Ο Χίτλερ δεν ήταν ο δημιουργός του παγγερμανισμού, αλλά το δημιούργημά του
Γιώργος Χαρβαλιάς

Είχα την τύχη να είμαι από τους πρώτους αναγνώστες του εξαιρετικού βιβλίου «ΓΙΑΒΟΛ ΑΙΜΑ, ΛΗΘΗ, ΥΠΟΤΕΛΕΙΑ», που έγραψε ο φίλος δημοσιογράφος Γιώργος Χαρβαλιάς και κυκλοφόρησε πριν ενάμισι χρόνο από τις εκδόσεις ΠΕΔΙΟ. Έκτοτε επανεκδόθηκε σε μικρό χρονικό διάστημα άλλες τέσσερις φορές για να διανύει αισίως σήμερα την πέμπτη έκδοση, η οποία περιέχει εκτεταμένο αφιέρωμα στους τόπους θυσίας της Κατοχής και πλήθος στοιχείων για τις γερμανικές ωμότητες που πλήγωσαν βαθιά τον λαό μας και πλήγωσαν βαθιά και τον πολιτισμό μας.
Το βιβλίο, με πρόλογο του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή, είναι μια ηχηρή και τεκμηριωμένη απάντηση του συγγραφέα απέναντι στις αγωνιώδεις και καταιγιστικές προσπάθειες του γερμανικού κράτους και διάφορων -γερμανικών και φιλογερμανικών- κύκλων να «πειράξουν» την ιστορία των σφαγών και των ολο- καυτωμάτων, έτσι που τελικά να καταλήξουν στην κατεύθυνση άμβλυνσης των εντυπώσεων για τα ναζιστικά εγκλήματα.
Γνώρισα τον συγγραφέα του βιβλίου τον Δεκέμβρη του 2023, στη διάρκεια των εκδηλώσεων μνήμης των Καλαβρύτων. Ο γενέθλιος τόπος μου, το Κομμένο με τη μαρτυρική του σελίδα, υπήρξε ο συνδετικός μας κρίκος και η γέφυρα που μας ένωσε. Και ο λόγος, φυσικά, για να βαδίσουμε στα ίδια θερμά πεδία της ιστορίας μας. Ο Γιώργος Χαρβαλιάς είναι ένας άγρυπνος και ακαταπόνητος ερευνητής και αναλυτής της ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας, αλλά συγχρόνως και ένας βαθύς γνώστης της ελληνικής γλώσσας, τόσο που χαί- ρεσαι να διαβάζεις τα κείμενά του και για την άρτια γλωσσική τους επένδυση.
Όταν ολοκλήρωσα, κάπου τον περασμένο Γενάρη με Φλεβάρη, την ανάγνωση του βιβλίου, αισθάνθηκα μια περίεργη και απρόσμενη χαρά. Ο συγγραφέας έγραψε το βιβλίο με πολύ μεράκι και με ένα εξαιρετικό επικοινωνιακό πνεύ- μα. Πέτυχε αυτό που δύσκολα θα μπορούσε να το κατορθώσει άλλος: έβαλε σε μια σειρά και μια τάξη θέματα και ερωτήματα που βασάνιζαν και βασανίζουν όχι εμένα μονάχα προσωπικά, αλλά και πολλούς από εκείνους που για αρκετά χρόνια δίνουν αγώνα για να ερμηνεύσουν το πολύπλοκο και καυτό φαινόμενο «Γερμανία», καθώς και τη σχέση της με την Ελλάδα μέσα στη διαχρονία.
Απόγονος θυμάτων της γερμανικής ναζιστικής ακραίας και κτηνώδους βίας, γεννημένος και μεγαλωμένος στο πυρπολημένο Κομμένο, που αποτυπώθηκε μέσα μου σαν τοπίο θανάτου, βυθίστηκα στις σελίδες του που έμεναν ανοιχτές πολλές ώρες του 24ωρου και παραμένουν ακόμη ανοιχτές στην ψυχή μου. Ομολογώ πως δεν διάβασα απλά το βιβλίο. Το μελέτησα. Κράτησα σημειώσεις. Σταχυολόγησα χωρία ολόκληρα. Και συνεχίζω να το ξεφυλλίζω και να το συμβουλεύομαι κάθε φορά που κάτι καρφώνεται στο μυαλό μου για τη Γερμανία και τους Γερμανούς.
Ένα διαχρονικό εγχειρίδιο
Και κάθισα μετά την πρώτη ανάγνωση, σαν να ήμουν πρωτοετής φοιτητής ακόμα, και κατέγραψα ένα μέρος από αυτά τα χωρία, για να έχω στο μυαλό μου μια σύνοψη και να την κά- νω χρήσιμη και σε κάθε φίλο που θα ήθελε, διαβάζοντας το βιβλίο, να κρατήσει κι αυτός με έντονα γράμματα τα σημεία που αποκαλύπ- τουν με όλη τους την ενάργεια τον βαθμό και την έκταση της επιθετικότητας που χαρακτήριζε πάντα το γερμανικό κράτος απέναντι στη χώρα μας και τους Έλληνες.
Είμαι βέβαιος πως εκφράζω τη γνώμη όλων των αναγνωστών του βιβλίου: ο συγγραφέας Γιώργος Χαρβαλιάς έγραψε ένα εκπληκτικό και διαχρονικό εγχειρίδιο. Έγραψε την εγκυκλοπαίδεια της απόλυτης και αμείωτης εχθρότητας που χαρακτήρισε την πολιτική τού γερμα- νικού κράτους, άμα τη γενέσει του, απέναντι στην Ελλάδα. Είναι γνωστό πως η έπαρση που διέκρινε τη γερμανική διανόηση, η οποία έβγαι- νε στο προσκήνιο με την αίσθηση πως αυτή ανακάλυψε τον πολιτισμό, προσέκρουσε και συντρίφτηκε πάνω στη μεγάλη αλήθεια πως ο πολιτισμός και οι αξίες τού ανθρωπισμού, πως η ποίηση, η μουσική, η φιλοσοφία και όλες οι τέχνες του υψηλού και ωραίου γεννηθήκανε εδώ. Στη μικρή αυτή χώρα που λέγεται Ελλάδα.
Η Ελλάδα είναι η χώρα της ειρήνης, της ανεκτικότητας και του διαλόγου. Η Γερμανία είναι η χώρα του πολέμου, του μιλιταρισμού και του φυλετισμού. Με τολμηρή και κοφτή γλώσσα, χωρίς περιστροφές και εκλογικεύσεις, ο συγγραφέας αποσαφηνίζει πως δεν είναι ο Χίτλερ που εφηύρε την ιδεολογία του ναζισμού και του παγγερμανισμού. Ήταν αντιθέτως το οικονομικό και ιδεολογικό κατεστημένο του γερμανικού ναζισμού και του παγγερμανισμού που, αναζητώντας μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο τον εκπρόσωπό του, βρήκε στον Χίτλερ τον κατάλληλο ηγέτη που θα εξυπηρετούσε κατά τον καλύτερο τα συμφέροντά του.
Το ανοιχτό βιβλίο
Δεν ήταν, λοιπόν, ο ναζισμός παιδί του Χίτλερ. Ο Χίτλερ ήταν παιδί του ναζισμού. «Ο Ναζισμός δεν ήταν παρά το ενδιάμεσο στάδιο στρατοκρατικής έκφρασης του παγγερμανισμού, όπως αυτός άρχισε να δομείται από την εποχή του Μπίσμαρκ, ή και πολύ νωρίτερα, στα σαλόνια της πρωσικής αριστοκρατίας», σημειώνει ο συγγραφέας. Και για τα απίστευτα εγκλήματα που διέπραξε ο γερμανικός στρατός, η ευθύνη δε βαραίνει μόνο τον Χίτλερ και τους συνεργάτες του. Βαραίνει όλο το οικονομικό και βιομηχανικό κατεστημένο της Γερμανίας, αλλά βα- ραίνει επίσης και τον γερμανικό λαό, τουλάχιστον στη μεγάλη του πλειονότητα. Για τούτο και η αυλαία της αποναζιστικοποίησης και της θεωρίας του παγγερμανισμού δεν έκλεισε και δεν αποτέλεσε παρελθόν με τον θάνατο του Χίτλερ.
Μπορεί η Γερμανία να τιμωρήθηκε για την «ύβριν» της και να ισοπεδώθηκε από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς, πληρώνοντας με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς τη δική της ναζιστική βαρβαρότητα. Δεν τιμώρησε ως όφειλε, ωστόσο, τους υπαίτιους για την καταστροφή της ναζιστές πολιτικούς και αξιωματικούς μετά τον πόλεμο. Έπραξε ακριβώς το αντίθετο: προσπάθησε με κάθε τρόπο να τους αθωώσει και να τους εντάξει κανονικά στον διοικητικό μηχανισμό της, λόγω και της εμπειρίας που απέκτησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου! Είναι ιδιαί- τερα σημαντικό αυτό που υπογραμμίζει ο συγγραφέας: «Συλλογικό αίσθημα ενοχής, και πολύ περισσότερο μεταμέλειας για όσα έγιναν στην Ευρώπη, δεν υπήρχε στη συνθηκολογημένη Γερμανία. Διάχυτο αίσθημα ντροπής υπήρχε για το γεγονός ότι έχασαν πάλι τον πόλεμο».
Με ένα βιβλίο όπως η μελέτη του Γιώργου Χαρβαλιά δεν «καθαρίζεις» με μια μόνο ανάγνωση. Σε καλεί για πολλές διαδοχικές αναγνώσεις. Είναι πολλές οι πτυχές του και πολλά τα διαδοχικά τα ερωτήματα που γεννά. Το θέμα παραμένει ανοιχτό. Και η ανάγνωση συνεχίζεται, καθώς ο συγγραφέας του ξεκίνησε απλά να το γράφει, αλλά δεν τέλειωσε κι εκείνος ούτε την ανάλυση ούτε τη γραφή. Γιατί το βιβλίο του είναι ένα βήμα διαλόγου: ατομικού και συλλογικού. Και ο διάλογος δεν παίρνει ποτέ τελεία και παύλα.
* Ο Δημήτρης Βλαχοπάνος είναι φιλόλογος και συγγραφέας