Το σκοτεινό παρασκήνιο της μεγάλης σύγκρουσης

Του Αντώνη Κ. Κολιάτσου(*)

Μέρος Α΄
Το παρόν άρθρο διαλαμβάνει ιστορικά ντοκουμέντα που αναφέρονται στα τραγικά γεγονότα εκείνου του αιματόβρεκτου Δεκέμβρη 1944 στην Αθήνα.
Εγράφη με αφορμή τη σημερινή επέτειο για τα 80 χρόνια από την μεγάλη αδελφοκτόνο σύγκρουση και ερείδεται κυρίως σε αφηγήσεις προσωπικοτήτων που πρωταγωνίστησαν την περίοδο εκείνη. Ενώ επικαλούμενο επίσημα σχετικά έγγραφα, και έγκυρες ιστοριογραφικές παραπομπές, αναδεικνύει την άμεση ή έμμεση ανάμιξη των τότε συμμάχων Αγγλίας και Σοβιετικής Ρωσίας στα εσωτερικά της Ελλάδας.
Ειδικότερα επισημαίνει ότι, παρά την συμφωνία των ποσοστών της Μόσχας (9 Δεκεμ- βρίου 1944), ο ανταγωνισμός των Τσόρτσιλ και Στάλιν προκειμένου να έχουν επιρροή στην μεταπολεμική Ελλάδα, εξελισσόταν προσχεδιασμένα, ενώ στις 33 ημέρες της μεγάλης σύγκ- ρουσης οδηγούνταν σε δυναμική σύγκρουση των εδώ φιλικών δυνάμεων που αντίστοιχα ποδηγετούσαν.

Το μεγάλο γιατί, της μη κατάληψης των Αθηνών από τον πανίσχυρο ΕΛΑΣ
Με τις αποφάσεις της διάσκεψης του Λιβάνου (20 έως 27 Μαΐου 1944) και της Καζέρτας που την ακολούθησε (26 Σεπτεμβρίου 1944), συμφωνήθηκε από όλα τα μέρη: φιλοκυβερνητικές δυνάμεις, προπολεμικά κόμματα, «ΕΑΜ – ΕΛΑΣ», «ΕΔΕΣ», «ΠΕΕΑ» (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης ή άλλως κυβέρνησης του βουνού), η, μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, επάνοδός της υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβερνήσεως «Εθνικής Ενότητας», στην οποία συμμετείχαν υπουργοί από τα ανωτέρω μέρη, μεταξύ των οποίων του ΚΚΕ και του συνεργαζόμενου μαζί του σοσιαλιστικού κόμματος του Αλ. Σβώλου. Με τις ίδιες συμφωνίες αναγνωρίστηκε ως στρατιωτικός Αρχηγός όλων των Ανταρτικών ομάδων, ο υποδειχθείς από το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής Βρετανός στρατηγός Ρόναλντ Σκόμπυ, ενώ η προαναφερθείσα επάνοδος της κυβερνήσεως στην Αθήνα προβλέπονταν ότι θα γινόταν ταυτόχρονα με την αποβίβαση των βρετα- νικών δυνάμεων που την συνόδευαν και θα τελούσε υπό την προστασία τους. Στη μεγάλη ιστορική απορία: «γιατί ο πανίσχυρος ΕΛΑΣ, στις 12 Οκτωβρίου 1944 που αποχώρησαν οι Γερμανοί από την Αθήνα, δεν προχώρησε στην κατάληψή της, πριν προλάβουν οι Άγγλοι να ενισχύσουν τις εκεί στρατοπεδευμένες δυνάμεις του Σκόμπυ, που κατά την βρετανική δικαιολογία είχαν έρθει για να προωθήσουν την επισιτιστική βοήθεια (σ.σ. τρόφιμα, φάρμακα και άλλα) στον άγρια υποφέροντα Αθηναϊκό λαό», υπάρχουν περισσότερες της μιας απαντήσεις. Εν τούτοις από μια βαθύτερη και περισσότερο εμπεριστατωμένη μελέτη της πλούσιας ιστοριογραφίας εκείνης της περιόδου, προκύπτει ότι η επικρατέστερη εκδοχή: «της μη κατάληψης των Αθηνών από τις δυνάμεις του πανίσχυρου «ΕΛΑΣ» έγινε καθ’ υπόδειξη της Μόσχας». Και ότι ασφαλώς επρόκειτο για την διακριτική ντιρεκτίβα του ΚΚΣΕ (Κομουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενώσεως), που διαβιβάστηκε δια του Ρώσου συνταγματάρχη Γκρ- ιγκόρι Ποπώφ, ο οποίος από την Άνοιξη του 1944 αποτελούσε τον σύνδεσμο του «ΚΚΣΕ», με τον «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ».

Η εκμυστήρευση του Αλ. Σβώλου και η «διαβεβαίωση» του Ι. Ζέβγου στον Πέτρο Γαρουφαλιά
«…γιατί ο Στάλιν, τρεις μέρες αφότου είχε υπογράψει με τον Τσόρτσιλ τη συμφωνία της Μόσχας (9 Οκτωβρίου 1944), [που μεταξύ των άλλων προέβλεπε: να αποσυρθούν τα βουλγαρικά στρατεύματα από τη Μακεδονία και τη Θράκη μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου και να ισχύσει η γνωστή «συμφωνία των ποσοστών, που καθόριζε τις γνωστές σφαίρες επιρροής στα Βαλκάνια, Ελλάδα: Αγγλία (90%) – Ρωσία (10%), [Ρουμανία: Αγγλία (10%) Ρωσία (90%)], [Βουλγαρία: Αγγλία (25%), Ρωσία (75%)] κλπ], δεν μπορούσε να την παραβιάσει, δίνοντας το πράσινο φως στον ΕΛΑΣ να καταλάβει την Αθήνα».
Η πιο πάνω εκμυστήρευση του Αλ. Σβώλου στον αείμνηστο Πέτρο Γαρουφαλιά, στενό προσωπικό αλλά όχι και πολιτικό του φίλο (αμφότεροι ήταν υπουργοί στην υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας», που προσωρινά είχε έδρα το χωριό Κάβα Ντέϊ Τιρρένι, κοντά στη Νεάπολη της Ιταλίας), έγινε στις 27 Σεπτεμβρίου 1944, κατά τη διάρκεια δείπνου που παρέθεσε ο Μ. Πορφυρογένης, Υπουργός του ΕΑΜ στην εν λόγω κυβέρνηση, με συνδαιτυμόνες εκτός των προαναφερθέντων: τους Ι. Ζέβγο, Θεμ. Τσάτσο, τον στρατηγό Παυσανία Κατσώτα, και τον Γ. Καρτάλη. Πρόκειται για μια βαρύνουσα μαρτυρία, που ο αείμνηστος Δ. Γαρουφαλιάς (σ.σ, ήταν αδελφός του Πέτρου Γαρουφαλιά, τότε Υφυπουργού Τύπου και Ενημερώσεως της υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητας), αναγράφει στο βιβλίο του: «Κείμε- να και αναμνήσεις από τον Δεκέμβριο του 1944»,(σσ ίδετε εφημερίδα «Η ΕΛΛΑΣ» αυτό-έκδοση 1981) η οποία, αν μη τι άλλο, επιβεβαιώνει την ευρύτερα υποστηριζόμενη εκδοχή ότι ο Στάλιν με τη στάση του απέναντι στο «ΚΚΕ» και ειδικότερα στον στρατιωτικό βραχίονα του τελευταίου, τον «ΕΛΑΣ», τήρησε τα συμφωνηθέντα με τον Τσόρτσιλ.
Σημειωτέον ότι ο Πέτρος Γαρουφαλιάς, λόγω των στενών δεσμών φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης που είχε με τον Γεώργιο Παπανδ- ρέου, όπως και με ηγετικές προσωπικότητες του «ΕΑΜ-ΚΚΕ», συχνά αναλάμβανε διαμεσολαβητικές προσπάθειες για την εξομάλυνση των διαφωνιών που ανέκυπταν μεταξύ των κομμουνιστών Υπουργών και του πρωθυπουργού. Ενώ στον προαναφερθέντα δείπνο, που πρα- ματοποιήθηκε την παραμονή της μετάβασης στην Αθήνα του τριμελούς κυβερνητικού κλιμακίου (Ι. Ζέβγος, Θεμ. Τσάτσος και Παυσ. Κατσώτας) που είχε ως αντικείμενο την λήψη μέ- τρων για την αναίμακτη επιστροφή και εγκατάσταση της κυβέρνησης στην ελληνική πρωτεύουσα), ο ίδιος (ο Πέτρος Γαρουφαλιάς) πα- ρέστη ως εκπροσωπών τον πρωθυπουργό Γεωρ. Παπανδρέου. Παρόμοιου περιεχομένου, ωστόσο, ήταν και η ιστορική διαβεβαίωση του Ι. Ζέβγου, ηγετικού στελέχους του «ΕΑΜ-ΚΚΕ» προς τον Αρτινό πολιτικό, με τον οποίο επίσης διατηρούσε στενή προσωπική φιλία, σε εκείνο το δείπνο, όταν, απαντώντας στην ευχή για καλή επιτυχία, επαναλάμβανε: «…αγαπητέ Πέτρο, όπως δήλωσα στον Γεωρ. Παπανδρέου, επαναλαμβάνω πως αν χυθεί και μια σταγόνα αίμα, εγώ θα αυτοκτονήσω…».
Αλλά αν οι προαναφερθείσες μαρτυρίες όπως και εκείνες των ιστορικών κομμουνιστικών στελεχών, τελικά επιβεβαιώνουν ότι ο Στάλιν, ευ- θύς με την αποχώρηση των Γερμανών (12 Οκτωβρίου 1944), δεν έδωσε φανερά το πράσινο φως στον ΕΛΑΣ για την κατάληψη των Αθηνών, γιατί δεν ήθελε να «σπάσει» τη νωπή συμφωνία της Μόσχας (9ης Οκτωβρίου 1944) με τον Τσόρτσιλ, εντούτοις δεν μπορεί να ειπωθεί ότι ο ίδιος, αργότερα, δεν ήθελε την επικράτηση του «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ» στη μάχη των Αθηνών, χωρίς βέβαια ποτέ να την προβάλλει επισήμως.
(*) email: akoliatsos@gmail.com