Την περασμένη Τετάρτη, 30 Απριλίου, έγινε στην αίθουσα του Επιμελητηρίου Άρτας η επίσημη παρουσίαση της μαθητικής εφημερίδας του 3ου γενικού Λυκείου Άρτας, με τον εύγλωττο τίτλο «Μαθητών Έκφραση», η οποία εκδόθηκε με την οικονομική υποστήριξη του Επιμελητηρίου Άρτας και η οποία έλαβε μέρος στον πρώτο Πανελλήνιο και Παγκύπριο διαγωνισμό μαθητικής εφημερίδας που διοργάνωσε η εφημερίδα «Το Βήμα», υπό την αιγίδα των Υπουργείων Παιδείας της Ελλάδας και της Κύπρου.
Είναι ευτυχής συγκυρία ότι 30 χρόνια μετά την έκδοση του περιοδικού «Το Μήνυμα», δόθηκε η δυνατότητα στους/στις μαθητές /τριες του 3ου ΓΕΛ να εκφραστούν δημόσια μέσω του γραπτού λόγου. Κι αυτό γιατί, όσο κι αν φαίνεται περίεργο, η γραπτή έκφραση δεν είναι κάτι που συνηθίζουν τα παιδιά μας, όσο κι αν τα παιδεύουμε εμείς οι φιλόλογοι με ανάθεση εργασιών και θέματα εκθέσεων κατά διαστήματα.
Τα παιδιά, ασφυκτιώντας μέσα στους αυ- στηρούς κανόνες έκφρασης των εκθέσεων (ή τουλάχιστον σ’ αυτό που νομίζουν ότι είναι οι κανόνες γραφής μιας έκθεσης), συ- νήθως καταπνίγουν την έμπνευση και τη φαντασία τους, περιορίζουν τις εκφραστικές τους δυνατότητες και προσπαθούν να ανταποκριθούν σε αυτό που θεωρούν ότι ο καθηγητής τους θέλει να δει από αυτά. Το τελικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα κείμενο που ελάχιστα αντιπροσωπεύει το νέο ή τη νέα που το έγραψε.
Απαλλαγμένοι, όμως, από τις συμβατικότητες που επιβάλλει ως σχολικό μάθημα η Έκθεση (κακώς, κατά την άποψή μου βέ- βαια, αντιμετωπίζεται έτσι), οι νεαροί και νεαρές συντάκτες και συντάκτριες άφησαν τα συναισθήματά τους να γεμίσουν τις σελίδες και τις απόψεις τους να προβληματίσουν όλους εμάς που θεωρούμαστε ωριμότεροι.
Μέσα από αυτή τη μαθητική εφημερίδα, οι μαθητές και οι μαθήτριες της συντακτικής ομάδας ένιωσαν ελεύθεροι να γράψουν μέσα από την καρδιά και την ψυχή τους γι’ αυτά που τους απασχολούν. Ανέπτυξαν προβληματισμούς για το παρόν και το μέλλον τους, ήρθαν σε επαφή με εκλεκτούς επιστήμονες, διακεκριμένους αθλητές, ξεχωριστές προσωπικότητες της τοπικής μας κοινωνίας. Γνώρισαν καλύτερα το χώρο στον οποίο περνούν το ένα τρίτο της μέρας τους και αναζήτησαν τη γνώμη των συμμαθητών και συμμαθητριών τους για την πόλη μας και τις προοπτικές της. Ανοίχτηκαν στην το- πική κοινωνία και μελέτησαν τα έθιμα και τις παραδόσεις της.
Προβληματίστηκαν για την κατάσταση του σχολείου μας και τη δική τους παρουσία μέσα σ’ αυτό. Κοντολογίς, πήραν πρωτοβουλίες, εξέφρασαν απόψεις, τοποθετήθηκαν σε ζητήματα που τους απασχόλησαν και πήραν θέση για το τι και πώς θα δημοσιευτεί. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, με τη συνδρομή των εκπαιδευτικών, ανέπτυξαν κριτική σκέψη και ανέλαβαν ευθύνες, κάτι που, τελικά, αποτελεί (ή θα έπρεπε να αποτελεί) βασική παράμετρο της σύγχρονης εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Όπως εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς ερχόμενος σε επαφή με τα έντυπα που συμμετέχουν (όσα είναι υποψήφια για βράβευση βρίσκονται ψηφιακά στην αντίστοιχη ισ- τοσελίδα του «Βήματος»), αλλά, και με όσα κυκλοφόρησαν ως ένθετα του «Κυριακάτικου Βήματος» (και η εφημερίδα του 3ου ΓΕΛ είναι μια από αυτά), υπάρχουν στη χώρα μας, στην κοινωνία μας, να πω καλύτερα, πολλές ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλον.
Παιδιά με άποψη για το ρατσισμό και την ξενοφοβία, με διάθεση για ρεπορτάζ και συ- νεντεύξεις, με καθαρή ματιά και ολοκάθαρη γραφή. Ακόμα κι αν βοηθήθηκαν για να φέρουν αυτό το αποτέλεσμα, οι μαθητές και οι μαθήτριες ήρθαν σε επαφή με αυτό που λέμε ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης στην πράξη, ανέπτυξαν πρωτοβουλίες και μπόρεσαν να συγκροτήσουν άποψη και θέση. Εντοπίζονται ευσυνειδησία, προβληματισμός για το παρόν και το μέλλον όχι μόνο του τόπου μας αλλά και ολόκληρου του πλανήτη, κριτική στα κακώς κείμενα, ανθρωπιστική διάθεση με την πλήρη σημασία του όρου.
Στο επίπεδο, μάλιστα, των εφημερίδων των Λυκείων τα πράγματα αρχίζουν να σοβαρεύουν, με αρκετά αισιόδοξη, θα έλεγα, προοπτική. Οι θέσεις είναι αρκετά πιο επαναστατικές, οι απόψεις θαρραλέες, οι ιδέες πρωτότυπες (αρκεί κανείς να διαβάσει την εφημερίδα του 1ου Λυκείου Ραφήνας, με τίτλο «Εκτός Ύλης» ή του 7ου ΓΕΛ Αχαρνών με τίτλο «Μολύβια σε εξέγερση» και βεβαίως τη «Μαθητών Έκφραση» για να καταλάβει τι εννοώ), τα μηνύματα σαφή και ξεκάθαρα: τα παιδιά από το Ναύπλιο, από την Κέρκυρα, από τη Χίο, από την Ξάνθη, από το Πέραμα, και τόσες άλλες περιοχές, λένε μ’ ένα στόμα ότι είναι εδώ, έτοιμα να πάρουν τη σκυτάλη για ένα καλύτερο αύριο.
Και χρειάζεται οπωσδήποτε να κάνουμε αυ- τό το βήμα και να τους δώσουμε αυτή τη σκυτάλη, σίγουρα σε ό,τι αφορά τη δημοσιογραφία και την ελευθερία της έκφρασης. Όπως έχει σημειώσει ήδη από το 2020 ένας δημοσιογράφος ενταγμένος στο λεγόμενο «σύστημα», ο Ι. Κ. Πρετεντέρης, (Τα Νέα 2/12/2020), «καλώς ή κακώς, η διαφάνεια και η αποκάλυψη είναι τα δυο πόδια του Τύπου, τα οποία του επιτρέπουν να τρέχει ακόμη και στις πιο δύσκολες εποχές αλλά µε δύο προϋποθέσεις.
Πρώτον, ότι και η διαφάνεια και η αποκάλυψη έχουν κανόνες. Ότι δεν ασκούνται εις βάρος του δικαίου ή της αξιοπρέπειας κι ότι ο χώρος του Τύπου δεν είναι ξέφραγο αμπέλι. Δεύτερον, ότι η διαφάνεια και η αποκάλυψη δεν κρύβουν ούτε υπηρετούν σκοπιμότητες (πολιτικές ή επιχειρηματικές, κομματικές ή προσωπικές). Διότι η σκοπιμότητα υπομονεύει την αξιοπιστία του Τύπου, άρα οδηγεί στον βέβαιο θάνατό του. Δυστυχώς, ο ελληνικός Τύπος δεν έχει κατορθώσει να ανταποκριθεί συνολικά σε καμία από τις δύο προϋποθέσεις».
Δυστυχώς, οι διαπιστώσεις αυτές επαληθεύονται με άσχημο τρόπο. Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα skai.gr, «ουραγός όσον αφορά την Ελευθερία του Τύπου μεταξύ των χωρών της Ευρώπης παραμένει για τέταρτη διαδοχική χρονιά η Ελλάδα, όπως προκύπτει από την κατάταξη των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) για το 2025. Η χώρα μας μάλιστα διολίσθησε μια θέση χαμηλότερα σε σχέση με το 2024 και πλέον βρίσκεται στην 89η θέση παγκοσμίως, μένοντας πίσω ακόμα και από χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής».
Όμως, για να μπορεί να υπάρξει και να λειτουργήσει ομαλά μια δημοκρατική κοινωνία, θα πρέπει να μπορεί να βασιστεί στην ελεύθερη έκφραση της λαϊκής βούλησης (εκλογές, δημοψηφίσματα κλπ) αλλά και της κοινής γνώμης (Τύπος, τηλεόραση, διαδίκτυο κλπ). Αν ο Τύπος δεν μπορεί να αν- ταποκριθεί σε αυτή του τη λειτουργία, τότε υπάρχει μείζον θέμα τόσο για τον ίδιο, όσο και για τη δημοκρατία. Ας μην απογοητευόμαστε όμως.
Όσο κι αν οι τηλεοπτικοί μας δέκτες έχουν γεμίσει από κόκκινο του αίματος κι από κίτρινο της παραπληροφόρησης, από τη στιγμή που υπάρχουν διαρκείς και φιλότιμες προσπάθειες ώστε οι μαθητές και οι μαθήτριες να γίνουν ενεργοί πολίτες, μέσα από τη συμμετοχή τους σε τέτοιες προσπάθειες, όπως αυτή των μαθητών/τριών του 3ου Λυκείου και όλων των άλλων σχολείων, μπορούμε να αισιοδοξούμε.