Του Πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (χημικού)

Κάτω από τον τόπο, όπου χτιζόταν η εκκλησία της Παναγιάς της Παρηγορήτισσας, ήταν μια βαθιά σπηλιά, που μέσα της κατοικούσε από τα παλιά ένας γέρος Δράκοντας. Αυτός δεν πίστευε στον Χριστό αλλά στους παλιούς θεούς. Όταν άρχισε πάνω από την σπηλιά του το χτίσιμο του ναού, ο δράκοντας θύμωσε και κάθε βράδυ κουνούσε τον τόπο και γκρέμιζε ό,τι χτιζόταν τη μέρα. Τότε η βασίλισσα κάλεσε όλους τους διάκους, τους παπάδες και τους δεσποτάδες και τους διέταξε να λειτουργούν μέρα και νύχτα πάνω από τη σπηλιά.
Είχαν περάσει σαράντα μέρες και σαράντα νύχτες που λειτουργούσαν, όταν ακούστηκε ένας μεγάλος κρότος, που ο αχός του αντιλάλησε στα γύρω βουνά και ο δράκοντας σκίζοντας τη γη έφυγε από τη σπηλιά του. Τράβηξε κατά τον κάμπο και αφού με το πέρασμά του γκρέμισε την εκκλησιά της Παντάνασσας, που ήταν από χρόνια αλειτούργητη, κρύφτηκε μέσα στις σπηλιές που ήταν πάνω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στον Λούρο. Ο Άϊ-Γιώργης όμως θύμωσε, ανέβηκε στο άσπρο άλογό του και με το κοντάρι στο χέρι τον κυνήγησε.
Ο δράκοντας, για να γλυτώσει, τρύπησε το βουνό, που είναι πάνω από το ποτάμι του Λούρου. Δεν ήξερε, όμως, καλά τον τόπο, γιατί κάτω το ποτάμι κόχλαζε το νερό που περνούσε από το μεγάλο φαράγγι και πέφτοντας πνίγηκε. Η δρακότρυπα αυτή σώζεται μέχρι σήμερα και τη βλέπουμε πάνω από το βουνό του Αϊ-Γιωργιού στο δεξί μέρος, καθώς πηγαίνουμε στα Γιάννενα από τον παλιό επαρχιακό δρόμο (πη- γή: Στράτος Πατσαλιάς «Η Άρτα προ εκατονταετίας» περιοδικό «Σκουφάς» τεύχος 85).
Σημείωση: Υπάρχει μαρτυρία ότι κάτω από το ναό της Παρηγορήτισσας υπάρχει τούνελ, που δεν έχει εξερευνηθεί. Πιθανόν ο θρύλος της σπηλιάς του δράκοντα να έχει σχέση με το τούνελ αυτό.

Το χρώμα του ναού
Όταν χτιζόταν η εκκλησιά της Παργιορίτσας, η βασίλισσα, που ύστερα από τάμα έχτιζε την εκκλησιά και που πλήρωνε τους μαστόρους με χρυσά φλουριά, ήθελε να δώσει στο εξωτερικό της εκκλησιάς χρώμα που να μην το έχει καμμιά εκκλησιά στον κόσμο.
Διέταξε τους τεχνίτες να τη χρωματίζουν με κρόκο αυγού. Έτσι από τα χωριά του Δεσποτάτου οι άνθρωποι κουβάλαγαν στην εκκλησιά αυγά και οι μαστόροι ανακάτευαν τους κρόκους των αυγών με αγιασμένο λάδι και χρωμάτιζαν την εκκλησία» (Στράτος Πατσαλιάς «Η Άρ- τα προ εκατονταετίας» περιοδικό «Σκουφάς» τεύχος 85).

Πώς προήλθε το Θεοτοκωνύμιο «Παρηγορήτισσα»
Α. Ο θρύλος. Σύμφωνα με την παράδοση, το κτίσιμο του ναού είχε αναλάβει ένας σπουδαίος πρωτομάστορας. Ενώ οι εργασίες είχαν προχωρήσει αρκετά, αυτός, επειδή ήταν περιζήτητος, κλήθηκε να βγάλει τα σχέδια για μια άλλη…
Αποφάσισε τότε, να φύγει για λίγο, αναθέτοντας στον βοηθό του τη συνέχιση του έργου μέχρι να επιστρέψει. Ο βοηθός του, όμως, που ήταν ιδιαίτερα ευφυής και καλαίσθητος, άλλαξε τα σχέδια του πρωτομάστορα… και το έχτισε με το δικό του τρόπο. Όταν ο πρωτομάστορας επέστρεψε και είδε την εκκλησία ολοκληρωμένη, εντελώς διαφορετική και ασύγκρι- τα πιο όμορφη από τα δικά του σχέδια, ζήλεψε. Ο φθόνος τον οδήγησε στα άκρα και αποφάσισε να εκδικηθεί τον βοηθό του. Κάλεσε τον κάλφα στην κορυφή της στέγης προφασιζόμενος ότι ήθελε να του υποδείξει μια ατέλεια. Εκείνος πιστεύοντας ότι το έργο του ήταν αψεγάδιαστο, ανέβηκε μαζί του για να δει τι ήταν αυτό που βρήκε ο πρωτομάστορας.
Όταν έσκυψε για να δει, ο πρωτομάστορας τον έσπρωξε στο κενό. Εκείνος, όμως, πρόλαβε να πιαστεί πάνω του και έτσι παρασύρθηκαν και οι δύο. Ο θρύλος λέει ότι τα σώματά τους έχουν απολιθωθεί και βρίσκονται σαν δυο κόκκινες πέτρες στον περίβολο του ναού…
Ο θρύλος συνεχίζεται και υποστηρίζει ότι η Παναγία εμφανίστηκε στη μάνα του κάλφα, για να την παρηγορήσει για τον άδικο χαμό του γιου της και γι΄ αυτό η εκκλησία ονομάζεται Παρηγορήτισσα ή Παρηγορήτρια… (σε μελλοντικό άρθρο θα ασχοληθούμε με τον θρύλο και τις παραλλαγές του).
Β. Εκκλησιαστική ερμηνεία. Η εκκλησιαστική ιστορία, ωστόσο, που διατηρήθηκε από τις ισ- τορικές πηγές και από την προφορική παράδοση, είναι πολύ διαφορετική. Το επίθετο Παρηγορήτισσα παράγεται από το ρήμα παρη- γορώ. Το ρήμα παρηγορώ έχει τις εξής ερμηνείες: Παρηγορώ = μειώνω τη θλίψη ή τον ψυχικό πόνο κάποιου προσώπου, κάνοντας ή λέγοντας ότι θα μπορούσε να του δώσει κουράγιο, θάρρος ή κάποια αίσθηση ασφάλειας.
Έτσι, η Παναγία ονομάστηκε Παρηγορήτισσα για τους εξής λόγους: 1. Γιατί μείωσε τον ψυχικό πόνο των Αρτινών πιστών με την εξάμηνη παράταση που έδωσε στη ζωή της Οσίας Θεοδώρας.
2. Στη μεγάλη πλημμύρα του Αράχθου το 1215 παρηγόρησε ποικιλοτρόπως τους συγγενείς των θυμάτων και η παρουσία της Παναγίας της Παρηγορήτισσας με τη θαυματουργή εικόνα και το ναό της (που χτίστηκε στη συνέχεια) απέτρεψε τη μεταφορά της πρωτεύουσας του Δεσποτάτου από την Άρτα στη Θεσσαλονίκη. Έτσι, το κράτος της Ηπείρου αποτέλεσε τείχος στη θρησκευτική και επεκτατική πολιτική του Βατικανού. (περισσότερα σε επόμενο άρθρο).
3. Καλλιέργησε την αίσθηση ασφάλειας των πολιτών, γιατί έσωσε την Άρτα: Από επιδρομή των Αλβανών το 1346. Από τον Αλβανό Βογγόη το 1400. Από τη φοβερή πυρκαγιά του 1361. Από την πλημμύρα του Αράχθου τον Δεκέμβριο του 1793. Από την φοβερή πανώλη του 1816.

Γιατί τιμάται ο ναός στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου;
Α. Από το Συναξάριο της Οσίας Θεοδώρας. Ο βιογράφος της Οσίας Ιώβ ο Μέλης γράφει τα εξής: «Επεί δε και την αυτής προέγνω τελευτήν, δάκρυσιν ητήσατο τη πανάγνω Θεομήτορι και τω πανενδόξω μάρτυρι Γεωργίω εξαμηνιαίον αυτής προς τον Θεόν διαπρεσβεύσασθαι χρόνον προς την του ναού τελείαν απάρτησιν, ο και γέγονε».
Μετάφραση: Όταν πρόβλεψε το τέλος της, με δάκρυα ζήτησε από την πάναγνη Θεοτόκο και τον πανένδοξο μάρτυρα Γεώργιο να πρεσβεύσουν στον Θεό, ώστε να της δοθεί χρόνος έξι μηνών για να τελειώσει το ναό, πράγμα που έγι- νε. (Από το Συναξάρι).
Ερμηνεύοντας τα παραπάνω η Αρτινή παράδοση, διασώζει τα εξής, όπως καταγράφεται στο βιβλίο του Δ. Φερούση για την Οσία Θεοδώρα: «Παράγγειλε ο Μητροπολίτης και χτύπησαν αναστάσιμα όλες οι καμπάνες της Άρ- τας. Όλοι δοξολόγησαν και πανηγύρισαν για το Θαύμα. Έφτασαν στη Μονή ο Βασιλιάς, γιος της Νικηφόρος, και η γυναίκα του Άννα. Και την ρώτησαν. Νικηφόρος: Ποια νομίζεις ότι ήταν η γυναίκα με τα λευκά, που σε παρηγόρησε; Αγία Θεοδώρα: Μα είναι φανερό, γιε μου, είπε, η Θεοδώρα. Η Παρηγορήτισσα Θεοτόκος μας. Νικηφόρος: Τότε να αφιερώσουμε τον μεγάλο ναό της Άρτας (που κτιζόταν τότε) σ΄ αυτή. Αγία Θεοδώρα: Πολύ θα το ήθελα, γιε μου. Και μάλιστα να τον αφιερώσεις στον Ευαγγελισμό.
Β. Η Αρτινή παράδοση. Είναι ιστορικά γνωστό ότι ο ποταμός Άραχθος πλημμύριζε τακτικά τους χειμερινούς μήνες και προξενούσε σοβαρά προβλήματα στους κατοίκους της Άρτας. Η μεγάλη πλημμύρα του Αράχθου τον Ιανουάριο του 1215 (γνωστή ως χαλασμός) είχε πνίξει το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων της Άρτας. Μέχρι τότε έξι γέφυρες (εκ των οποίων οι δύο πέτρινες) καταστράφηκαν από τις μέχρι τότε πλημμύρες. Ετέθη τότε το θέμα μεταφοράς της πρωτεύουσας του κράτους από την Άρτα στη Θεσσαλονίκη, όπου ο Θεόδωρος Άγγελος είχε στεφθεί αυτοκράτορας των Ρωμαίων. Η μεταφορά της πρωτεύουσας, όμως, θα είχε ως αποτέλεσμα την κατάργηση του Δουκάτου της Ηπείρου. Μετά από μακρές και επανειλημμένες συζητήσεις και με την παρέμβαση του τότε Μητροπολίτη αποφασίστηκε να αναγερθεί μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός ναός αφιερωμένος στην Παναγία την Ευαγγελίστρια, για να στηριχθεί αφενός το ηθικό των κατοίκων, αφετέρου ο πρωτομάστορας που θα έφτιαχνε την καινούργια γέφυρα για τις ανάγκες της πόλης να φωτισθεί και να Ευαγγελισθεί το γεγονός της ματαίωσης μεταφοράς της πρωτεύουσας από την Άρτα στη Θεσσαλονίκη.
Μετά τη θεμελίωση του ναού το χειμώνα του έτους 1223 μΧ, σταμάτησαν οι φοβερές και καταστρεπτικές πλημμύρες του Αράχθου. Όλοι ήταν πεπεισμένοι ότι αυτό οφείλεται στην Παναγία την Ευαγγελίστρια, που μείωσε τη θλίψη και τον ψυχικό πόνο των Αρτινών και ονομάστηκε και Παρηγόρησα.

Θεολογικοί λόγοι
Η Θεοτοκοφιλία της Οσίας Θεοδώρας δεν ήταν τυχαία. Ήθελε μέσα από την ανοικοδόμηση θεομητορικών ναών και μονών να τονίζει διαχρονικά και συνεχώς στο λαό του Δεσποτάτου της Ηπείρου, από την πρωτεύουσά του την Άρτα, τις βασικές πτυχές του ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ. Αυτό διαφέρει κατά πολύ από το αντίστοιχο παπικό και αποτελεί ΑΣΦΑΛΕΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ και τείχος προστασίας των Ορθοδόξων από τις πλανεμένες απόψεις του Βατικανού.
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Θεοτοκολογία, η Θεοτόκος Μαρία γεννήθηκε με το προπατορικό αμάρτημα με τον βιολογικό τρόπο με τον οποίο γεννηθήκαμε όλοι. Απαλλάχτηκε από αυτό κατά το «βάπτισμά» της την ημέρα του Ευαγγελισμού με την επέλευση του Αγίου Πνεύματος. «Το Άγιον Πνεύμα εκάθηρε την Παρθένον Μαρίαν και ηγίασεν αυτήν εν τω Ευαγγελισμώ. Τούτο εσφράγισεν αυτήν εν τη Πεντηκοστή ομού μετά της Εκκλησίας. Άπασα η αγιωσύνη της Θεοτόκου είναι έργον του Αγίου Πνεύματος».
Ο Ευαγγελισμός αποτελεί για τη Θεοτόκο Μα- ρία την κορωνίδα του «εν Χριστώ και Αγίω Πνεύματι αγιασμού της ποδηγετών αυτήν έως της μεταστάσεως αυτής».
Η Θεοτόκος Μαρία «εκοιμήθη εν Χριστώ και μετέστη σωματικώς εις τους Ουρανούς».
Η αιρετική δογματική διδασκαλία του Παπισμού ΔΕΝ ΔΕΧΕΤΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ. Διακηρύσσει, ότι η Θεοτόκος γεννήθηκε ασπίλως και δεν πέθανε, αλλά, όταν πλησίαζε το τέλος της, «ηρπάγη στους ουρανούς».
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στο ναό της Παρηγορήτισσας υπάρχει αγιογραφημένη η εικόνα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που είναι ΑΜΕΣΑ ΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟ, όπως τονίστηκε παραπάνω.
Βιβλιογραφία: 1. Α. Ορλάνδου – Η Παρηγορήτισσα της Άρτας. Αθήνα 1963. 2. Κ. Τσιλιγιάννη. Η Παρηγορήτισσα της Άρτας. Έκδοση 2007. 3. Ν. Μουτσόπουλου. Οι Βυζαντινές Εκκλησίες της Άρτας. Θεσσαλονίκη 2002. 4. Κ. Στρατή. Της Άρτας το γεφύρι και η Παρηγορήτισσα. 5. Η. Οικονομόπουλου. Τα θαύματα της Παναγίας – Αθήνα 1906.