Στο βαθμό που υπάρχει ουσιαστική πρόθεση συνεργασίας, ενότητα και ειλικρινής συνάντηση όλων των εμπλεκομένων φορέων γύρω από το όραμα ενός Μουσείου Γεφυριού της Άρτας, τότε η εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στον «ΣΚΟΥΦΑ» το περασμένο Σάββατο μπορεί να χαρακτηριστεί ως η αρχή.
Ρεπορτάζ: Βίκυ Καινούργιου

Διότι εκείνο που επικοινωνήθηκε από πλευράς τόσο του Δήμου Αρταίων όσο και του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου «ΣΚΟΥΦΑΣ» δια των εκπροσώπων τους στην εκδήλωση υπό τον τίτλο «Του Γιοφυριού της Άρτας για ένα Μουσείο στην Άρτα», ήταν η θετική από την πλευρά των δύο φορέων οπτική μιας τέτοιας ιδέας.
Εκείνο που δεν έγινε γνωστό, όμως, ήταν το «πότε», το «που» και το «πως». Υπό αυτή την έννοια, στην εκδήλωση που συνδιοργανώθηκε με το «Αρχείο Γεφυριών Ηπειρώτικων» (ΑΓΗ) κατέστη σαφές στο κοινό ότι πρόθεση του ιδρυτή του, μοναδικού ερευνητή των πέτρινων γεφυριών και μελετητή Σπύρου Μαντά, είναι να προσφέρει όλο το αρχείο του για την δημιουργία ενός μονοθεματικού Μουσείου του γεφυριού.
Ο δήμαρχος Αρταίων Χριστόφορος Σιαφάκας, στο σύντομο χαιρετισμό του υπογράμμισε την σπουδαιότητα του μνημείου, καθώς «είναι το πλέον αναγνωρισμένο σύμβολο της πόλης» προσθέτοντας: «Με τη σημερινή πρωτοβουλία για την ίδρυση του Μουσείου του Γεφυριού της Άρτας, δίνουμε και εμείς ως Δήμος Αρταίων, ως Δημοτική Αρχή και με την αρωγή του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου «ΣΚΟΥΦΑΣ», νέα πνοή σ’ αυτή την ιστορία».
Ο ίδιος, όσον αφορά τον Σύλλογο «ΣΚΟΥ- ΦΑΣ» ευχαρίστησε για την αγαστή συνεργασία και πρόσθεσε: «Συμπερασματικά ο Δήμος έχει τη βούληση να στηρίξει αυτή την πρωτοβουλία και να την μεταφέρει ως ένα ζωντανό κομμάτι στην τοπική κοινωνία αλ- λά και στην καθημερινότητα των Αρτινών». Απευθυνόμενος ο κ. Σιαφάκας και προς το ακροατήριο υπογράμμισε: «Όσοι είστε σήμερα εδώ εναποθέτετε ένα λιθαράκι στο ισχυρό μας σύμβολο, το ιστορικό γεφύρι».
Ωστόσο, δεν υπήρξε συγκεκριμένη ανακοίνωση αν το Μουσείο αυτό θα βρίσκεται δίπλα στο γεφύρι, στο επίσης ιστορικό κτίριο του πάλαι ποτέ Τελωνείου και σήμερα Λαογραφικό Μουσείο του «ΣΚΟΥΦΑ», όπως και αν εγκαινιάζεται εκτός από τη βούληση και η έναρξη διαδικασιών ή αν αυτό έχει προηγηθεί ήδη ως συγκεκριμένη συμφωνία για τον χώρο ίδρυσής του.

Ο πρόεδρος του «ΣΚΟΥΦΑ»
Ο πρόεδρος του Ιστορικού Συλλόγου Νίκος Μπανταλούκας, στον χαιρετισμό έκανε λόγο για Μουσείο σε νέο κτίριο ή στο σημερινό Λαογραφικό του, χωρίς κάποια περαιτέρω ανακοίνωση για το αν έχει προχωρήσει ο Σύλλογος σε σχετικές αποφάσεις και διαδικασίες με τον Δήμο για το δεύτερο.
Επισήμανε χαρακτηριστικά: «Η πρόταση για ίδρυση Μουσείου αφιερωμένου στο γεφύρι της Άρτας μέσα από την κατασκευή ενός νέου είτε την μετατροπή του Λαογραφικού Μουσείου του “ΣΚΟΥΦΑ” σε μονοθεματικό με επίκεντρο το γεφύρι, είναι παλιά. Έχει διατυπωθεί εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία από τον πρώην πρόεδρο Γιάννη Κουτσούμπα, ο οποίος είχε καταθέσει σχετική πρόταση χρηματοδότησης. Βέβαια, με αφορμή την Γενική Συνέλευση του Σωματείου «Διάζωμα» στην Άρτα, τέθηκε εκ νέου το θέμα του Μουσείου προς τον τότε δήμαρχο Χρήστο Τσιρογιάννη και στον πρόεδρο του Σω- ματείου Σταύρο Μπένο, με θετική αντιμετώ-πιση και από τους δύο. Το 2024 σε συνάντηση του Συλλόγου με τον δήμαρχο Χριστόφορο Σιαφάκα τέθηκε από πλευράς του Δή- μου η προοπτική μετατροπής του Λαογραφικού Μουσείου του Συλλόγου σε μονοθεματικό αφιερωμένο στο Γεφύρι της Άρτας και εκφράστηκε η βούληση του Δήμου να προβεί σε αναζήτηση χρηματοδότησης και ένταξης σε πρόγραμμα, ώστε να λειτουργήσει το Λαογραφικό μουσείο ως Μουσείο του Γεφυριού».
Επιπροσθέτως ο κ. Μπανταλούκας, ανακοίνωσε ότι το νυν Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) του «ΣΚΟΥΦΑ» αντιμετώπισε θετικά αυτή την προοπτική, όπως και σε παλιότερα ΔΣ υπήρξαν προτάσεις και θετική εισήγηση.
«Κι αυτό – όπως είπε – διότι ο Σύλλογός μας πιστεύει ακράδαντα και έχει αποδείξει με τη δράση του για πάνω από έναν αιώνα ότι ο πολιτισμός δεν αποτελεί στοιχείο μόνο της διανόησης και της τέχνης αλλά ταυτόχρονα – και σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό – απαύγασμα της λαϊκής κουλτούρας και της παραδοσιακής κληρονομιάς. Κατά τον τρόπο αυτό το γεφύρι της Άρτας θα πρέπει να αποτελέσει την αιχμή του δόρατος των Αρτινών στην προσπάθειά μας να μεταλαμπαδεύσουμε τα στοιχεία της παράδοσης και του πολιτισμού μας στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ο “ΣΚΟΥΦΑΣ” είναι πρόθυμος να εργαστεί γι’ αυτό και να συμβάλλει με όποιον τρόπο μπορεί. Η σημερινή μας κοινή εκδήλωση αποτελεί ένδειξη της κοινής βούλησης να διαμορφωθεί ένα Μουσείο που θα απηχεί την ιστορία και τους θρύλους, αλλά και τον πολιτισμό που αντιπροσωπεύει το γεφύρι. Ευελπιστούμε ότι με πνεύμα καλής θέλησης και αγαστής συνεργασίας θα βρεθεί τρόπος κοινά αποδεκτός να επιτευχθεί αυτή η βούληση».

Σπύρος Μαντάς
Ο Σπύρος Μαντάς που τον διακρίνει η σε- μνότητα, δήλωσε την ιδιαίτερη χαρά του που ξαναβρίσκεται στην Άρτα για πολλούς βέβαια λόγους, όπως είπε, αλλά «κυρίως για τον σκοπό που επιδιώκει αυτή μας η εκδήλωση. Την ανακοίνωση, επιτέλους, της ίδρυσης και λειτουργίας ενός Μουσείου αφιερωμένο αποκλειστικά στο τόσο γνωστό ανά τον κόσμο γεφύρι».
Ο ίδιος διευκρίνισε ότι χρησιμοποίησε την λέξη «επιτέλους» διότι από το 1984 είχε με αφορμή το πρώτο του βιβλίο καταθέσει αυτή την πρόταση προς κάθε αρμόδιο για την λειτουργία ενός τέτοιου Μουσείου και παρά το γεγονός ότι την ιδέα είχε στηρίξει ο τότε το- πικός Τύπος, μεταξύ του οποίου, όπως επισήμανε «με συγκίνηση επαναφέρω στη μνήμη μου τα άρθρα του αείμνηστου Κώστα Γκέτση και άλλων εφημερίδων, αλλά όπως φάνηκε τίποτε δεν προχώρησε καθώς δεν είχαν ωριμάσει οι συνθήκες για ένα τέτοιο εγχείρημα». «Όμως, πρόσθεσε ο ίδιος, καθώς τίποτα δεν πάει χαμένο να που είμαστε και πάλι εδώ με ενισχυμένες και πάλι ελπίδες».

Για την Άρτα
Ο Σπύρος Μαντάς τόνισε ότι η Άρτα δεν συνιστά συμπρωτεύουσα της Ηπείρου, όμως οι Αρτινοί μπορούν να είναι υπερήφανοι για πο- λύ περισσότερα.
Υπογράμμισε: «Επισκέφθηκα την Άρτα για πρώτη φορά το μακρινό 1976 και δέθηκα πολύ μαζί της. Σίγουρα – κάθε άλλο – δεν συνιστά την συμπρωτεύουσα της Ηπείρου, όπως με συγκατάβαση αποκαλείται η Θεσσαλονίκη σε σχέση με την Αθήνα. Εδώ ο Αρτινός μπορεί να καμαρώνει για πάρα πολλά, αφού η πόλη του και η ευρύτερη ορεινή της ενδοχώρα ξεκινά να γράφει ιστορία από την Αρχαία ήδη Αμβρακία. Επικαλείται αργότερα τον Πύρρο. Αποπνέει ακόμα την αίγλη του Δεσποτάτου της Ηπείρου, με πρωτεύουσά του την Άρτα. Όλα, λοιπόν, τα μνημεία γράφουν αυτή την μακρινή της ιστορία, μαρτυρούν την εξέλιξή της. Από τα πιο σημαντικά, βέβαια, ανάμεσά τους το θρυλικό γεφύρι».

Ήθελαν να το γκρεμίσουν
Για το γεφύρι, κανείς δεν διαθέτει μεγαλύτερο αρχείο ασφαλώς από τον ομιλητή της βραδιάς Σπύρο Μαντά. Οπότε όσα είπε και όσα έδειξε καθήλωσαν το ακροατήριο και το άφησαν άφωνο. Καρφίτσα να έπεφτε στο δάπεδο της αίθουσας στην διάρκεια της ομιλίας του… θα ακούγονταν!
Αναφέρθηκε στο μακρινό 1983, μια κακή στιγμή για το γεφύρι, όταν το γνώρισε καθώς τα βάθρα του είχαν υποχωρήσει λόγω της ροής του Αράχθου μετά το φράγμα. Θύμισε ότι κάποιος δύτης το διαπίστωσε και στη συ- νέχεια οι Βασίλης και Νικηφόρος Γκανιάτσας το φωτογράφησαν και ο Κώστας Γκέτσης το κοινοποίησε ευρέως, με σωτήριο τελικά για το γεφύρι αποτέλεσμα.
Αυτή, όμως, η δύσκολη για το γεφύρι στιγμή, όπως είπε «δεν υπήρξε η μοναδική δύ- σκολη στιγμή στην μακραίωνη πορεία του, καθώς σώθηκε από πολλούς κινδύνους. Το 1929… κρατικές κατά τα άλλα υπηρεσίες, σχεδίαζαν να το κατεδαφίσουν για μια “καλύτερη – λέει – συγκοινωνία”.
Το γεγονός προκάλεσε φωνές διαμαρτυρίας, μεταξύ των οποίων αναγκάστηκε να προσθέσει και την βαρυσήμαντη δική του ο Κωστής Παλαμάς, ο οποίος έγραψε: “Της Άρτας το γεφύρι είναι λαϊκό αριστούργημα. Σαν ένα κομμάτι από ραψωδία Ομηρική. Και είναι να το εκμεταλλεύονται ποίηση και μου-σική, όσο υπάρχουν”. Αυτά τα έγραψε απευθυνόμενος με επιστολή στον Αρτινό δη- μο-σιογράφο Ιωάννη Παπαβασιλείου μέσα από την εφημερίδα του “Ηπειρωτικό Βήμα” που έκανε αγώνα για τη σωτηρία του γεφυριού».

Γεφύρι και πρωτομάστορας…
Ο ίδιος διέγνωσε το έντονο ενδιαφέρον του κοινού και πρόσθεσε: «Θα ήθελα να σας πω και άλλα για την ιστορία του, όμως δεν είναι αυτός ο σκοπός της αποψινής εκδήλωσης» και πρόσθεσε: «Είναι άλλωστε τόσα πολλά και είναι τέτοιο το μνημείο αυτό και η ιστορία του που όσα και να ξέρουμε σίγουρα μάς διαφεύγουν περισσότερα». Εξάλλου ο ίδιος αφιέρωσε μεγάλο μέρος στο έργο του «Γεφυρογραφία της Πίνδου».
Έτσι, στάθηκε σε δυο μόνο θέματα, σημαντικές πτυχές της ιδιαιτερότητάς του, όπως τόνισε ο κ. Μαντάς, ήτοι: «Τη λειτουργία του ως μέρος της οριοθετικής γραμμής Ελλάδας – Τουρκίας (1881 – 1912) και τον θρύλο του εντοιχισμού της γυναίκας του πρωτομάστορα, στοιχείο που έβγαλε το γεφύρι έξω από τα Ελληνικά σύνορα».
Μετέφερε, ταυτόχρονα, την καταγεγραμμένη μαρτυρία το 1987 από τον Αρτινό δικηγόρο Νίκο Ευταξία, που γεννηθείς το 1902, ως μαθητής γνώρισε όσα συνέβαιναν εκείνη την περίοδο πάνω στο σύνορο, το γεφύρι. Ο επί 52 χρόνια δικηγόρος της Άρτας είχε δώσει την μαρτυρία του στον Σπύρο Μαντά και ο ίδιος την μετέφερε στο κοινό της εκδήλωσης που παρακολουθούσε με έντονο ενδιαφέρον.
Αίσθηση προκάλεσε και η πα- ρουσίαση φωτογραφίας της εποχής με το νυν Λαογραφικό Μουσείο από την μια πλευρά και το κτήριο – στρατώνα από την άλλη, την ώρα διέλευσης των υποζυγίων από το Ελληνικό προς το Τούρκικο, επίσης σπάνια.
Όπως μοναδικά ήταν τα στοιχεία που πρόβαλε ο κ. Μαντάς από το αρχείο του, μιλώντας για ένα Μουσείο της Γέφυρας με σπάνιο και πλούσιο υλικό από φωτογραφίες, πίνακες, ερμηνείες του θρύλου και μουσικές καταγραφές (προβλήθηκαν μόνο τρεις, υπάρχουν 200).

Γιώργος Σμύρης
Ακολούθως ο καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Σμύρης, στάθηκε με εισήγησή του στην αξία ενός ανοιχτού Μουσείου που θα επιδρά με το περιβάλλον και το ίδιο το μνημείο.
Επικαλέστηκε τη νέα έννοια που διεθνώς δόθηκε στον όρο Μουσείο και μίλησε για τον ορισμό πλέον όχι απλώς ενός κτηρίου, αλλά ενός ευρύτερου χώρου, όπως εν προκειμένω στην ιστορική γέφυρα, των εκθεμάτων, των ντοκουμέντων και συνάμα του ευρύτερου περιβάλλοντος, του γεφυριού, των αν- θρώπων και των δραστηριοτήτων ακόμα και των ήχων του νερού.
Ένα σύνολο ανοιχτό, όπως εξήγησε, ένα Μουσείο που βγαίνει στον χώρο γύρω του και ένα περιβάλλον που μπαίνει, εισέρχεται στο Μουσείο με την ιστορία του. Ο ίδιος επισήμανε ότι Λαογραφικά Μουσεία στην Ήπειρο υπάρχουν 214.
Είθε να ωριμάσουν οι καρποί
Ο εκπρόσωπος του Μητροπολίτη Άρτης πα- τέρας Δημήτριος, μεταφέροντας μήνυμά του, χαιρέτισε την έναρξη του διαλόγου, όπως χαρακτηριστικά σημείωσε, και τόνισε: «Είθε μετά από τον διάλογο να ωριμάσουν οι καρποί της ενότητας και της προόδου για την Άρτα μας».

Γέφυρα στο αύριο
Στην εκδήλωση τοποθετήθηκε και η αντιδήμαρχος, υπεύθυνη για τον τουρισμό, Ελένη Λυγούρα, η οποία χαρακτήρισε το ιστορικό γεφύρι «ορόσημο του τόπου» και μεταξύ άλ- λων σημείωσε: «Για τον Δήμο Αρταίων αυτή η πρωτοβουλία είναι κάτι περισσότερο από μια μουσειακή δράση.
Είναι μια επένδυση στον τουρισμό και τον πολιτισμό. Μια προσπάθεια να αποκτήσει η Άρτα σύγχρονες τουριστικές υποδομές και να προβάλει στον επισκέπτη μια πόλη που τιμά το παρελθόν και επενδύει στο μέλλον. Το γεφύρι της Άρ- τας είναι το μνημείο μας. Είναι το σημείο από το οποίο πρέπει να ξεκινά η γέφυρα από το σήμερα στο αύριο».
Παρόντες
Στην εκδήλωση, μεταξύ άλλων, παραβρέθηκαν ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Άρτας Μιχάλης Νικολάου, ο δημοσιογράφος και υποψήφιος βουλευτής Άρτας του ΠΑΣΟΚ Χρήστος Μέγας, ο ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής Στάθης Μπαρζώκας, η πρόεδρος του Συλλόγου Ξενώνων Τουριστικών Καταλυμάτων και Ενοικιασμένων δωματίων του νομού «Ο Άραχθος» Γεωργία Πατέντα.
Κι ακόμα: Ο φωτογράφος – κινηματογραφιστής Βα- σίλης Γκανιάτσας, ο πρώην προϊστάμενος Τεχνικών Υπηρεσιών του νομού Αριστοτέλης Μπακόλας, η πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Περάνθης Σταυρούλα Τράμπα, η φιλόλογος – συγγραφέας Κατερίνα Σχισμένου (η οποία αναφέρθηκε και σε θεατρική παράσταση που διοργανώθηκε στο πρόσφατο παρελθόν στο ιστορικό γεφύρι μέσω ευρωπαϊκού προγράμματος), και άλ- λοι.