Διαβάζω στον «Τ» τις 4ης Σεπτεμβρίου 2024 άρθρο του κ. Αυγερινού Ανδρέου με θέμα τη μάχη της Αμφιλοχίας ως την «πιο μεγάλη μάχη του ΕΛΑΣ». Φαίνεται ότι η πόλη της Αμφιλοχίας και γενικότερα η περιοχή αποτελούσε την εποχή της Γερμανικής κατοχής αλλά και μετέπειτα πεδίο σκληρής αντιπαράθεσης.
Όπως ιστορείται στο άρθρο, η μάχη της Αμφιλοχίας της 12ης και 13ης Ιουλίου 1944 ήταν η μεγαλύτερη επιθετική επιχείρηση κατά των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Η Αμφιλοχία ήταν κόμβος των οδικών αρτηριών Ιωαννίνων – Αγρινίου και Βόνιτσας – Λευκάδας. Οι Γερμανικές απώλειες ήταν βαριές και το στρατιωτικό υλικό που λαφυραγωγήθηκε μεγάλο. Έστω και για λίγες ώρες η Ελληνική σημαία υψώθηκε στο λιμάνι της Αμφιλοχίας κάτω από τις ζητωκραυγές των πολιτών της!
Στην πόλη της Αμφιλοχίας έγινε σκληρή μάχη και στις 30 Ιουνίου 1948 μεταξύ των ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού (Δ.Σ.) και των Κυβερνητικών Στρατιωτικών Δυνάμεων. Ειδικότερα, τμήματα της ΙΙης Μεραρχίας του Δ.Σ. Ρούμελης, έπειτα από αλλεπάλληλες συγκρού- σεις με δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού στην επαρχία Βάλτου, έφθασαν το βράδυ στις παρυφές της πόλης της Αμφιλοχίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιχειρήσεις αυτές γίνονταν για αντιπερισπασμό των κυβερνητικών δυνάμεων που εκείνη την εποχή είχαν ρίξει όλο το βάρος και όλες τις δυνάμεις για την κατάληψη του Γράμμου.
Την νύχτα το 2ο και 3ο Τάγμα της 144 Ταξιαρχίας του Δ.Σ. μπήκαν στην πόλη και άρχισαν σκληρές μάχες.Ήταν τόσο γρήγορη η προέλαση των ανταρτών στον κατοικημένο χώρο, ώστε να φαίνεται σίγουρη η κατάληψη της πόλης και η αιχμαλωσία της φρουράς της. Όμως, απρόοπτα γεγονότα, άλλαξαν την πορεία των εξελίξεων. Εκείνο που δεν προέβλεψαν οι οργανωτές της επιχείρησης ήταν ο παράγοντας θάλασσα. Δεν υπολόγισαν δηλαδή ότι μπορεί να έλθει σε βοήθεια των κυβερνητικών δυνάμεων ο στόλος. Και το λάθος αυτό στοίχισε πολύ αίμα. Είχαν γίνει, βέβαια, ναρκοθετήσεις προς τις πλευρές Αγρινίου και Άρτας πλην όμως δεν εξασφάλιζαν αυτές και την απειλή από τη θάλασσα.
Η φρουρά της πόλης μπροστά στον κίνδυνο να αιχμαλωτιστεί κάλεσε σε βοήθεια το στόλο, διότι την εποχή εκείνη οι κυβερνητικές δυνάμεις έλειπαν στο Γράμμο. Ο στόλος ανταποκρίθηκε άμεσα και τρία καράβια του πολεμικού ναυτικού άραξαν στα ανοιχτά του Αμβρακικού Κόλπου, έστρεψαν τις μπούκες των κανονιών τους προς την πόλη και άρχισαν να βάλουν εναντίον της αδιαφορώντας για τους κατοίκους ακόμα και αυτών των στρατιωτών!
Η πόλη μεταβλήθηκε σύντομα σε σωστή κόλαση. Τα πυροβόλα του στόλου δεν ξεχώριζαν τους αντιμαχόμενους, διότι στόχος τους ήταν η πόλη χωρίς διάκριση και ας μη μείνει κανείς ζωντανός! Ο λαός της Αμφιλοχίας περνούσε εφιαλτικές στιγμές. Οι εκρήξεις των βλημάτων τρυπούσαν τις στέγες των σπιτιών και γκρέμιζαν ντουβάρια. Οι αντάρτες είχαν καταλάβει τη μισή πόλη και οι μάχες συνεχίζονταν με πείσμα. Παντού υπήρχαν νεκροί στρατιώτες και αντάρτες. Τα σοκάκια της πόλης γέμισαν από κορμιά σκοτωμένων. Σ’ αυτή την κόλαση της φωτιάς δεν ήταν εύκολο να βγουν όλοι ζωντανοί. Τα τμήματα του Δ.Σ. που μπήκαν στην πόλη, ενώ στην αρχή είχαν υπεροχή, με την εξέλιξη που πήρε η μάχη έπαθαν πανωλεθρία.
Ένας λόχος του 3ου Τάγματος σχεδόν αποδεκατίστηκε. Το μεγάλο πρόβλημα ήταν οι δεκάδες βαριά και ελαφρά τραυματισμένοι αντά- ρτες που έπρεπε οπωσδήποτε να μεταφερθούν για να μην μείνουν μέσα και αιχμαλωτιστούν. Μέσα σ’ αυτή τη θύελλα της φωτιάς και του μακελειού χάρη στην αφάνταστη αλληλεγγύη των μαχητών του Δ.Σ. κατόρθωσαν οι επιζήσαντες αντάρτες κατά την υποχώρηση από την πόλη να μεταφέρουν τους τραυματίες. Στη συνέχεια στάθηκαν τυχεροί σε μια απόσταση ακάλυπτη έξω από την πόλη, επειδή ο καπνός που έβγαινε από τις εκρήξεις των βλημάτων των πυροβόλων του στόλου καθώς και η σκόνη από τα χαλάσματα των σπιτιών, σκέπασαν την πόλη σε αρκετή έκταση έξω από αυτή με αποτέλεσμα να διαφύγουν μαχητές και τραυματίες προς το χωριό Σαρδήνινα. Τα αεροπλάνα που γυρόφερναν από πάνω δεν μπόρεσαν να τους χτυπήσουν αφού δεν υπήρχε ορατότητα.
Φθάνοντας σε σχετικά ασφαλές μέρος, οι νοσοκόμοι ασχολήθηκαν με την επίδεση των πληγών των τραυματιών. Τραύματα που απαιτούσαν άμεσες χειρουργικές επεμβάσεις γίνονταν με πρωτόγονα χειρουργικά εργαλεία χωρίς αποστείρωση και υγειονομικό υλικό. Χρησιμοποιούσαν σιδεροπρίονα για την αποκοπή τραυματισμένων μελών (ποδιών, χεριών κλπ) χωρίς αναισθητικό και έσκιζαν πουκάμισα για να δημιουργήσουν επιδέσμους!
Την υγειονομική κάλυψη της επιχείρησης στη μάχη της Αμφιλοχίας είχαν αναλάβει δύο γιατροί: Ο Λεωνίδας Κουβαράς από την Άρτα και ο Ταξιάρχης Λάιος από τη Βελίτσα Βοιωτίας, οι οποίοι έδωσαν τη δική τους μάχη για τη διάσωση των τραυματιών. Ακολούθησε διαλογή και ταξινόμηση των πληγωμένων. Κάποιοι μεταφέρθηκαν σε φορεία, άλλοι καβάλα σε ζώα και μερικοί με τα πόδια ακολουθώντας τα μάχιμα τμήματα. Έτσι, άρχισε μια οδυνηρή πορεία, ιδιαίτερα μέσα στη νύχτα, προκειμένου να μην στοχοποιηθούν από τα κυβερνητικά αεροπλάνα. Με αυτά τα τρομερά προβλήματα βάδισε η φάλαγγα ολόκληρη εβδομάδα διασχίζο- ντας την επαρχία του Βάλτου και την Ευρυτανία για να φθάσουν στα βάθη των Αγράφων όπου δεν μπορούσαν να τους χτυπήσουν οι κυβερνητικές δυνάμεις.
*Ο Γιώργος Χαλκιάς είναι επίτιμος δικηγόρος