Του Βασίλη Μαλαμή*
Βασική επιδίωξη του παρόντος άρθρου είναι να αναδείξει και να κάνει ευρέως γνωστά στους Αρτινούς συμπολίτες μας τα θαυμαστά ψηφιδωτά δάπεδα της Ρωμαϊκής έπαυλης Σκάλας Κεφαλονιάς, τα οποία αγάπησα και διατήρησα με όλες μου τις δυνάμεις. Φρόντισα την ακεραιότητά τους με την διαρκή συντήρηση που τους κάναμε εγώ με την σπουδαία αρωγή και υπόδειξη της αρχιφύλακά μου για να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση για το κοινό που τα επισκέφτηκαν.
Ας αναλύσουμε, λοιπόν, κάποιες ιστορικές λεπτομέρειες γι’ αυτά τα ψηφιδωτά δίνοντας περαιτέρω ιστορικές πληροφορίες. Η Ρωμαϊκή έπαυλη στη θέση Μιάμπελι (Άγιος Αθανάσιος) της Σκάλας Κεφαλονιάς αποκαλύφθηκε το έτος 1957, μετά από ανασκαφή του Β. Καλλιπολίτη. Από την έπαυλη διατηρήθηκαν έξι χώ- ροι, εκ των οποίων ο Ι είναι ο προθάλαμος, οι ΙΙ, ΙΙΙ και IV θάλαμοι, ο V δωμάτιο και ο έκτος (VI) υπαίθρια αυλή. Το μνημείο εκτεινόταν αρχικά προς τα ανατολικά, οι τοίχοι του όμως κόπηκαν κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, κατά την οποία ο κεντρικός θάλαμος (ΙΙΙ) μετατράπηκε σε εκκλησία με αψίδα. Είναι πιθανό η έπαυλη να περιλάμβανε και λουτρά με υπόκαυστα, ίσως Νυμφαίο, στο ανατολικό τμήμα, όπου το 1822 κατασκευάστηκε μεγάλη δεξαμενή. Αξιοσημείωτη κατά τον ανασκαφέα είναι η θέση της κύριας εισόδου του κτιρίου, από τη νότια πλευρά, παράλληλα προς την οποία διερχόταν η κοίτη ενός χειμάρρου. Αυτό σημαίνει ότι η προσπέλαση θα πρέπει να γινόταν με ξύλινη γέφυρα, ίσως για λόγους ασφαλείας.
Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ψηφιδωτός διάκοσμος των δαπέδων του κτιρίου. Ο προθάλαμος (Ι) φέρει μωσαϊκό δάπεδο με παράσταση Φθόνου, με τη μορφή νεαρού άνδρα ο οποίος δέχεται επίθεση από δύο ζεύγη θηρίων (τίγρη και λιοντάρι κάτω, πάνθηρα και λεοπάρδαλη άνω). Έμμετρο επίγραμμα αναφέρει ως καλλιτέχνη τον Κράτερο, ενώ η παράσταση πλαισιώνεται από γεωμετρικά σχήματα.
Ο θάλαμος ΙΙ φέρει μωσαϊκό δάπεδο, στο οποίο εικονίζεται βωμός με καρπούς και εκατέρωθεν αυτού δύο «παίδες σεβίζοντες», ενώ χαμηλότερα εικονίζονται τα προς θυσία ζώα, κάπρος, ταύρος και κριός. Δυστυχώς, η παράσταση δεν είναι τόσο ευκρινής, λόγω αρχαιοκαπηλικών παρεμβάσεων που είχαν γίνει εκεί πριν την ανασκαφή της έπαυλης. Και αυτή η παράσταση πλαισιώνεται με πλοχμό και άλλα γεωμετρικά διακοσμητικά σχήματα, στο κάτω δε τμήμα της σύνθεσης υπάρχει επιγραφή, σε δύο στήλες, επτά δακτυλικών εξαμέτρων, που αναφέρεται στο τελετουργικό της θυσίας και στους τιμώμενους θεούς.
Το ψηφιδωτό του θαλάμου ΙΙΙ είναι, δυστυχώς, πλήρως κατεστραμμένο, εκτός από ελάχιστα γεωμετρικά σχήματα από το πλαίσιο του κυρίως θέματος. Ο θάλαμος IV φέρει δάπεδο διακοσμημένο με γεωμετρικά θέματα.
Όπως έδειξε η ανασκαφή, η Ρωμαϊκή αγροτική έπαυλη χρονολογείται στον 2ο αιώνα μΧ και πρέπει να καταστράφηκε στον 4ο αιώνα μΧ από πυρκαγιά. Ο παλαιοχριστιανικός ναός που χτίστηκε πάνω σε τμήμα της έπαυλης διατηρήθηκε μέχρι τον 9ο ή 10ο αιώνα, οπότε καταστράφηκε, επίσης από φωτιά. Στα υστερο- βυζαντινά χρόνια πάνω στα ερείπια του παλαιότερου ναού χτίστηκε το παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου.
*Ο Βασίλης Μαλαμής είναι φιλόλογος
