ΑΥΤΟ που ζήσαμε το περασμένο Σάββατο ήταν το 43ο Καρναβάλι Γυναικών Άρτας κι όσοι παρακολουθούν από κοντά την διαδρομή όλων αυτών των χρόνων μένουν με την αίσθηση πως αν δεν υπήρχε, το κενό επί των αποκριάτικων δρώμενων θα ήταν πελώριο.
Η πόλη είχε μεγάλη παράδοση όσον αφορά την τέλεση εκδηλώσεων μέρες σαν κι αυτές που διανύουμε. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, στις αρχές του 15ου αιώνα (1405), ο Κάρολος Α’ Τόκος μετέφερε στην Άρτα τα έθιμα του βενετσιάνικου καρναβαλιού.
Η Αλεξία Φεσσά γράφει: «Η κύρια μεταμφίεση των Αρτινών μασκαράδων περιλάμβανε την μπαούτα που έφερε κάπα, μαύρο τρίκωχο καπέλο και μονόχρωμη λευκή ή μαύρη ανθρωπόμορφη προσωπίδα».
Την παράδοση, επίσης, που άρχισε να προσλαμβάνει και τοπικά χαρακτηριστικά μαρτυρούν και τα δίστιχα «Θα γίνουμε γιατρούδες θα γίνουμε γιατροί…» κλπ. Ο γιατρός ήταν μια φιγούρα της βενετσιάνικης Commedia del Arte. Όταν αργότερα η Άρτα έπεσε στα χέρια των Τούρκων, το 1449, ο αντιπρόσωπος του σουλτάνου στη Θεσσαλονίκη παραχώρησε στους Αρτινούς, μετά από αίτημά τους, το προνόμιο να μασκαρεύονται στις Απόκριες. Το έθιμο αυτό επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας.
«Βασικό ρόλο στο τρελό ξεφάντωμα» είχε γράψει παλιότερα σε αφιέρωμά της η εφημερίδα «Το Βήμα», ως αποτέλεσμα των ξεχωριστών εκδηλώσεων «κατέχουν οι ομάδες των Μπαντίδων, οι λεγόμενοι Μπαντίδοι ή Μπαντίδος, που ήταν οι μάγκες της εποχής. Παλιότερα φορούσαν φουστανέλες και στο μεσοπόλεμο παπούτσια με ψηλά τακούνια, παντελόνι χωρίς ζώνη, ζωσμένοι με ένα μαντήλι που το έδεναν και άφηναν τα κρόσσια να κρέμονται από τη δεξιά μεριά του παντελονιού. Φορούσαν πουκάμισο χωρίς γραβάτα, γιλέκο και σακάκι ριγμένα στον ώμο. Στη ζώνη είχαν κρυμμένο ένα μαχαίρι που φαινόταν μόνο η λαβή του. Οι μπαντίδοι δεν άφηναν κανέναν σε χλωρό κλαρί και ιδιαίτερα τους πλούσιους, τους οποίους ή περιπαίζανε ή τους κλέβανε διάφορα».
Στο «ΒΗΜΑ» του Φεβρουαρίου 2023 διαβάζουμε επίσης: Κάποτε ολόκληρη η πόλη ετοιμαζόταν για τις απόκριες από καιρό πριν. Οι γειτονιές και οι παρέες οργάνωναν τον Πανάρατο, τα κομιτάτα, τις «Επτά Δυνάμεις», τις γιατρούδες, τους Μπαντίδους, το γαϊτανάκι, την γκαμήλα, τους βλάμηδες, τον ξυλοπόδαρο, την αρκούδα, τη μαϊμού και άλλα, όλα εμπνευσμένα από την εποχή και τους ανθρώπους της. Μόλις άρχιζε το τριώδιο, όλη η Άρτα σηκωνόταν στο πόδι. Το κρασί, το ούζο και το τσίπου- ρο κυλούσαν άφθονα. Και παντού μασκαρεμένοι.
Τα σπίτια ανοιχτά για να καλοδέχονται τους μασκαράδες και οι νοικοκυρές να τους κερνάνε πίτες και κρασί. Τους περιμένουν να περάσουν από τα σπίτια τους αλλιώς το θεωρούν κακοτυχία».

Κι ύστερα ήρθαν οι Γυναίκες
Ενώ όλα αυτά συνέθεταν το αποκριάτικο σκηνικό που ήταν βασισμένο στην παράδοση, το 1982 έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του το Καρναβάλι Γυναικών, ύστερα από μια τολμηρή όσο και καινοτόμα για την εποχή ιδέα εκπροσώπων του ωραίου φύλου.
Γνώρισε αμέσως την αποδοχή. Έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τους συμπολίτες μας, διότι προσαρμοσμένο στη σύγχρονη εποχή αλλά και στην επικαιρότητα των γεγονότων, σηματοδότησε την ανανέωση όσων κουβαλούσε η παράδοση και πλέον αποτέλεσε θεσμό.
Πλαισιώθηκε από πολλές ομάδες που συμμετείχαν, με την καθεμιά να δίνει τον δικό της τό- νο καθώς επίσης και να μεταφέρει με χιούμορ και φαντασία διάφορα μηνύματα.
Έκτοτε το Καρναβάλι Γυναικών εξακολουθεί να δίνει για 43 χρόνια τον αποκριάτικο ρυθμό στην πόλη χωρίς να έχει χάσει τίποτε από την αίγλη του.

Το Καρναβάλι Γυναικών και το 2ο γυμνάσιο Άρτας

Πολλές, λοιπόν, ήταν οι ομάδες που κατά καιρούς συμμετείχαν στο Καρναβάλι Γυναικών και εμείς σήμερα, με αφορμή τα 43 χρόνια, θα σταθούμε στην παρουσία μιας ξεχωριστής που δεν είναι άλλη απ’ αυτή του 2ου γυμνασίου Άρτας. Και το κάνουμε ως οφειλόμενη τιμή στην ιστορία του Καρναβαλιού, αλλά και του εν λόγω σχολείου, ύστερα από την υπενθύμιση για τη συμμετοχή που μας έκανε ο καθηγητής μαθηματικών εκείνη την περίοδο Βασίλης Γκαρτζώνης από τον Αμμότοπο.
Ο και φίλος Βασίλης θυμάται: «Παλιότερα στο Καρναβάλι Γυναικών δόθηκε η ευκαιρία στις μαθήτριες και τους μαθητές του 2ου γυμνασίου Άρτας να συμμετέχουν σ’ αυτό, παρουσιάζοντας διάφορα θέματα που αφορούν την ιστορία της περιοχής Αμμοτόπου και τα μνημεία της».
Πρώτη χρονιά που συμμετείχε ήταν το 2000 και το θέμα που παρουσίασε στην καρναβαλική παρέλαση αφορούσε το Αρχαίο Όρραον, έναν αξιολογότατο αρχαιολογικό χώρο στον οποίο σώζονται σπίτια έως 7,5 μέτρα ύψος, σε σπάνια διατήρηση, μοναδικά στον Ελλαδικό χώρο. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι καταστράφηκε από τους Ρωμαίους καθώς ήταν από τις τέσσερις πόλεις που αντιστάθηκαν απέναντί τους. Για την εμφάνιση του άρματος ο Βασίλης Γκαρτζώνης θα μας πει: «Υπήρξε αναπαράσταση με τον βασιλιά Πύρρο καβάλα σε άλογο, καθώς επί βασιλείας του ενισχύθηκε το ύψος του κάστρου Όρραον από 2,5 στα 3,5 περίπου μέτρα, φέροντας οκτώ ορθογώνιες πολεμίστρες.
Το άρμα συνόδευαν οπλίτες και στη συνέχεια υπήρχε άρμα που παρίστανε το κάστρο του Όρραον και πάνω βρίσκονταν άλλοι πολίτες με τόξα, ακόντια και δόρατα».

Ο μύθος του Δράκου

Την επόμενη χρονιά, 2001, το ίδιο γυμνάσιο συμμετείχε στο Καρναβάλι με το θέμα «Ο μύθος του Δράκου της Αγίας Παρασκευής Αμπελίων Αμμοτόπου», που κι αυτό κέρδισε τις εντυπώσεις.
Ο συνομιλητής μας θα μας πει: «Το θέμα αναφέρονταν στην θανάτωση από την Αγία Παρασκευή του Δράκου που άρπαζε τις πιο όμορφες κοπέλες στο πανηγύρι και τις χαλούσε. Στην παρέλαση προπορεύονταν ο Δράκος με την Δράκαινα και η Αγία Παρασκευή. Υπήρχε ορχήστρα που έπαιζε σαν σε πανηγύρι και πίσω κορίτσια που χόρευαν. Ακολουθούσε άρμα με τις δύο δρακότρυπες που κατά την παράδοση συνδέονται μεταξύ τους από τη μια πλευρά με το λημέρι του Δράκου στο βουνό της Γκελμπερίνας Δρακότρυπας Αμπελίων και από την άλλη του Γριμπόβου. Πάνω υπάρχει το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής».

Ο μύθος της βάβως

Το 2002 το 2ο γυμνάσιο με την ενθάρρυνση και την συμβολή του σχολείου, παίρνουν μέρος στο ίδιο Καρναβάλι με το θέμα «Ο μύθος της βάβως και του Κραγαλέα».
Βαθύς γνώστης της τοπικής παράδοσης ο εκπαιδευτικός Βασίλης Γκαρτζώνης που πάντοτε βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή όσον αφορά την οργάνωση και συμμετοχή, αναφέρει: «Τη βάβω που κορόιδεψε τον Μάρτιο “πριτς – πριτς γέρο Μάρτη…” και πήρε δύο μέρες από τον Φεβρουάριο, πάγωσε αυτή και τα πρόβατά της. Η τοποθεσία βρίσκεται μετά τη διασταύρωση προς Γραμμενίτσα με κατεύθυνση το Χανόπουλο. Υπάρχει μεγάλη πέτρα σε σχήμα ανθρώπου και γύρω – γύρω άλλες μικρότερες που προσομοιάζουν με πρόβατα. Η τοποθεσία αυτή ονομάζεται «Βάβες»… Αυτό λέει ο μύθος.
Ο αρχαίος, εν τω μεταξύ, αναφέρεται στον Κραγαλέα, δίκαιο γέρο βοσκό της περιοχής. Όταν οι θεοί Απόλλων, Άρτεμις και ο Ηρακλής διεκδικούσαν την Αρχαία Αμβρακία κάλεσαν τον Κραγαλέα να αποφασίσει. Αυτός τους άκουσε με προσοχή και απεφάνθη: “Κραυγαλεύς έγνω την πόλιν Ηρακλέους είναι”. Μαινόμενος ο Απόλλων τον έκανε λίθο».
Το θέμα στο Καρναβάλι παρουσιάστηκε ως εξής: Μπροστά υπήρχε μια πινακίδα που αναφέρονταν στο θέμα, στη συνέχεια ένας κινούμενος βράχος πάνω στον οποίο βρίσκονταν η βάβω με τη ρόκα να γνέθει. Πίσω ακολουθούσαν μαθήτριες ντυμένες «πρόβατα» με κουδούνια και έναν σκύλο. Στο τέλος άρμα παρίστανε την αρχαία τοποθεσία Ηράκλεια Χανοπούλου, στην οποία αναφέρεται ο μύθος, πάνω οι θεοί, ο Κραγαλέας και ο Ηρακλής που εν τω μεταξύ είχε χτυπήσει τον βράχο με το ρόπαλο αναβλύζοντας νερό… (σημερινά ιαματικά λουτρά Χανοπούλου).

Ο Γηρυόνης ο τρικέφαλος

Τέταρτη χρονιά (2003) με το 2ο γυμνάσιο αυτή τη φορά να συμμετέχει με το θέμα «Ο Γηρυόνης ο τρικέφαλος» που σύμφωνα με τον Εκαταίο και τον Αρριανό ήταν βασιλιάς της Αρχαίας Αμβρακίας.
«Η Αμβρακία» μάς λέει ο Βασίλης Γκαρτζώνης που τον γνωρίζουμε και ως δεινό χορευτή από τους «Μερακλήδες», «φημίζονταν για τα πολλά και δυνατά της βόδια. Από εκεί φαίνεται ότι εμπνεύστηκε ο πρώτος άθλος για τον Ηρακλή. Αναφέρεται στην αρπαγή των βοδιών από τον Γη ρυόνη». Και για την αναπαράσταση στο Καρναβάλι, προσθέτει: «Προπορεύονταν ομάδα με πλακάτ για το θέμα και εν συνεχεία άρμα με τον τρικέφαλο βασιλιά Γηρυόνη και τον σκύλο του Όρθρο, αδερφό του Κέρβερου που φύλαγε τον Άδη, ακολουθούσαν οπλίτες και πίσω μαθήτριες και μαθητές ντυμένοι “βόδια”».

«Αμμοτοπίτικα Νέα»

Στην εφημερίδα του Συλλόγου «Αμμοτοπίτικα Νέα» εκείνης της εποχής που έκανε ειδικά αφιερώματα στην συμμετοχή του 2ου γυμνασίου στο Καρναβάλι Γυναικών, σε δήλωσή της η πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων Κωνσταντίνα Σεργιάννη είχε αναφέρει: «Αναβαθμίσατε κατά πολύ το Καρναβάλι με τη συμμετοχή σας και το ενδιαφέρον θέμα που παρουσιάσατε».
Με δηλώσεις τους εκπαιδευτικοί συνεχάρησαν τις μαθήτριες «γιατί» όπως είπαν «πρωτοπορήσατε και δώσατε παράδειγμα προς μίμηση».
Στην ίδια εφημερίδα διαβάζουμε για το πλήθος των ανθρώπων που συνέπραξαν για να έρθουν τα θαυμάσια αποτελέσματα επί σειρά τεσσάρων ετών. Ήταν πραγματικά εντυπωσιακά.

Επίλογος

Μέσα από το Καρναβάλι Γυναικών το 2ο γυμνάσιο Άρτας αξιοποίησε κατά τον καλύτερο τρόπο τη συμμετοχή του για μεταφορά του αρχαιολογικού πλούτου της περιοχής, της ιστορίας, καθώς επίσης τους μύθους και τις παραδόσεις, ενώ συνάμα τίμησε με την παρουσία του το αποκριάτικο δρώμενο.
Για να υπάρξει αυτό το άξιο επαίνων αποτέλεσμα χρειάστηκε βεβαίως να τα διανθίσουν όλα με φαντασία, όρεξη, δουλειά, μεράκι, χρόνο, αφοσίωση. Κατάφεραν όντως να τα «δέσουν» περίτεχνα γι’ αυτό και η συμμετοχή του καταγράφεται στις λαμπρές σελίδες της ιστορίας του Καρναβαλιού, ενώ παράλληλα αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση.