Γράφει ο Αριστοτέλης Μπακόλας

Τα γεγονότα εκείνων των ημερών είναι τόσο έντονα χαραγμένα στη μνήμη μου και έρχονται σαν να τα έζησα πρόσφατα. Συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από τότε, όπως μας τα θύμισε ο «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» καθώς και άλλα τοπικά ηλεκτρονικά ΜΜΕ. Όταν άνοιξα το ημερολόγιο του 2015 και τις σημειώσεις μου, διαπίστωσα ότι είχα γράψει περισσότερα απ’ ότι πίστευα και θέλησα να τα μοιραστώ μαζί σας.
Παρασκευή 30-1-2015: Το βράδυ άρχισε να βρέχει έντονα με ισχυρούς ανέμους όταν κόπηκαν κλαδιά δένδρων στον εθνικό και επαρχιακό δίκτυο και έγινε διακοπή ρεύματος. Η Περιφερειακή Ενότητα έκοβε την πρωτοχρονιάτικη πίτα και ήμασταν στο Πέτα. «Χάλαγε ο Θεός τον κόσμο» τα μεσάνυχτα. Πολλή βροχή και πεσμένα κλαδιά στους δρόμους. Τα πρώτα τηλεφωνήματα από την Τροχαία «έπεσαν». Κατάλαβα ότι αν συνεχίζονταν έτσι θα είχαμε προβλήματα, όπως και έγινε.
Σάββατο 31-1-2015: Με ξύπνησαν πρωί. Το ρέμα Μπούση είχε πλημμυρίσει την εθνική οδό, η βροχή συνεχίζονταν, πλημμύρισε και ο Κομποτέϊκος ποταμός, προξενώντας ζημιές στη γέφυρα Κομποτίου.
Από το φράγμα Πουρναρίου μάς ενημέρωνε τακτικά ο διευθυντής διότι παρατηρήθηκαν έντονες εισροές στον ταμιευτήρα που ξεπερνούσαν τα 1.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο. Ο υδρομετρικός σταθμός άρχισε να λειτουργεί σε πλήρη ισχύ με εκροή κατάντη στα 450 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο. Τα φαινόμενα συνεχίζονταν και η στάθμη στον ταμιευτήρα πλησίαζε στο ανώτερο επιτρεπόμενο όριο. Αποφασίστηκε η σύγκλιση του συντονιστικού οργάνου πολιτικής προστασίας στις 6 το απόγευμα παρουσία του περιφερειάρχη Ηπείρου και των εμπλεκόμενων Δήμων Αρταίων και Νικολάου Σκουφά όπου ο διευθυντής του ΥΗΣ Πουρναρίου έθεσε το θέμα ότι συνεχίζονταν οι έντονες εισροές νερού στον ταμιευτήρα και υπήρχε το ενδεχόμενο λειτουργίας του εκχειλιστή με τα όποια προβλήματα θα δημιουργούνταν κατάντη.
Άρχισε να νυχτώνει στην Άρτα και επαναποφασίστηκε επανεκτίμηση της κατάστασης το πρωί της Κυριακής ώστε να μην αναστατωθούν οι πολίτες τις βραδινές ώρες. Φύγαμε από το γραφείο του αντιπεριφερειάρχη περί τις 10.30 το βράδυ.
Κυριακή 1-2-2025: Το τηλέφωνό μου χτύπησε και ξύπνησα στις 4:26 τα ξημερώματα. Έχω κρατήσει την κλήση στο κινητό και το όνομα του καλούντος Α. Τσακίρογλου. Ο συνάδελφος, διευθυν- τής τότε του ΥΗΣ Πουρναρίου πήρε πρώτα εμένα τηλέφωνο και με φωνή πνιγμένη στο άγχος, μού λέει ότι οι εισροές νερού στη λίμνη ανέβηκαν στα 2.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο και υπάρχει άμεση ανάγκη λειτουργίας του εκχειλιστή.
Σηκώθηκα, επικοινώνησα με τον προϊστάμενο πολιτικής προστασίας για να ενημερώσει τα μέλη του συντονιστικού για άμεση συνεδρίαση του οργάνου. Πήγα στο σπίτι του αντιπεριφερειάρχη, τον ενημέρωσα για το γεγονός, πήρα τα κλειδιά του γραφείου και πήγα στην Αντιπεριφέρεια.
Είχαν ειδοποιηθεί και περίμεναν απέξω ο προϊστάμενος της πολιτικής προστασίας, οι δήμαρχοι Αρταίων και Νικ. Σκουφά, ο αστυνομικός διευθυντής Κώστας Σκούμας, ο διοικητής Πυροσβεστικής Υπηρεσίας και ο διευθυντής του ΥΗΣ Πουρναρίου. Η ώρα είχε φθάσει 5:15 το πρωί. Τηλεφώνησα στον περιφερειάρχη στα Ιωάννινα και τον ενημέρωσα.
Στο γραφείο του αντιπεριφερειάρχη αρχίσαμε να συζητάμε για τις άμεσες ενέργειες όπως προβλέπεται μετά το άνοιγμα του εκχειλιστή. Επρόκειτο για απαραίτητη προϋπόθεση με σκοπό την ασφάλεια του φράγματος, αφού προηγήθηκε ενημέρωση από τον διευθυντή της ΔΕΗ. Από εκείνη τη στιγμή η συνεδρίαση του συντονιστικού οργάνου ήταν συνεχής, όλο το 24ωρο.
Ενημέρωσα τους παριστάμενους για τα πιθανά σημεία πλημμύρας, σύμφωνα με τη μελέτη της ΔΕΗ και του ΕΜΠ (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο) το έτος 2013 και τους σχετικούς χάρτες που είχαμε στην Υπηρεσία για ροή νερού 1.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο και 2.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο. Εμπεδώθηκε η σοβαρότητα της κατάστασης και ο καθένας από εμάς έπρεπε να προχωρή- σει στις απαραίτητες ενέργειες, σύμφωνα με τις αρμοδιότητές του με κοινό στόχο να μην υπάρξει ανθρώπινο θύμα.
Η ώρα ήταν 6 το πρωί και είχαμε περίπου δύο ώρες μπροστά μας μέχρι να γίνει αισθητή η αύξηση της στάθμης του νερού στην ιστορική γέφυρα. Το άνοιγμα των θυροφραγμάτων του εκχειλιστή άρχισε περίπου στις 6:30 το πρωί με αυξανόμενη σταδιακά παροχή. Στο διάστημα αυτό έπρεπε να ενημερωθεί ο πληθυσμός, να απομακρυνθούν οι ευρισκόμενοι κοντά στην κοίτη του ποταμού, να ενημερωθεί η πολιτική ηγεσία, οι τηλεοπτικοί σταθμοί, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Τότε δεν λειτουργούσε το 112 στη χώρα. Η ενημέρωση γινόταν από τον Αντιπεριφερειάρχη.
Ταυτόχρονα, τέθηκαν σε επιφυλακή η Αστυνομία, η Πυροσβεστική, κλήθηκε η ΕΜΑΚ, κλήθηκε στα γραφεία όλο το προσωπικό της πολιτικής προστασίας και της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας και με ευθύνη των δημάρχων το προσωπικό των Δήμων Αρταίων και Νικολάου Σκουφά. Επειδή κάποια σημεία των επαρχιακών δρόμων Άρτα – Νεοχώρι, Αρτα – Γλυκόριζο – Κομμένο, Άρτα – Ιμαρέτ θα πλημμύριζαν σε κομβικά σημεία, τοποθετήθηκαν περιπολικά από την Αστυνομική Διεύθυνση Άρτας ώστε να αποκλείουν την κυκλοφορία σε περίπτωση εμφάνισης ροής στο οδόστρωμα και να ενημερώνουν ταυτόχρονα το συντονιστικό όργανο μέσω του διοικητή τους. Ειδοποιήθηκαν τα ΚΤΕΛ ώστε να έχουν διαθέσιμα λεωφορεία για μετακίνηση πληθυσμού εφόσον χρειαστεί. Ενημερώθηκαν χώροι για παραμονή πληθυσμού. Στις 6:30 το πρωί με τον αστυνομικό διευθυντή πήγαμε στο φράγμα Πουρναρίου και πιο συγκεκριμένα στη στέψη του όπου το προσωπικό της ΔΕΗ ξεκίνησε τη διαδικασία ανοίγματος των θυροφραγμάτων.
Ξημέρωνε Κυριακή 1η Φεβρουαρίου, ο άνεμος στο φράγμα ήταν πολύ δυνατός, η στάθμη της λίμνης στο ανώτερο επιτρεπόμενο όριο. Κατεβήκαμε στο εργοστάσιο όπου είχε επιστρέψει ο διευθυντής του ΥΗΣ απ’ όπου ο αστυνομικός διευθυντής ενημέρωσε τηλεφωνικά τον εισαγγελέα Πρωτοδικών για τα τεκταινόμενα. Επιστρέψαμε στο γραφείο του αντιπεριφερειάρχη όπου είχε φθάσει η δημοσιογράφος κ. Βίκυ Καινούργιου και βοηθούσε τον αντιπεριφερειάρχη στην ενημέρωση των ΜΜΕ. Η ώρα είχε φθάσει 7:30 το πρωί, οι καμπάνες στον Άγιο Δημήτριο χτύπησαν για την Κυριακάτικη λειτουργία. Κάναμε τον σταυρό μας και προσευχηθήκαμε να μην υπάρξει ανθρώπινο θύμα από την πλημμύρα που θα ακολουθούσε.
Λίγο αργότερα έφθασε και ο περιφερειάρχης που μας ανακοίνωσε το θλιβερό νέο της πτώσης της γέφυρας Πλάκας. Η αιωνόβια γέφυρα, ορόσημο των Τζουμέρκων, δεν άντεξε τα παραπάνω από 2.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο νερά που πέρασαν τις πρώτες πρωινές ώρες. Στις 12 το μεσημέρι άρχισε να πλημμυρίζει η οδός Γ. Μπακόλα, ο βιολογικός καθαρισμός, η επαρχιακή οδός Άρτας – Νεο- χωρίου στο ύψος του Ανθοτόπου, στις Κεραμάτες, στη Μπούκα Γλυκορίζου, στο Παραποτάμιο Πάρκο, στο πάρκινγκ φορτηγών του Δήμου, στο παραποτάμιο Νεοχωρίου, στις Συκιές. Τα περισσότερα από τα σημεία δεν είχαν εντοπιστεί στη μελέτη της ΔΕΗ που σας ανέφερα. Ιδιαίτερα ο οικισμός Ελεούσας, ο οποίος ταλαιπωρήθηκε πολεοδομικά γιατί θεωρήθηκε σημείο εκτόνωσης της πλημμύρας του Αράχθου, δεν πλημμύρισε. Όλα αυτά τα γνωστοποίησα αργότερα στους μελετητές που ανέλαβαν τη μελέτη αντιπλημμυρικής προστασίας.
Εν τω μεταξύ είχε καταφθάσει κυβερνητικό κλιμάκιο με επικεφαλής τον τότε υπουργό Υποδομών κ. Σπίρτζη καθώς και στελέχη της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας με επικεφαλής τον κ. Παπαγεωργίου, αξιωματικό της Πυροσβεστικής. Μηχανικοί του ΤΕΕ Ηπείρου συμμετείχαν στη σύσκεψη που ακολούθησε και ενημερώθηκαν για τις μέχρι τότε ενέργειες και γεγονότα.
Στην απογευματινή συνεδρίαση του συντονιστικού οργάνου, παρουσία του υπουργού Υποδομών και βουλευτών του νομού αποφασίστηκε η αποφόρτιση του ταμιευτήρα του ΥΗΣ Πουρναρίου μέχρι 1.000 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο για το ενδεχόμενο νέας πλημμύρας (ο καιρός είχε γυρίσει νοτιάς, έλιωναν τα χιόνια στα Τζουμέρκα και η εισροή στον ταμιευτήρα συνεχίζονταν).
Το σούρουπο επισκεφτήκαμε την περιοχή του Ανθοτόπου όπου είχε εκτονωθεί το μεγαλύτερο μέρος της πλημμύρας. Υπέδειξα στον περιφερειάρχη στα σημεία όπου με εντολή του μεταφέρθηκαν χιλιάδες κυβικά αδρανών υλικών και κατασ- κευάστηκε ανάχωμα όλη την νύχτα από την εταιρεία ΤΕΡΝΑ. Όλες οι κατασκευαστικές εταιρείες του νομού βοήθησαν τις επόμενες ημέρες στην αποκατάσταση καταστραφέντων αναχωμάτων κλπ.
Την Δευτέρα 2 Φεβρουαρίου 2015 η παροχή μειώθηκε στα 700 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο και σταδιακά τις επόμενες ημέρες το φαινόμενο εκτονώθηκε. Το γεγονός ότι υπήρξαν μόνο υλικές ζημιές χωρίς να χαθεί ανθρώπινη ζωή, απέδειξε ότι όσοι συμμετείχαμε σ’ αυτή την προσπάθεια ενεργήσαμε υπεύθυνα. Η ικανοποίηση της προσφοράς συνεχίστηκε με τον προβληματισμό για το τι θα γίνει στο μέλλον αν σημειωθεί ξανά πλημμύρα, αφού επί 10 χρόνια δεν έχει γίνει κανένα αντιπλημμυρικό έργο στην περιοχή.
Ενέργειες μετά την
πλημμύρα του 2015
Οι διαπιστώσεις και η διαχείριση της πλημμύρας, οδήγησαν τους αρμόδιους στη λήψη μέτρων ώστε να μην επαναληφθεί το φαινόμενο. Έτσι, έγινε δημοπράτηση μελέτης προϋπολογισμού 4.500.000 ευρώ για την αντιπλημμυρική προστασία των κατάντη του φράγματος περιοχών, ανακηρύχθηκε ανάδοχος μελετητική εταιρεία, υπέγραψε σύμβαση με όρο να παραδώσει τη μελέτη τον Ιούνιο του 2024. Επίσης, για πρώτη φορά από την λειτουργία του φράγματος προβλέφθηκε το 2017 στην αναθεώρηση της ΚΥΑ (Κοινή Υπουργική Απόφαση) για την έγκριση περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας των φραγμάτων Πουρνάρι Ι και ΙΙ, καθώς επίσης η ανάγκη για αλλαγή του τρόπου διαχείρισης των θυροφραγμάτων του υπερχειλιστή του φράγματος Πουρνάρι Ι, δηλαδή η διαχείριση του νερού της λίμνης. Υποχρεώνει τον φορέα, δηλαδή την ΔΕΗ, να προχωρήσει στον καθορισμό κανόνων λειτουργίας του φράγματος ώστε να ενισχυθεί η αντιπλημμυρική προστασία της πόλης της Άρτας και της πεδινής ζώνης.
Εδώ οφείλω να αναφέρω ότι τον Μάιο του 2015 (δηλαδή μετά την πλημμύρα) παρουσιάστηκε από ομάδα εργασίας του ΤΕΕ τμήματος Ηπείρου πρόταση για αλλαγή του τρόπου διαχείρισης των θυροφραγμάτων. Είναι σοβαρή πρόταση και την παρέδωσα στην μελετητική εταιρεία του έργου καθώς και στην επιβλέπουσα υπηρεσία (δια του υπουργείου Υποδομών). Τους παραδώσαμε, επίσης, όλα τα στοιχεία που διαθέτει η Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας με την κοίτη του Αράχθου και τις γέφυρες της κατάντη περιοχής.
Η αλλαγή του τρόπου διαχείρισης των θυροφραγμάτων του υπερχειλιστή του φράγματος Πουρνάρι Ι είναι – κατά την άποψή μου – η απαραίτητη και πλέον συμφέρουσα ενέργεια που πρέπει να προχωρήσει η πολιτεία με νομική υποχρέωση του φορέα της ΔΕΗ να την εφαρμόζει. Συμφωνώ απόλυτα με την άποψη του μηχανικού – μελετητή κ. Χρήστου Ντάλα όπως τη διατύπωσε στο άρθρο του στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ» στις 8 Ιανουαρίου 2025, ότι δηλαδή χωρίς την κατάλληλη λειτουργία των θυροφραγμάτων προκύπτουν πλημμυρικές παροχές κατάντη και «φαραωνικά έργα» για να αντιμετωπιστούν με προφανή αδυναμία εξεύρεσης των πόρων.
Την άποψή μου ενισχύω από το γεγονός ότι σήμερα η τεχνολογία διαθέτει συσκευές (μετεωρολογικούς σταθμούς) που μπορεί να τοποθετηθούν στη λεκάνη απορροής του Αράχθου από τις πηγές του μέχρι τον ταμιευτήρα του Πουρναρίου έτσι ώστε να παρέχουν μέρες πριν στοιχεία για τις αναμενόμενες παροχές στην είσοδο της λίμνης. Έτσι, η ΔΕΗ θα μπορέσει να διαχειριστεί και την παραγωγή ενέργειας αλλά και να προσφέρει διαχειρίσιμες παροχές κατάντη του φράγματος, δηλαδή αντιπλημμυρική προστασία.
Η παράταση στην ολοκλήρωση της μελέτης 22 μηνών που δόθηκε και η απάντηση του υπουργού Υποδομών τον Δεκέμβριο του 2024 σε ερώτηση βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, ενισχύει την άποψη ότι στο διάστημα αυτό πρέπει να αναζητηθεί και άλλη λύση στην αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής. Και αν μέχρι τότε προκύψει πλημμύρα δεν μπορεί να έχει την ευθύνη η Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας, όπως ελαφρά τη καρδία απάντησε η Διεύθυνση δια του υπουργού Υποδομών στην σχετική ερώτηση.
Τέλος σ’ αυτή την πόλη είμαστε πολλοί που θεωρούμε ότι η αντιπλημμυρική προστασία είναι θέμα που πρέπει συνεχώς να απασχολεί τους πολιτικούς και αυτοδιοικητικούς παράγοντες.
Και μια συμβουλή: Ο Δήμος Αρταίων να μη «βιάζεται» να γνωμοδοτήσει ποια από τις δύο λύσεις που προτάθηκαν είναι καλύτερη από την άλλη όταν και οι δύο οδηγούν σε πανάκριβα «φαραωνικά» έργα καθώς επίσης θα είναι δυσβάσταχτο το κόστος συντήρησης της σήραγγας και των θυροφραγμάτων σε ετήσια βάση. Ποιός θα το αναλάβει; Ο Δή-μος Αρταίων ή η Περιφέρεια; Το σκεφτήκατε αυτό;
* Ο Αριστοτέλης Μπακόλας είναι
μηχανικός, πρώην διευθυντής Διεύθυνσης
Τεχνικών Έργων Περιφερειακής Ενότητας Άρτας, πρώην δημοτικός σύμβουλος
και αντιδήμαρχος Δήμου Αρταίων