Εχουμε στραμμένη την προσοχή μας μόνο στα θέματα της καθημερινότητας. Κατά κανόνα, σε θέματα μικρά που τα θεωρούμε μεγάλα. Συνεχώς τα ίδια και τα ίδια. Είναι παράξενο που δεν κοιτάμε ψηλά όπου τα σύννεφα πυκνώνουν, που δεν ανησυχούμε καθόλου για τις πολεμικές αναφλέξεις και κλιμακώσεις, για τον αυξανόμενο μιλιταρισμό, για την ακύρωση των διεθνών οργανισμών και του Διεθνούς Δικαίου, για την εντεινόμενη ρευστότητα του σύγχρονου κόσμου.
Μπορεί να λέμε κάπου κάπου πως τίποτα δεν είναι πια δεδομένο, αλλά δεν το εννοούμε. Και η ειρήνη ακροβατεί, πέντε τουλάχιστον χρόνια τώρα, ερήμην μας και μόνη της στο τεντωμένο σχοινί μιας εύθραυστης ισορροπίας, με τους ισχυρούς της γης να τεστάρουν θαρρείς τις συνειδήσεις μας και τα αντανακλαστικά μας.
Γιατί οι αιτίες που προκαλούν έναν γενικευμένο πόλεμο είναι πολλές, κι όχι μόνο τα οικονομικά συμφέροντα, όπως υποστηρίζουμε συνθηματολογικά κι απλοϊκά – αν ήταν έτσι θα είχαμε κάθε μέρα νέους πολέμους. Μία από αυτές τις αιτίες έχει να κάνει με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι κοινωνίες. Η ιστορική λογική λέει πως οι πολιτικοποιημένες κοινωνίες με δυναμικά φιλειρηνικά κινήματα και ιδεολογίες πλασμένες με το αίμα και την αγρύπνια των πνευματικών ανθρώπων όλου του κόσμου για να διαφυλαχτούν οι υπέρτερες αξίες της ζωής, της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της ειρήνης, αυτές οι κοινωνίες λοιπόν, δύσκολα υποκύπτουν στις δυνάμεις της βαρβαρότητας και της αυθαιρεσίας των πολεμοκάπηλων.
Αυτά τα ιδανικά εξέφρασε και μας διασφάλισε η σοσιαλδημοκρατία από το τέλος του δεύτερου μεγάλου πολέμου ως το ’90 περίπου, και σ’ αυτές τις συνθήκες πολιτικής και κοινωνικής ζωής οφείλεται, σύμφωνα με τον Άγγλο καθηγητή της ευρωπαϊκής ιστορίας Τόνι Τζαντ, η δική μας ευημερία που είχαμε την τύχη να ζήσουμε σε μία από τις καλύτερες περιόδους της ιστορίας.
Το 1992 κυκλοφόρησε το περιβόητο βιβλίο του Φράνσις Φουκουγιάμα «Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος», που παρά την ορθότητα ή μη των απόψεων του πολιτικού αυτού επιστήμονα, αποτελεί ένα τέλος και την αρχή μιας καινούριας ιστορικής περιόδου, κατά την οποία οι ιδεολογίες και τα ιδανικά θάφτηκαν στις χωματερές του νεοφιλευθερισμού, της καταναλωτικής υστερίας και των υλιστικών ψευδοαξιών.
Και σήμερα εμείς, πότε μπερδεμένοι, πότε αδιάφοροι, και πότε συνεργοί, παρακολουθούμε την Πολιτική που παγιδεύτηκε στη νέα «λογική» της μιλιταριστικής υποκουλτούρας και παραμένει υπόλογη στο εδώλιο της ιστορίας, επιδεικνύοντας αυ-τάρεσκα τον αυτισμό της μπροστά στο σκηνικό της φρίκης και του εκρηκτικού ακρωτηριασμού των ανθρωπιστικών αξιών.
Εδώ και πολλά χρόνια προετοιμαζόμαστε για ένα μεγάλο κακό, και δεν το έχουμε αντιληφθεί. Προετοιμαζόμαστε καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες βίας και σάχλας που αποδομούν την κοινή λογική, που αποθεώνουν την ασυναρτησία κι ακυρώνουν κάθε νόημα ζωής. «Παράξενος κόσμος που λέει πως βρίσκεται στην Αττική και δεν βρίσκεται πουθενά», γράφει ο ποιητής, «αγοράζουν κουφέτα, κρατούν σωσίτριχα, φωτογραφίζονται, ο άνθρωπος που είδα σήμερα δέχουνταν το χέρι του γερο – φωτογράφου να του στρώνει τις ρυτίδες που είχαν αφήσει στο πρόσωπό του όλα τα πετούμενα τ’ ουρανού».
Ο ατομικισμός και ο ηδονισμός δεν μας επιτρέπουν να ασχολούμαστε με «στενόχωρα» θέματα, «έτσι συνέβαινε πάντα» λέμε αστόχαστα, και η λοβοτομημένη συνείδησή μας μάς εμποδίζει να καταλάβουμε ότι οι πόλεμοι αρχίζουν σε περιόδους που οι άνθρωποι χάνουμε τις αντιστάσεις μας απέναντι σ’ αυτή την αντιστροφή της κλίμακας των αξιών, που υιοθετούμε έναν τρόπο ζωής που ψευτίζει τη γλώσσα, παραποιεί την επικοινωνία, εντείνει την επιθετικότητα στις σχέσεις, και καταργεί τις συλλογικότητες που είναι η μόνη δύναμη που φοβούνται οι πολεμοκάπηλοι βιομήχανοι εξοπλιστικών προγραμμάτων.
Όσο υπάρχει έστω κι ένας πόλεμος στην ανθρωπότητα, δεν δικαιούμαστε να μιλάμε για πολιτισμό, είχε δηλώσει ο Χάρολντ Πίντερ. Εμείς όμως εξακολουθούμε να ζούμε «κι αν ορώμεν ανθούν πέλαγον Αιγαίον νεκροίς» σα να μη συμβαίνει τίποτα, σα να έχει σκουριάσει το ρόπτρο της συνείδησής μας, σα να έχουμε υποστεί ανήκεστο ήττα στο μέτωπο ενός άλλου πολέμου, αυτό της γνώσης και της μνήμης.