζος γεννήθηκε το 1960 στο χωριό Μελάτες της Άρτας και από το 1983 ζει μόνιμα στην Αθήνα.
χει γράψει έντεκα μυθιστορήματα: «Ιμαρέτ», «Σάος», «Άγιοι και δαίμονες», «Ουρανόπετρα», «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου», «Ραγιάς», «Σέρρα», «Γινάτι», «Εράν», «Καλντερίμι» και «Μεθυστής». Το «Ιμαρέτ» κυκλοφορεί και διασκευασμένο σε εφηβικό μυθιστόρημα (για παιδιά άνω των 10 ετών), με εικονογράφηση του σκηνογράφου Αντώνη Χαλκιά.
Επίσης έχει γράψει τρεις ποιητικές συλλογές, οι οποίες εμπεριέχονται μαζί με πενήντα νέα ποιήματα στον τόμο: «ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ ΠΟΙΗΣΗ 2000-2017», τη συλλογή διηγημάτων: «Κάποιοι δεν ξεχνούν ποτέ» και στίχους για 80 τραγούδια, πολλά από τα οποία έγιναν μεγάλες επιτυχίες, όπως τα: «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου», «Να ‘σουν θάλασσα», «Τι μου ‘χει φταίξει τι μου ‘χει λείψει», «Δέκα μάγισσες» και «Γιατί πολύ σ’ αγάπησα».
Η παραλογή «Ο λύκος», που εμπεριέχεται στη συλλογή διηγημάτων, βραβεύτηκε στον Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης και Διηγήματος του πανεπιστημίου του Παλέρμο Ιταλίας.
Το μυθιστόρημα «Σέρρα» τιμήθηκε με το Πρώτο Βραβείο Μυθιστορήματος Μικρασιατικού Περιεχομένου για τα έτη 2016-2018 και έχει μεταφραστεί στα αλβανικά.
Τα μυθιστορήματα «Γινάτι» και «Εράν» τιμήθηκαν με το Βραβείο Βιβλιοπωλείων Public 2019 και 2021 αντίστοιχα.
Το μυθιστόρημα «Ιμαρέτ» τιμήθηκε το 2009 με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και έχει μεταφραστεί στα πολωνικά, στα τουρκικά, στα αραβικά, στα αγγλικά από ελληνικό εκδοτικό οίκο και στα αλβανικά.

Η παρουσίαση του βιβλίου
«Μεθυστής. Στα χώματα της Κρήτης» τιτλοφορείται το νέο βιβλίο του συμπατριώτη μας βραβευμένου συγγραφέα Γιάννη Καλπούζου, που θα παρουσιαστεί στην Άρτα την Τρίτη 18 Μαρτίου, 8:30 το βράδυ.
Την παρουσίαση διοργανώνουν ο Ιστορικός Σύλλογος «ΣΚΟΥΦΑΣ», στην ομώνυμο αίθουσα του οποίου θα φιλοξενηθεί, καθώς επίσης το βιβλιοπωλείο «Κιμωλία» και οι εκδόσεις «Χάρτινη Πόλη». Για το έργο του θα μιλήσει ο χημικός Βασίλης Κατσώτης και για το καινούριο βιβλίο ο ίδιος ο συγγραφέας. Την εκδήλωση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Μαρία Παπαθεοδώρου, η οποία θα διαβάσει αποσπάσματα μαζί με τον Φυσικό Γιώργο Κατσικογιώργο. Η παρουσίαση θα πλαισιωθεί μουσικά από τους φοιτητές της Σχολής Μουσικών Σπουδών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (έδρα Άρτα), Μιχάλη Κοτζά (λύρα και τραγούδι) και Ηλία Κυρατσού (λαούτο και τραγούδι).