Οι ιοί είναι τα τέλεια παράσιτα που δεν έχουν κάποια δική τους ζωή, αλλά ζουν αποκλειστικά και μόνο δια μέσου κάποιου άλλου είδους μέσα στο οποίο παρασιτούν. Δεν είναι τίποτα παραπάνω από γενετικές πληροφορίες κωδικοποιημένες σε νημάτια RNA ή DNA, δηλαδή ελικοειδή μόρια πάνω στα οποία βρίσκεται αποτυπωμένο το «σχέδιο» κάθε μορφής ζωής.
Οι ιοί μυστηριώδεις μέσα στην εξαιρετική τους απλότητα προσκολλώνται στα κύτταρά μας και προκαλούν άλλοτε διάφορες συνηθισμένες ενοχλήσεις και άλλοτε ασθένειες από απλές μέχρι θανατηφόρες . Επί πλέον πολλές φορές, για να αποφύγουμε τους κινδύνους με τους οποίους μας απειλούν, αναγκαζόμαστε να αλλάξουμε τρόπο ζωής. Διαφορετικά δεν θα μπορέσουμε να επιβιώσουμε.
Οι ιογενείς λοιμώξεις μαστίζουν την ανθρωπότητα από την αρχή της ιστορίας της εδώ και χιλιάδες χρόνια. Σε ένα αιγυπτιακό ανάγλυφο από το 1500 π Χ το σχήμα του ποδιού ενός ιερέα εμφανίζεται να είναι παραμορφωμένο από πολιομυελίτιδα. Επίσης ένα αραβικό χειρόγραφο του 13ου αιώνα μ Χ. δείχνει ένα σκύλο με τη χαρακτηριστική συμπεριφορά της λύσσας να δαγκώνει έναν τρομαγμένο άνδρα.
Για πολλούς αιώνες οι άνθρωποι δεν είχαν καμία πληροφόρηση και δεν μπορούσαν να δώσουν κάποια εξήγηση για όλα τα μυστηριώδη επιδημικά ξεσπάσματα. Η εξέλιξη του μικροσκοπίου, στις αρχές του 18ου αιώνα, αποκάλυψε την ύπαρξη μονοκύτταρων οργανισμών που ονομάζουμε βακτηρίδια, και αργότερα αποδείχθηκε, πως τα βακτήρια ευθύνονται για ασθένειες όπως η φυματίωση, χολέρα, η πανώλη, ο τέτανος κλπ .
Όμως τα αίτια πίσω από πολλές άλλες ασθένειες , όπως η ευλογιά, η λύσσα και η πολιομυελίτιδα, παρέμειναν μυστηριώδη μέχρι τη δεκαετία του 1930, που εξελίχθηκε το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Με αυτό το νέο όργανο, ικανό να μεγεθύνει τα αόρατα δομικά στοιχεία δια γυμνού οφθαλμού επτά χιλιάδες φορές και ακόμη περισσότερο, έγιναν επί τέλους ορατοί οι ιοί και φάνηκε πως είναι εκατοντάδες φορές μικρότεροι από ένα κύτταρο.
Ένας ιός, όπως προείπαμε, αποτελείται από γενετικές πληροφορίες κωδικοποιημένες στα μόρια DNA ή RNA. Υπόψη πως αυτά τα μόρια μέσα σε κάθε ζωντανό οργανισμό, γνωστά με την ονομασία γονίδια, περιέχουν όλες τις οδηγίες για τη δημιουργία και τη συντήρηση της ζωής. Οι οδηγίες αυτές για τη δημιουργία ενός ανθρώπινου όντος καταλαμβάνουν περίπου τρία δισεκατομμύρια μονάδες «μνήμης». Συγκριτικά η ύπαρξη του απειροελάχιστου ιού βασίζεται σε μόλις δυο χιλιάδες μονάδες «μνήμης».
Πρέπει να γνωρίζουμε πως κάθε είδος ζωής στον πλανήτη μας βασανίζεται από ιούς. Όμως διαφορετικά είδη ιών μολύνουν τους πιθήκους, τα δελφίνια, τα μανιτάρια τα σαλιγκάρια και άλλους οργανισμούς. Μόλις ένας ιός εισχωρήσει σε ένα ζωντανό κύτταρο εξαπολύει τα γονίδιά του, τα οποία αρχίζουν να απλώνονται στο κυτταρόπλασμα δηλαδή το ενδοκυττάριο υγρό του κυττάρου. Όταν φθάσουν στον πυρήνα του κυττάρου τα ελικοειδή νημάτια του RNA του ιού(γονίδια) ξετυλίγονται και καταλαμβάνουν τους γενετικούς μηχανισμούς που βρίσκονται στον πυρήνα του κυττάρου και το αναγκάζει να αναπαραγάγει τον ίδιο τον ιό σε μεγάλους αριθμούς με υλικά του πυρήνα του και το κύτταρο διογκώνεται. Στο τέλος από την εσωτερική πίεση καταστρέφεται (σκάει) απελευθερώνοντας νέους ιούς, οι οποίοι εισχωρούν σε γειτονικά κύτταρα και επαναλαμβάνουν την ίδια κατάληψη. Αν οι ιογενείς λοιμώξεις δεν αντιμετωπισθούν εγκαίρως μπορεί να προσβάλουν αρκετά μεγάλο αριθμό κυττάρων ενός οργανισμού και είναι πιθανό να προκληθούν σοβαρές επιπλοκές στις λειτουργίες του ή ακόμα να επέλθει και ο θάνατος.
Στον άνθρωπο οι ιοί μεταφέρονται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Ορισμένοι όπως του AIDS και του έρπητα μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο με τα υγρά του σώματος και την επαφή, άλλοι με τα κουνούπια, τις νυχτερίδες ,τα πουλιά κλπ. Οι περισσότεροι είναι αερομεταφερόμενοι, όπως οι κορωνοϊοί και αυτοί του κοινού κρυολογήματος(ρινοϊοί) που μεταδίδονται με τον αέρα που αναπνέουμε. Οι ιοί του κοινού κρυολογήματος και οι κορονοϊοί υπάρχουν σε μεγάλη ποικιλία και το χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι πως μεταλλάσσονται εύκολα. Μπορεί μια από αυτές τις παραλλαγές να παρακάμπτει το αμυντικό μας σύστημα και να αποβεί μοιραία για πολλούς ανθρώπους , όπως συμβαίνει από τον Νοέμβριο του 2019 μέχρι τα σήμερα με τον COVID-19, ο οποίος μεταλλασσόμενος συνεχώς εμφανίζεται πιο επιθετικός και πολλές φορές θανατηφόρος ειδικά στις μεγάλες ηλικίες. Επειδή οι ιοί αυτοί είναι πολύ απλοϊκοί στη δομή τους εύκολα παρασκευάζονται στα διάφορα εργαστήρια βιολογικού πολέμου των μεγάλων κρατών. Επομένως στις φυσικές μεταλλάξεις των ιών αυτών πρέπει να προστεθούν και οι ανθρώπινες εργαστηριακές μεταλλάξεις, που είναι σαφώς πιο επικίνδυνες για τη ζωή μας.
Άλλος ένας ιός που μας κάνει επανειλημμένες επιθέσεις είναι ο ιός της γρίπης, ο οποίος καταφέρνει και σκοτώνει πάνω από μισό εκατομμύριο άτομα κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο. Η γρίπη εμφανίζεται και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τους ηλικιωμένους , που το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει ήδη εξασθενήσει από άλλες παθήσεις. Κατά διαστήματα μας επισκέπτονται ακόμα πιο θανατηφόρες παραλλαγές γρίπης, αποτέλεσμα ριζικών ανακατατάξεων των γονιδίων του ιού(μετάλλαξη), που φέρνουν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιμέτωπο με νέα και άγνωστα αντιγόνα, για τα οποία δεν έχει καμία έτοιμη άμυνα.
Οι ιοί της γρίπης προσβάλλουν πολλά διαφορετικά είδη: ανθρώπους, χιμπατζήδες, άλογα, γουρούνια, φώκιες, δελφίνια, πολλά είδη πουλιών κλπ με αποτέλεσμα ο ιός να μεταλλάσσεται. Παράδειγμα «τα αγριοπούλια αποτελούν ένα τεράστιο, συνεχώς μετακινούμενο και μεταλλασσόμενο απόθεμα ιών της γρίπης». Ο ιολόγος Ρομπ Ουέμπστερ λέει πως « οι ιοί αναπαράγονται στα έντερα των πουλιών και διασκορπίζονται με τα περιττώματα(κουτσουλιές). Μερικές εβδομάδες κάθε χρόνο οι λίμνες και τα ποτάμια στις διαδρομές των αποδημητικών πουλιών φιλοξενούν μεγάλες ποσότητες ιών γρίπης. Νέες παραλλαγές του ιού της γρίπης μπορεί να εμφανιστούν, όταν τα υδρόβια πτηνά συναναστρέφονται σε μεγάλους αριθμούς».
Απέναντι σε όλες αυτές τις επικίνδυνες για τον άνθρωπο ιογενείς επιδημίες σήμερα για την αντιμετώπισή των είμαστε καλλίτερα εφοδιασμένοι παρά πριν από είκοσι χρόνια, γιατί διαθέτουμε ποικιλία εμβολίων αλλά και φαρμακευτικά σκευάσματα αναχαίτισης των ιών. Στις θανατηφόρες επιδημίες ο εμβολιασμός πρέπει να είναι μαζικός ώστε να επιτυγχάνονται υψηλά ποσοστά πληθυσμιακής ανοσίας. Διαφορετικά θα είμαστε παντελώς ανοχύρωτοι στον ιογενή εχθρό. Το κάθε φάρμακο ή το εμβόλιο όταν εισέλθει σε κάποιο οργανισμό μπορεί να δημιουργήσει πέρα από τις θεραπευτικές ενέργειες και παρενέργειες, όχι σε όλους τους ανθρώπους, για αυτό και τα χορηγούμε όταν είναι απαραίτητα. Με κανένα τρόπο δεν πρέπει να υπερτονίζονται οι παρενέργειες, οι οποίες προκαλούν πολλές φοβίες και οι άνθρωποι στη συνέχεια, όταν δεν υπάρχει και η σωστή ενημέρωση, αρνούνται να δεχθούν την προσφερόμενη θεραπεία.
Ως γνωστό η γη αποτελεί ένα κλειστό σύστημα και για αυτό οι επιδημίες και όχι μόνο, που μπορεί να συμβούν σε μια περιοχή μεταδίδονται ταχύτατα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Εκείνο, λοιπόν, που απομένει είναι να δημιουργηθεί το γρηγορότερο σε όλα τα κράτη υπό τον έλεγχο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σειρά εργαστηρίων ανίχνευσης ιών, στελεχωμένων με το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό και τα οποία να διαθέτουν τον απαραίτητο βιοτεχνολογικό εξοπλισμό. Εξυπακούεται τη διαχείριση των δαπανών πρέπει να την αναλάβει ο ΟΗΕ, ο οποίος θα πρέπει για το σκοπό αυτό να χρηματοδοτείται από τις πιο πλούσιες χώρες. Η ύπαρξη και λειτουργία των εργαστηρίων αυτών θα είναι να επισημαίνουν αμέσως κάθε εμφάνιση επικίνδυνων ιών. Κατά αυτό τον τρόπο θα μπορούμε να προλαμβάνουμε ή να περιορίζουμε ή να εξαλείφουμε μέσα στην αρχική της εμφάνιση μια θανατηφόρα ιογενή επιδημία.
