Από το λυχνάρι των φτωχών και των ταπεινών στην τουρμπίνα της ευμάρειας

Μεγάλο δώρο ζωής ο ηλεκτρισμός. Είναι η εμβληματική άνεση του σύγχρονου κόσμου και η όποια τεχνολογική πρόοδος τους δύο τελευταίους αιώνες οφείλεται στην ύπαρξή του. Επηρέασε δραματικά τον πολιτισμό και έφερε τη δεύτερη βιομηχανική επανάσταση. Από τα λυχνάρια, τη γάστρα, τη σκάφη, την κατσαρόλα στη φωτιά και τη λάμπα πετρελαίου, βρεθήκαμε στην ηλεκτρική πραγματικότητα. Μια επίσκεψη στον ΥΣ Πουρναρίου έγινε η αφορμή γι’ αυτές τις σκέψεις που μοιράζομαι μαζί σας.
Ακριβώς στην είσοδο του εργοστασίου και σε περίοπτη θέση αναπαύεται, ύστερα από αναπαλαίωση, η «μηχανή» παραγωγής ρεύματος με υδατόπτωση, που αγκομαχούσε επί δεκαετίες στα Θεοδώριανα τον προηγούμενο αιώνα. Είναι μια από τις εκατοντάδες που λειτούργησαν στον Ελλαδικό χώρο και τη φροντίδα τους είχαν ιδιώτες, κοινότητες ή συνεταιρισμοί. Την αέναη κίνηση του νερού ως φυσική διαδικασία την εκμεταλλεύτηκε επωφελώς ο άνθρωπος για να φωτίσει το σκοτάδι, να δώσει ποιότητα στη ζωή του και να ανοίξει διαλόγους με τα ηλεκτρικά πεδία.
Στρόβιλοι, δρομείς, ηλεκτρομαγνητικές γεννήτριες σε διάταξη για καλό σκοπό. Πρώτο μέλημα του χωριού ήταν να υπάρχουν τα λίγα εξωτερικά φώτα, ως στίγματα προσανατολισμού των ανθρώπων που περπατούσαν τις νύχτες μέσα στο πυκνό σκοτάδι.
Με το υποτυπώδες δίκτυο διανομής δεν πήγαινε απλά το «ρεύμα» στα σπίτια. Άνοιγε ένα παράθυρο στον κόσμο. Γέμιζαν οι ψυχές των φτωχών ανθρώπων με υπερηφάνεια. Μπορούσε να παίζει το παλιό ραδιόφωνο με τις λάμπες στα μεσαία και τα βραχέα χωρίς το άγχος της μπαταρίας. Ο χρόνος διαστάλθηκε και κάποιες δραστηριότητες της μέρας μπορούσαν να συνεχιστούν και μετά τη δύση του ηλίου. Τα κεριά γύρισαν στις εκκλησίες και η λάμπα πετρελαίου έκανε στην άκρη.
Καθώς ατομικό τηλέφωνο δεν υπήρχε σε κάθε σπίτι- πού τέτοιες πολυτέλειες-, συνεννοήσεις, ερωτικά καλέσματα και χαιρετισμοί γινόντουσαν με το αναβόσβημα της λάμπας πυρακτώσεως. Κάτι διακόπτες, αν μπορούσαν να μιλήσουν, πόσες κρυφές ιστορίες είχαν να διηγηθούν! Το «χαρτάκι» στα καφενεία πήρε παράταση για τους άνδρες και το γέλιο της μέρας λιγόστεψε από της νύχτας τα καμώματα… κάτω από τα στρώματα.
Τη δεκαετία του 1970 η ΔΕΗ με το πρόγραμμα εξηλεκτρισμού της χώρας πήγε το ρεύμα σε κάθε χωριό και κάθε μαχαλά. Όλα τα ηλεκτρικά καλούδια άρχισαν να μπαίνουν σιγά-σιγά στη ζωή των ανθρώπων και να την αλλάζουν. Μαζί με τα γράμματα που πήγαινε ο ταχυδρόμος, άρχισαν να πηγαίνουν και οι λογαριασμοί κατανάλωσης!
Η φιλοσοφία των μικρών υδροηλεκτρικών που υπάρχουν σήμερα, τα βοηθά να γίνονται αόρατα και να ενσωματώνονται αρμονικά στο φυσικό περιβάλλον. Είναι ανεκτίμητη η προσφορά τους στις ανανεώσιμες πηγές καθαρής ενέργειας. Η εξέλιξη των προδρόμων μικρών υδροηλεκτρικών χάνεται στους αιώνες. Τα περισσότερα λειτουργούν σε εικοσιτετράωρη βάση και βοηθούν αποτελεσματικά το διασυνδεδεμένο δίκτυο μεταφοράς του ρεύματος. Αξίζει εδώ να αναφέρω ένα παράδειγμα συντριπτικό. Όλα τα Τζουμέρκα τροφοδοτούνται από μια γραμμή μεταφοράς ρεύματος. Μέχρι που να ενσωματωθεί στο σύστημα το μικρό υδροηλεκτρικό της Σγάρας, τα προβλήματα από πτώση της τάσης σε όλα τα χωριά ήταν τεράστια. Με την έναρξη λειτουργίας του αποκαταστάθηκε η ισορροπία.
Δυστυχώς, στην πατρίδα μας μικρή αξιοποίηση έχει γίνει αυτής της προίκας. Μελέτες και έργα δεν προχωρούν εξαιτίας αντιδράσεων των τοπικών κοινωνιών που εκφράζουν δυναμικά περιβαλλοντολογικές ανησυχίες. Εδώ ο Θεός Προμηθέας είναι πάντα επίκαιρος. Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι όλα τα μικρά και μεγάλα έργα έχουν τις θετικές και αρνητικές πλευρές τους.
Μπορούμε με το χέρι στην καρδιά να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς τηλεόραση, τηλέφωνο, ίντερνετ, ψυγείο, κουζίνα και όλες τις άλλες ανέσεις μας; Κανείς πλέον, σε παγκόσμια κλίμακα, δεν είναι διατεθειμένος να ψάχνει μέσα στης νύχτας τα σκοτάδια για φακό ή κανένα κερί.
Ρίγος και δέος σε διαπερνά όταν βρίσκεσαι στον εσωτερικό χώρο του ΥΣ Πουρναρίου εν ώρα λειτουργίας και των τριών μονάδων. Οι τουρμπίνες βουίζουν σαν δαιμονισμένες και το νερό ανατριχιαστικά κυλά από τις εξόδους διαφυγής. Η Ήπειρος με τα βουνά και το κλίμα της είναι προνομιούχος τόπος των νερών. Το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν, είναι και θα παραμείνει κοινωνικό αγαθό με το οποίο η ανθρωπότητα έκανε και κάνει βήματα ασύλληπτης προόδου. Δίνει ζωή και ψυχή σε κάθε ηλεκτρική συσκευή.