Τι είναι τα Πασχάλια. Πασχάλιο καλείται το εορτολόγιο των κινητών εορτών, που εξαρτώνται από το Πάσχα. Σε αντίθεση με το εορτολόγιο των ακίνητων εορτών, οι διατεταγμένες κινητές εορτές δεν έχουν σταθερές ημερομηνίες και γι’ αυτό λέγονται κινητές.
Απαιτείται, λοιπόν, ο ετήσιος προσδιορισμός της ημερομηνίας του Πάσχα και κατόπιν όλων των υπολοίπων κινητών εορτών. Μέρος του πασχαλίου είναι και ο τρόπος προσδιορισμού της ημερομηνίας του Πάσχα κάθε έτους. Έτσι, οι ημερομηνίες εορτής του Ορθοδόξου Πάσχα για κάθε έτος είναι δημοσιευμένες στα λεγόμενα Πασχάλια.
Η Εκκλησία εκδίδει υπό τον τίτλο Πασχάλιο του σωτηρίου έτους Χ ετήσιους Πίνακες, που περιέχουν χρήσιμες αστρονομικές και εορτολογικές πληροφορίες για κάθε νέο έτος, όπως: Ηλίου κύκλοι, Σελήνης κύκλοι, Σελήνης θεμέλιον, Κρεωφαγίας ημέραι, Αρχή Τριωδίου, η Απόκρεω, Νομικό Φάσκα, Λατίνων Πάσχα, το Άγιον Πάσχα, της Αναλήψεως, της Πεντηκοστής, ημέραι νηστείας των Αγίων Αποστόλων, Παραμονή Χριστουγέννων ημέρα και άλλα.
Στην σελίδα 26 των Διπτύχων της Εκκλησίας της Ελλάδος έτους 2025 δημοσιεύεται το Πασχάλιο του έτους 2025. Θα αρκεστούμε να ερμηνεύσουμε στη συνέχεια μόνο τους όρους του Πασχαλίου, χωρίς να αναπτύξουμε πώς συνδέονται μεταξύ τους για τον καθορισμό της ημερομηνίας του Πάσχα, επειδή απαιτούνται μαθηματικές γνώσεις.

Οι όροι του Πασχαλίου και οι ερμηνείες τους
Α. Χρονολογία από κτίσεως κόσμου: Το 680 μΧ η ΣΤ’ Οικουμενική Σύνοδος καθόρισε την 1η Σεπτεμβρίου του έτους 5509 πΧ ως αρχή της δημιουργίας του κόσμου και έκτοτε η περίοδος από τότε μέχρι σήμερα ονομάζεται Βυζαντινή εποχή ή εποχή Κωνσταντινουπόλεως. Έτσι, για τα σχετικά με την εορτή του Πάσχα, το έτος 5508 πΧ θεωρείται το έτος 1 από κτίσεως κόσμου. Επομένως, το 2025 είναι 5508 + 2025 = 7533 από κτίσεως κόσμου.
Β. Ινδικτιών. Η Ινδικτιών ή ίνδικτος ήταν η αστρονομική χρονική περίοδος (κύκλος) των 15 ετών. Στην αρχή δηλαδή κάθε δεκαπενταετίας, από την εποχή του αυτοκράτορος Αδριανού (117-138), καθοριζόταν και το ποσό που κάθε πολίτης έπρεπε να πληρώσει ως φόρο γης στο Ρωμαϊκό κράτος για τη συντήρηση των στρατιωτών, των οποίων η θητεία διαρκούσε 15 έτη. Γι’ αυτό και η ετυμολογία της λέξης είναι λατινική και προέρχεται από το indictio, όπως ονόμαζαν οι Ρωμαίοι τη «διαταγή».
Κατά την εκκλησιαστική, όμως, παράδοση, στην αρχή της Ινδικτιώνος, ο Αύγουστος Καίσαρας καθιέρωσε, με διάταγμα, τη γενική απογραφή και την είσπραξη των φόρων των κατοίκων του Ρωμαϊκού κράτους, δηλαδή την 1η Σεπτεμβρίου. Στη συνέχεια κατά την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου (313) και μετά καθιερώθηκε και επίσημα η χρήση της Ινδικτιώνος ως χρονολογίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία από τότε μέχρι και σήμερα γιορτάζει την 1η Σεπτεμβρίου ως την αρχήν του εκκλησιαστικού έτους.
Για να βρούμε τον αριθμό της Ινδικτιώνος, διαιρούμε τον αριθμό 7533 με το 15. Η διαίρεση μας δίνει υπόλοιπο 3. Αυτή είναι η Ινδικτιώνα που περιλαμβάνει το έτος 2025.
Γ. Ηλίου κύκλος. Είναι μία περίοδος 28 χρόνων, μετά από την οποία αρχίζουν να έρχονται οι ίδιες ημέρες κάθε ημερομηνίας, όπως την προηγούμενη 28ετία. Αυτή η αναγραφή βοηθά στην εύρεση της πρώτης ημέρας κάθε μήνα. Η περίοδος αυτή παρουσιάζει επανάληψη 28 ετών και βρίσκεται από το υπόλοιπο της διαίρεσης 7533 με το 28, που είναι 1. Επομένως, ο «ηλίου κύκλος το 2025» είναι 1.
Δ. Σελήνης κύκλος. Ονομάζεται η περίοδος των 19, γνωστός ως κύκλος του Μέτωνα, κατά την οποία οι φάσεις της Σελήνης επαναλαμβάνονται στα ίδια χρονικά διαστήματα και ημερομηνίες. Για να βρούμε τον κύκλο της Σελήνης διαιρούμε το έτος 7533 με το 19 και το υπόλοιπο 9 αντιστοιχεί στον κύκλο της Σελήνης του έτους. Η πορεία του κύκλου της Σελήνης είναι: Νέα Σελήνη – Πρώτο τέταρτο – Πανσέληνος – Τελευταίο τέταρτο – Νέα Σελήνη.
Η γνώση του κύκλου της Σελήνης χρησιμεύει για την εύρεση του θεμελίου της Σελήνης. Έτσι, προσδιορίζεται κατά προσέγγιση η ημέρα της νέας Σελήνης και βρίσκουμε την Πανσέληνο και τελικά την εορτή του Εβραϊκού και Ορθόδοξου Πάσχα.
Ε. Το θεμέλιο Σελήνης. Μας δείχνει πόσων ημερών είναι το φεγγάρι στις 31 Δεκεμβρίου. Λέγεται και επακτή. Αν και ο υπολογισμός εδώ είναι πιο σύνθετος, θα τον αναφέρουμε: Πολλαπλασιάζουμε τον κύκλο της σελήνης επί 11 (γιατί η ηλικία της σελήνης από έτος σε έτος διαφέρει κατά 11 μέρες, χωρίς να ξεπερνά τις 30). Έτσι έχουμε: 9 Χ 11 = 99. Επειδή κάθε 300 χρόνια η πανσέληνος γίνεται μια ημέρα πιο νωρίς από τον κατά Μέτωνα υπολογισμό στο γινόμενο αυτής της διαφοράς (πρόπτωσης) προσθέτουμε το 6, έτσι 99 + 6 = 105 και μετά το διαιρούμε με το 30, άρα 105 : 30 = 3 και υπόλοιπο 15. Το υπόλοιπο 15 είναι το θεμέλιο της σελήνης του 2025. Δηλαδή σε 15 ημέρες του Ιανουαρίου 2025 θα έχουμε νέα σελήνη.
Στη συνέχεια θα επικεντρώνουμε την προσοχή μας στις παρακάτω εορτές και ημερομηνίες. Νομικό Φάσκα (17 Απριλίου), που είναι το Βιβλικό Εβραϊκό Πάσχα και το Άγιον Πάσχα των Ορθοδόξων (20 Απριλίου). Προκειμένου να εξηγήσουμε τις ημερομηνίες αυτές παραθέτουμε τα παρακάτω ιστορικά στοιχεία.

Ιστορικά στοιχεία
Από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα, η εαρινή ισημερία συνδέθηκε με ορισμένες θρησκευτικές γιορτές: Σηματοδοτούσε το τέλος του χειμώνα και τον ερχομό της άνοιξης. Είναι, επίσης, γιορτή των Εβραίων, το «Πεσάχ» (peshah), που σημαίνει, επίσης, διάβαση και εννοούνταν η φυγή από την Αίγυπτο. Σηματοδοτούσε την απελευθέρωση του Εβραϊκού λαού από την Αιγυπτιακή αιχμαλωσία προς τη Γη της Επαγγελίας. Είναι και γιορτή των Χριστιανών, το Πάσχα, που έχει τις ρίζες του στο Εβραϊκό Πεσάχ και θεωρείται η διάβαση από το θάνατο προς τη ζωή. Δηλαδή, συμβολίζει τη διάβαση από το θάνατο της αμαρτίας προς την ζωή της αληθείας.
Οι Χριστιανοί, επειδή οι πρώτοι από αυτούς προέρχονταν από τους Εβραίους και επειδή το Μαρτύριο και η Ανάσταση του Ιησού συνέπεσαν κατά την διάρκεια του Εβραϊκού Πάσχα, παρέλαβαν αυτή την εορτή με το όνομα Πάσχα σε ανάμνηση της Αναστάσεως. Κατά τα πρώτα χρόνια, οι Χριστιανοί, που προέρχονταν από τους Εβραίους, συνεόρταζαν μαζί με τους άλλους Εβραίους το Πάσχα. Η μόνη διαφορά ήταν, ότι το Πάσχα των πρώτων Χριστιανών ετελείτο με μεγαλύτερη χαρά, διότι δεν συμβόλιζε απλά την παλαιά σωτηρία, αλλά προεικόνιζε και τη μέλλουσα ζωή.
Σύμφωνα με τον Μωσαϊκό Νόμο, το Εβραϊκό Πάσχα (λέγεται και Νομικό Φάσκα) ορίζεται να εορτάζεται την ημέρα, όπου συνέπιπτε η πρώτη εαρινή πανσέληνος. Η εβδομάδα που άρχιζε με την πανσέληνο αυτή, λεγόταν Εβδομάδα Αζύμων.
Το εβραϊκό ημερολόγιο είναι ηλιοσεληνιακό, δηλαδή ένας μήνας αντιστοιχεί σε έναν συνοδικό μήνα (που είναι περίπου 29 μέρες) και περιλαμβάνει έναν πλήρη κύκλο φάσεων της σελήνης. Πρώτη ημέρα κάθε μήνα θεωρείται η ημέρα κατά την οποία εμφανίζεται ο μηνίσκος της νέας σελήνης. Σύμφωνα με το Εβραϊκό μηνολόγιο, ο μήνας, του οποίου η πανσέληνος συμβαίνει πάντα αμέσως μετά την εαρινή ισημερία, καλείται Νισάν και είναι ο πρώτος μήνας του θρησκευτικού Εβραϊκού έτους. Είναι γνωστό ότι η πανσέληνος απέχει από τη νέα σελήνη περίπου 14 ημέρες και επομένως, η 14η Νισάν θεωρείται ως σταθερή ημερομηνία εορτασμού του Εβραϊκού Πάσχα (Νομικού Φάσκα).
Η συνήθεια αυτή του εορτασμού του Πάσχα μαζί με τους Ιουδαίους παρέμεινε σε μερικούς Χριστιανούς μέχρι τον 4ο αιώνα μΧ. Όμως, από το 51 μΧ ο έβδομος κανόνας των Αποστόλων, που συνήλθαν τότε, αποδοκίμαζε αυτούς που εόρταζαν το Πάσχα μαζί με τους Εβραίους την 14η του Νισάν και γι’ αυτό αποκαλούνταν «τέσσαρες και δεκατίτες». Παρά ταύτα, στην Ανατολή εξακολουθούσαν οι Χριστιανοί να γιορτάζουν το Πάσχα μαζί με το Ιουδαϊκό Πάσχα, ενώ στη Δύση το Πάσχα ετελείτο την επόμενη Κυριακή της Εβραϊκής εβδομάδας των Αζύμων. Άλλοι Χριστιανοί εόρταζαν το Πάσχα την 15η Νισάν, άλλοι την 16η Νισάν, ακόμα και ημέρες διαφορετικές της Κυριακής. Και ενώ η Σύνοδος της Εφέσου αποφάσισε, όπως το Πάσχα να εορτάζεται στις 14 Νισάν, η Σύνοδος της Ρώμης το 196 μΧ αποφάσισε να εορτάζεται Κυριακή.
Φυσικά, καταβλήθηκαν προσπάθειες εναρμονισμού με συζητήσεις, που διεξάγονταν, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Λύση στο ζήτημα δεν έδωσε ούτε η Σύνοδος στην Αρελάτη το 314 μΧ υπό τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, ο οποίος επανέφερε το ζήτημα και στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μΧ, αξιώνοντας το Πάσχα να εορτάζεται κοινή ημέρα για όλους τους Χριστιανούς, μετά από το Εβραϊκό Πάσχα και ημέρα Κυριακή, επειδή ήταν γνωστό ότι η Ανάσταση του Κυρίου έλαβε χώρα τη μία του Σαββάτου, δηλαδή την επόμενη ημέρα από το Σάββατο, που αργότερα ονομάστηκε «Κυριακή», δηλαδή ημέρα του Κυρίου.
Η Σύνοδος της Νίκαιας καταδίκασε τους «τέσσαρες και δεκατίτες» και προχώρησε σε ρυθμίσεις του εορτασμού του Πάσχα. Καθόρισε τον λεγόμενο Πασχάλιο Κανόνα, σύμφωνα με τον οποίο ο καθορισμός της ημερομηνίας του Πάσχα γίνεται υπό τις εξής προϋποθέσεις: Το Πάσχα να τελείται κάθε χρόνο (α) την πρώτη Κυριακή, (β) μετά την πρώτη πανσέληνο, (γ) που έπεται της Εαρινής Ισημερίας. Επειδή, όμως, το Νομικό Φάσκα (Εβραϊκό Πάσχα) τελείται όταν πληρούνται οι δύο τελευταίοι όροι, για να αποφευχθεί ο συνεορτασμός στην περίπτωση που πληρείται και ο πρώτος όρος, υπάρχει και ένας τέταρτος όρος, ο οποίος ορίζει ότι: Όταν η εαρινή ισημερία και η επόμενη πανσέληνος συμπέσουν την ίδια ημέρα και είναι ημέρα Κυριακή, το Χριστιανικό Πάσχα μετατίθεται για την επόμενη Κυριακή.
Επειδή η Αλεξάνδρεια ήταν τότε πνευματικό κέντρο της νεοϊδρυθείσας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ανατέθηκε στον εκάστοτε Πατριά- ρχη Αλεξανδρείας να καθορίζει την ημέρα του Πάσχα, αλλά και να την ανακοινώνει στον πρώτο στην τάξη Επίσκοπο Ρώμης, ο οποίος θα την ανακοίνωνε σε όλες τις Χριστιανικές Εκκλησίες. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Πασχάλιοι Πίνακες.

Παρατηρήσεις
1. Όταν συνήλθε η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, το ισχύον ημερολόγιο ήταν το Ιουλιανό. Σύμφωνα με το ημερολόγιο αυτό η εαρινή ισημερία ήταν την 21η Μαρτίου. Επίσης, το ημερολόγιο αυτό είναι ηλιοκεντρικό και έχει ως βάση το 24ωρο που ξεκινάει από τις 12 τα μεσάνυκτα της μιας ημέρας και τελειώνει στις 12 τα μεσάνυκτα της επόμενης ημέρας.
2. Απαραίτητος Δογματικός Όρος, σύμφωνα με τον 7ο Αποστολικό Κανόνα, που επικύρωσε με συγκεκριμένους όρους εορτασμού του Πάσχα, η Α’Οικουμενική Σύνοδος και εκδόθηκαν τα Πασχάλια, ήταν να μην συμπέσει ποτέ ημερολογιακά εις τους αιώνας των αιώνων η ημερομηνία της εορτής του Εβραϊκού Πάσχα με το Πάσχα των Ορθοδόξων. Και για να το πετύχει αυτό καθιέρωσε την ημερομηνία του Νομικού Φάσκα.
Η ημερομηνία του Νομικού Φάσκα μπορεί σήμερα να φαίνεται υποθετική ημερομηνία (οι Εβραίοι σήμερα ακολουθούν άλλο πολιτικό ημερολόγιο και όχι αυτό που καθορίζει το Βιβλίο της Εξόδου της Παλαιάς Διαθήκης).
Όμως η Α’ Οικουμενική Σύνοδος καθόρισε απαράβατο όρο να μην συμπίπτει η ημερομηνία του Εβραϊκού Πάσχα (Νομικό Φάσκα) με το Ορθόδοξο Πάσχα, ανεξάρτητα από το πολιτικό ημερολόγιο που θα χρησιμοποιείται.
Γι΄ αυτό το λόγο αναγράφεται σε όλα τα Πασχάλια όλων των τοπικών εκκλησιών, είτε ακολουθούν το Ιουλιανό (Παλαιό ημερολόγιο), είτε το νέο ημερολόγιο (διορθωμένο Ιου- λιανό ημερολόγιο). Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι το 1924 με την εισαγωγή του νέου ημερολογίου δεν πειράχτηκε το Πασχάλιο. Γι΄ αυτό όλες οι ορθόδοξες Εκκλησίες, είτε ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο, είτε το νέο, εορτάζουν την ίδια Κυριακή, αλλά με διαφορετική ημερομηνία.

Ημερομηνία Πάσχα 2025
Υπολογισμός της ημερομηνίας του Πάσχα 2025 (πάντα με το νέο ημερολόγιο). Εαρινή ισημερία η 21η Μαρτίου. Πρώτη πανσέληνος μετά την εαρινή ισημερία (Πασχαλινή), 13 Απριλίου. Νομικό Φάσκα. Αρχίζει από 13 Απριλίου (ημερομηνία πασχαλινής πανσελήνου)
Πρώτη Κυριακή μετά την Πασχαλινή Πανσέληνο 20 Απριλίου (Κυριακή του Ορθόδοξου Πάσχα).
Η ημερομηνία του Ορθόδοξου Πάσχα του 2025 συμπίπτει φέτος με το Πάσχα των Λατίνων. Αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε, επειδή οι Λατίνοι δεν εφαρμόζουν στον υπολογισμό της ημερομηνίας τον τέταρτο όρο της Α’ Οικουμενικής Συνόδου που γράφτηκε παραπάνω.
Οι υπόλοιπες εορτές του Πασχάλιου πίνακα υπολογίζονται ως εξής: Για τον προσδιορισμό των ημερομηνιών Κυριακών του Τριωδίου μέχρι την Καθαρά Δευτέρα, αφαιρούμε μέρες.
Αρχή Τριωδίου: (Ημερομηνία Πάσχα) μείον 70 μέρες, δηλαδή 9 Φεβρουαρίου. Κυριακή Απόκρεω: (Ημερομηνία Πάσχα) μείον 56 ημέρες δηλαδή 23 Φεβρουαρίου. Κυριακή Τυρινής: (Ημερομηνία Πάσχα) μείον 49 ημέρες, δηλαδή 2 Μαρτίου. Καθαρή Δευτέρα: (Ημερομηνία Πάσχα) μείον 48 ημέρες, δηλαδή 3 Μαρτίου (Αρχή Μεγάλης Τεσσαρακοστής).
Από εδώ και στο εξής προσθέτουμε ημέρες. Εορτή Αναλήψεως (Ημερομηνία Πάσχα) συν 40 ημέρες, δηλαδή 29 Μαΐου. Εορτή της Πεντηκοστής: (Ημερομηνία Πάσχα) συν 50 ημέρες, δηλαδή 8 Ιουνίου. Εορτή των Αγίων Πάντων: (Ημερομηνία Πάσχα) συν 57 ημέρες, δηλαδή 15 Ιουνίου. Η νηστεία των Αγίων Αποστόλων διαρκεί από 16 Ιουνίου μέχρι 28 Ιουνίου, δηλαδή13 μέρες.

Καλή Ανάσταση – Χρόνια πολλά