(Σύντομη αναφορά σε άγνωστα θαύματα της Παρηγορήτισσας)

Εισαγωγικά: Δημοσιεύουμε ορισμένα θαύματα της Παναγίας της Παρηγορήτισσας, με αφορμή την εορτή του Ευαγγελισμού, κατά την οποία γιορτάζει ο ναός.
Είναι επιτακτική ανάγκη να καθιερωθεί εορτή αφιερωμένη αποκλειστικά στην Παναγία την Παρηγορήτισσα Άρτας και στα θαύματά της, με τον τίτλο «Σύναξη της Παναγίας της Παρηγορήτισσας», με την σύνταξη σχετικής ειδικής ακολουθίας. Επίσης, υπενθυμίζουμε ότι η Πα-ναγία η Παρηγορήτισσα ήταν η πολιούχος και προστάτης του Δεσποτάτου της Ηπείρου και της πρωτεύουσάς του, που ήταν η Άρτα. Η καθιέρωση, όμως, της Οσίας Θεοδώρας ως πολιούχου της Άρτας, είναι ένα θέμα που χρειάζεται ιστορική διερεύνηση.
Σύντομη αναφορά περί θαυμάτων
Θαύμα ονομάζουμε το ανεξήγητο εκείνο γεγονός που μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα σε μία κατάσταση με ακατανόητο τρόπο. Κι εδώ, όμως, όπως και σε όλες τις περιπτώσεις της ζωής μας, υπάρχει η αλήθεια και η πλάνη, το γνήσιο και το κάλπικο, το ωφέλιμο και το επιζήμιο, που μας αναγκάζουν να χωρίσουμε τα θαύματα σε δύο κατηγορίες: Στα Θεϊκά, τα οποία προέρχονται από τις Ενέργειες της Χάρης του Θεού και στα ψευτοθαύματα (ή αλλιώς θαύματα εντυπωσιασμού), εκείνα δηλαδή που γίνονται μέσω της επίκλησης διαφόρων δαιμόνων.
Στην πρώτη περίπτωση, έχουμε τα Θαύματα που δημιουργούν στην καρδιά του πιστού μία κατάσταση ειρήνης και χαράς, χωρίς όμως ποτέ να αποβλέπουν στην επίδειξη και τον εντυπωσιασμό. Στην περίπτωση αυτή, τα αίτια, που έλκουν τη Χάρη του Θεού, δεν είναι άλλα από την Πίστη, την ταπείνωση και την αγάπη, τα οποία στολίζουν τις ψυχές εκείνων που προκαλούν αυτά τα Θαύματα, αλλά και κάποιων από εκείνους που γίνονται αποδέκτες τέτοιων Θαυμάτων.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι η πνευματική ωφέλεια που επιφέρουν στα άτομα, καθώς και το γεγονός ότι εκδηλώνονται κατά τη συντριπτική τους πλειοψηφία, σε χώ- ρους σχετικούς με την Ορθόδοξη Πίστη (ορισμένα μάλιστα κάθε χρόνο και σε συγκεκριμένες ημερομηνίες), αναδεικνύοντας έτσι την Ορθοδοξία σε μοναδική σωστή και αληθινή Πίστη, του μοναδικού αληθινού Θεού.
Στη δεύτερη περίπτωση, έχουμε να κάνουμε με το τάγμα του Εωσφόρου και τα όργανά του (με όσους δηλαδή το ακολουθούν).
Η λογική του Θεού διαφέρει πολύ από τη λογική της κοινωνίας και των ανθρώπων. Το Θαύμα που επιτελείται μέσα στην ανθρώπινη ψυχή μετρά πολύ περισσότερο από την ανατροπή των φυσικών νόμων, διότι έτσι καταλύεται ο νόμος της αμαρτίας. «Όποιος αισθανθεί πραγματικά τις αμαρτίες του είναι ανώτερος από εκείνον που με την προσευχή του ανασταίνει νεκρούς. Όποιος αξιωθεί να δει την ασθένειά του είναι ανώτερος από εκείνον που αξιώθηκε να δει αγγέλους» (Αγίου Ισαάκ του Σύρου, λόγος λδ΄).
Ήδη, από τα παλιά χρόνια, οι Πατέρες της Εκ-κλησίας μάς είχαν προειδοποιήσει να είμαστε δύσπιστοι, όταν ακούμε για θαύματα, για να μην πλανηθούμε. Χρειάζεται να γίνονται: α) Στο όνο-μα του Ιησού Χριστού, τον οποίο να ομολογούν ρητά ως Θεάνθρωπο. β) Να παραπέμπουν στη μετάνοια και στην Εκκλησία. γ) Να αποτελούν πράξεις ταπεινής αγάπης και όχι επίδειξης.
Η ερμηνεία του Θεοτοκωνυμίου «Παρηγορήτισσα»
Η ερμηνεία του θεοτοκωνυμίου «Παρηγορήτισσα», δυστυχώς, σε εκκλησιαστικές και αρχαιολογικές εκδόσεις βασίζεται αποκλειστικά στον θρύλο, σύμφωνα με τον οποίο η ίδια η Παναγία εμφανίστηκε στη μάνα του αδικοχαμένου κάλ-φα – βοηθού του πρωτομάστορα του ναού, για να την παρηγορήσει. Έτσι, λοιπόν, καλλιεργείται στους προσκυνητές του ναού η άποψη ότι το μεσιτευτικό έργο της Παναγίας στην Άρτα είναι ένας θρύλος, ένα παραμύθι (άποψη που δυστυχώς είναι ευρέως διαδιδομένη στον Αρτινό λαό).
Η εκκλησιαστική ιστορία, όμως, που διατηρήθηκε από τις ιστορικές πηγές και από την προφορική παράδοση είναι πολύ διαφορετική. Η λέξη Παρηγορήτισσα παράγεται από τη λέξη παρηγορώ. Το ρήμα παρηγορώ έχει τις εξής ερμηνείες: Παρηγορώ = μειώνω τη θλίψη ή τον ψυχικό πόνο κάποιου προσώπου, κάνοντας ή λέγοντας ό,τι θα μπορούσε να του δώσει κουράγιο, θάρρος ή κάποια αίσθηση ασφάλειας.
Έτσι η Παναγία ονομάστηκε Παρηγορήτισσα για τους εξής λόγους: 1. Γιατί μείωσε τον ψυχικό πόνο των Αρτινών πιστών με την εξάμηνη παράταση που έδωσε στη ζωή της Οσίας Θεοδώρας.
2. Στη μεγάλη πλημμύρα του Αράχθου το 1215 παρηγόρησε ποικιλοτρόπως τους συγγενείς των θυμάτων και η παρουσία της Παναγίας της Παρηγορήτισσας με τη θαυματουργή εικόνα και το ναό της (που χτίστηκε στη συνέχεια) απέτρεψε τη μεταφορά της πρωτεύουσας του Δεσποτάτου από την Άρτα στη Θεσσαλονίκη. Έτσι, το κράτος της Ηπείρου αποτέλεσε τείχος στη θρησκευτική και επεκτατική πολιτική του Βατικανού.
3. Καλλιέργησε την αίσθηση ασφάλειας των πολιτών, γιατί έσωσε την Άρτα: Από επιδρομή των Αλβανών το 1346. Από τη φοβερή πυρκαγιά του 1361. Από τον Αλβανό Βογγόη το 1400. Από την πλημμύρα του Αράχθου τον Δεκέμβριο του 1793. Από τη φοβερή πανώλη του 1816.
Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε μερικά από τα παραπάνω θαύματα, που για μια ακόμα φορά τονίζω ότι δεν τα παρουσιάζουν οι ιθύνοντες τοπικοί παράγοντες (εκκλησιαστικοί και πολιτιστικοί). Mία περιήγηση στις επίσημες τοπικές ιστοσελίδες θα πείσουν και τον κάθε δύσπιστο.
Το μεγαλύτερο μέρος των θαυματουργικών επεμβάσεων της Παναγίας της Παρηγορήτισσας γράφηκαν και υπάρχουν σε ένα εξαντλημένο βιβλίο του Η. Οικονομόπουλου, έκδοση 1906, που βρήκαμε σε παλαιοπωλείο των Αθηνών. Σύντομη αναφορά στα τέσσερα θαύματα των ετών 1346, 1400, 1361 και 1793 έγινε στο βιβλίο (συλλογικό έργο) που εκδόθηκε το 2015 με τίτλο: «ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΣΣΑ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ, ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΑΣ ΜΕΤΑ ΣΗ-ΜΕΙΩΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ, ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΙΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ ΑΥΤΗΣ». (ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΑΪΤΗΣ)
Διάσωση της Άρτας μετά από πολιορκία αιρετικών Παπικών
Κατά τον 14ο αιώνα, ένας αξιωματικός Παπικός του Τάγματος των Ιωαννιτών της Ρόδου (Παπικό τάγμα, που υποτάχτηκε στους Μασώνους), ονόματι Φερνάνδος Ερέβια, κατέλαβε τη Ναύπακτο και πολιορκούσε την Άρτα.
Την εποχή εκείνη μία ευσεβής μοναχή ζούσε σε μία σπηλιά, στο Κάστρο των Ρωγών, κοντά στην Άρτα. Μία νύχτα ακούστηκε ένας δυνατός κρότος στην οροφή του σπηλαίου. Η μοναχή ξύπνησε και άρχισε να προσεύχεται. Στη διάρκεια της προσευχής παραδόξως το σπήλαιο γέμισε από ένα γλυκό φως και από το βάθος της σπηλιάς ακούστηκε μία φωνή να λέει: Μη φοβάσαι. Είμαι η Παναγία η Παρηγορήτισσα. Την Άρτα τώρα την πολιορκούν εχθροί αιρετικοί. Φοβερίζουν να την καταλάβουν και να την καταστρέψουν… Τρέξε και πες στους Ιερείς να πάρουν την εικόνα μου και να την λιτανεύσουν στο κάστρο, για να τραπούν σε φυγή οι αιρετικοί εχθροί.
Αμέσως η μοναχή έτρεξε προς τον ναό της Παρηγορήτισσας και μετέφερε στους υπεύθυνους Ιερείς την προσταγή της Παναγίας. Σε λίγο φτάνουν στην εκκλησία και απεσταλμένοι πέντε αξιωματικοί από τον Διοικητή της Άρτας Σπάτα.
Άγιοι Πατέρες, λέγουν, παρακαλείστε από τον Διοικητή της Άρτας Σπάτα, να πάρετε την θαυματουργή εικόνα της Θεομήτορος και να μεταβείτε στα οχυρά, επειδή θα επιχειρήσουμε επίθεση εναντίον των ασεβών πολιορκητών. Αυτό μας υπέδειξε και η μοναχή που ασκητεύει σε σπηλιά στο Κάστρο των Ρωγών, μετά από υπόδειξη της Παναγίας, είπαν οι Ιερείς. Παράδοξο, απάντησαν οι αξιωματικοί. Το ίδιο όραμα είδε απόψε και ο αρχηγός μας.
Στη συνέχεια η εικόνα της Παρηγορήτισσας μεταφέρθηκε στο κάστρο και λιτανεύτηκε, όπως υπέδειξε η Παναγία. Ακολούθησε επίθεση των πολιορκουμένων κατά των αιρετικών πολιορκητών και συνέλαβαν αιχμάλωτο τον Φερνάνδο Ερέβια. Έτσι, σώθηκε η πόλη της Άρτας από τους αιρετικούς εχθρούς.
Διάσωση από την κατοχή Αλβανοβούλγαρου δυνάστη
Το 1400 διοικητής της Άρτας έγινε ο αδελφός του Σπάτα, Σγουρός. Την ίδια εποχή η Άρτα κυριεύτηκε από τον αντάρτη Βάγγο Χαρδάκη, που τον ονόμαζαν και Βογγόλο Σερβαλτάν Βουλγαρόβλαχο.
Ο Σέρβος αυτός, Αλβανοβούλγαρος και Βλάχος, προξένησε πολλές συμφορές στους κατοίκους της Άρτας. Τους άρπαξε τις περιουσίες και μεταξύ των άλλων αποτρόπαιων πράξεών του ήταν και η καταστροφή των ψηφιδωτών της Παρηγορήτισσας. Τότε καταστράφηκαν τα πε-ρισσότερα ψηφιδωτά και χάθηκαν πολλά ανεκτίμητης αξίας κειμήλια. Ο Άρχοντας Σγουρός κατόρθωσε να διαφύγει τη σφαγή και κρύφτηκε μαζί με τους οπαδούς του στα βουνά των Τζουμέρκων.
Μία μέρα γυρνώντας από κυνήγι στα βουνά της Πίνδου, είδε στο δρόμο να κινείται παράξενα ένας θάμνος. Νομίζοντας ότι είναι κάποιος κρυμμένος εχθρός τράβηξε το ξίφος του για να αμυνθεί. Αλλά αυτός και οι σύντροφοί του είδαν να βγαίνει από τους θάμνους μία ωραιότατη και επιβλητική γυναίκα με μεγαλοπρέπεια βασιλική, με αέρινη μορφή και να τους λέει: Ο Βογγόλης θα φύγει από την πόλη, την οποία προστατεύω. Ειδοποιείστε τους Ιερείς να φέρουν εδώ την εικόνα μου και με την προστασία της να βαδίσετε εναντίον του τυράννου.
Η Παναγία μετά από τα λόγια αυτά έγινε άφαντη. Ο Σγουρός και οι φίλοι του γονάτισαν και προσευχήθηκαν. Την άλλη μέρα ένας από τους φίλους του Σγουρού, ντυμένος τσοπάνος, έφερε στην Άρτα μερικά αρνιά και κατσίκια, δήθεν για πώληση και διηγήθηκε στους Ιερείς της Παρηγορήτισσας το όραμα και την προσταγή της Παναγίας. Το βράδυ οι Ιερείς πήραν την εικόνα της Παναγίας της Παρηγορήτισσας και από τρία διαφορετικά σημεία βγήκαν απαρατήρητοι από την πόλη. Μετά τρεις ημέρες πεζοπορία έφτασαν στο καταφύγιο του Σγουρού. Αυτός υποδέχτηκε με πολύ σεβασμό την εικόνα και μετά συγκέντρωσε τον στρατό του και μαζί με την Θεομητορική εικόνα βάδισαν προς την πόλη της Άρτας και επιτέθηκαν σε ανύποπτο χρόνο εναντίον του Βογγόλη, ο οποίος τράπηκε σε φυγή και κατόρθωσε να σωθεί περνώντας τον Άραχθο. Έτσι, ελευθερώθηκε η πόλη από τον Αλβανοβούλγαρο, που προξένησε πολλά δεινά στους κατοίκους της.
Η φοβερά πανώλη του 1816.
Πώς κατεστάλη η νόσος
Στο άρθρο αυτό παρουσιάζουμε το θαύμα της Παρηγορήτισσας το 1816, όπως ακριβώς περιγράφεται στο βιβλίο του Η. Οικονομόπολου με τα θαύματα της Παναγίας, διατηρώντας το ύφος, τη γλώσσα και τη γραμματική του κειμένου. Αποδεικνύει δε το θαύμα αυτό, ότι η πόλις των Αρταίων διαθέτει έναν άμισθο ιατρό, στις ημέρες μας πολύ περιφρονημένο.
Διήγηση του Θαύματος
«Η τελευταία, αλλά και η τρομερωτέρα όλων των θεομηνιών, όσας υπέστη η πόλις της Άρτας, είναι η φοβερά πανώλης, ήτις ενέσκηψεν εις αυτήν το έτος 1816.
Η πόλις ηρημούτο κυριολεκτικώς. Τα πτώματα εκάλυπτον τας οδούς πλέον, όχι μόνο τας οικίας. Οι ιατροί ουδέν ηδύναντο κατ΄αυτής. Το τρομερόν μόλυσμα εδηλητηρίαζε και εξολόθρευσεν ολοκλήρους οικογενείας. Η μέχρι πα-ραφροσύνης φθάσασα απόγνωσις είχε καταλάβει τους πάντας. Τι να πράξωσι; Πώς να σωθώσιν;
Οι εύποροι των κατοίκων της Άρτας έφευγον οικογενειακώς μακράν της έδρας αυτής του τρομερού μολύσματος. Αλλ΄ οι πτωχοί και εκείνοι ων αι εργασίαι ήσαν στενώτατα συνδεδεμέναι προς την εν τη πόλει διαμονήν των, πού να υπάγουν; Πώς να φύγουν; Πώς να ζήσωσι μα- κράν του κέντρου των εργασιών των; Αυτοί οι δυστυχείς ήσαν υπόχρεοι να μείνουν εκεί υπό την φρικώδη αυτήν σπάθην του Δημοκλέους. Και ν΄ αποθάνουν τον φοβερώτερον των θανάτων, ίσως, πιθανώτατα, ασφαλώς…
Και το κακόν αυτό, η απειλή και η καταστροφή, ο δεκατισμός, το θέρισμα, το αληθινό αυτό θέρισμα των κατοίκων της Άρτης, διήρκει τώρα – εφαντάσθητε ποτε φρικαλεώτερον πράγμα – διήρκει επί… δεκατέσσαρας ολόκληρους μήνας! Ο και δια πολλούς άλλους παλαιοτέρους λόγους, επιδρομάς, επαναστάσεις κλπ, ο ελαττωθείς πληθυσμός της πόλεως, όστις από εικοσιπεντάκις χιλίων είχε περιορισθεί εις μόλις εννεάκις χιλίους κατοίκους ηπειλείτο ήδη να περιορισθή εις το ήμισυ ή και εις το τρίτον ίσως…
Απέλπιδες οι κάτοικοι της Άρτας προσέφυγον εις την προστασίαν της προστάτιδός των «Παρηγορητίσσης Παναγίας». Πάνδημος δε τώρα λιτανεία διήλθεν όλας τας οδούς της πόλεως εν κατανυκτικαίς δεήσεσιν των ιερέων και του λαού και εσταμάτησεν εις πάσαν πανωλόβλητον οικίαν και εδεήθησαν εκείθεν μετά μείζονος ταπεινοφροσύνης.
Πράγμα παράδοξον! Από της επιούσης ουδέν νεώτερον κρούσμα πανώλης εσημειώθη εις την αρκετά ήδη ερημωθείσαν πόλιν… Και όλοι όσοι δεν είχον ακόμη αποθάνει εκ της τρομεράς νόσου, αλλά κατέκειντο αγωνιώντες και όλοι αυτοί εθεραπεύθησαν ευχερώς.