Τη μέρα που γράφονται αυτές οι γραμμές (Κυριακή 30 Ιανουαρίου νύχτα), η πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης έχει ήδη καταψηφιστεί, όπως αναμενόταν, με 156 ψήφους των βουλευτών του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, του κόμματος δηλαδή που κέρδισε με αυτοδυναμία τις προηγούμενες εκλογές.
Ανεξάρτητα από αυτό, θα ήθελα να παραθέσω εδώ ορισμένους προβληματισμούς και να κάνω μερικές επισημάνσεις ως προς το ρόλο των βουλευτών, τον πραγματικό λόγο ύπαρξής τους σε ένα αντιπροσωπευτικά δημοκρατικό πολίτευμα και τη λειτουργία της δημοκρατίας μας. Επισημαίνω ότι αυτά που αναγράφονται στη συνέχεια αποτελούν πιστή αντιγραφή από άρθρο μου το 2014, σε ανάλογη περίπτωση (ο Συ.Ριζ.Α. είχε καταθέσει πρόταση δυσπιστίας προς την κυβέρνηση Σαμαρά η οποία στηριζόταν από τη Ν. Δ. και το τότε ΠΑΣΟΚ).
Καταρχάς θα πρέπει να δεχτούμε ότι σε ένα αντιπροσωπευτικό δημοκρατικό πολίτευμα οι βουλευτές αποτελούν τους αντιπροσώπους του λαού ή καλύτερα των πολιτών, όλων ημών δηλαδή, ως προς την άσκηση της νομοθετικής εξουσίας. Για να ξεπεραστεί το πρακτικό πρόβλημα της άμεσης δημοκρατίας σε κράτη εκατομμυρίων κατοίκων, δεχόμαστε έναν περιορισμό.
Αποποιούμαστε την άμεση άσκηση αυτού του δικαιώματος και το παραχωρούμε στους αντιπροσώπους μας στη βουλή, προκειμένου να νομοθετούν για το καλό όλων μας. Επομένως, σε πρώτη ανάγνωση, οι βουλευτές είναι αντιπρόσωποι δικοί ΜΑΣ. ΕΜΑΣ πρέπει να σκέφτονται όταν νομοθετούν και ΓΙΑ το καλό το ΔΙΚΟ ΜΑΣ θα πρέπει να ενεργούν. Θα πρέπει, λοιπόν, όταν κρίνουν ότι κάτι είναι ενάντιο στα συμφέροντα των πολιτών που τους στέλνουν στη Βουλή, να το καταψηφίζουν.
Το πρόβλημα είναι ότι οι βουλευτές έχουν εκλεγεί με τη σημαία κάποιου κόμματος. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεσμεύονται από το πρόγραμμα του κόμματος αυτού, το οποίο και έχουν αποδεχτεί και ψηφίσει. Είναι τόσο κακό αυτό; Δεν θα ήταν κακό υπό την προϋπόθεση ότι ίσχυαν κάποιες βασικές αρχές. Καταρχάς θα έπρεπε οι βουλευτές να είναι ενήμεροι για το πλήρες πρόγραμμα του κόμματος με το οποίο κατέρχονται.
Κατόπιν, θα έπρεπε το πρόγραμμα αυτό να παραμένει σταθερό και να μη μεταβάλλεται, παρά μόνον με συλλογικές αποφάσεις και εφόσον οι περιστάσεις θα το απαιτούσαν. Αν υφίστατο ριζική μεταβολή, το κόμμα θα έπρεπε να ζητήσει επαναβεβαίωση της εμπιστοσύνης του λαού με εκλογές, δεδομένου ότι με άλλο πρόγραμμα ψηφίστηκε και άλλο εφαρμόζει. Αν τηρούνταν όλα αυτά, τότε οι βουλευτές δεν θα είχαν κανένα λόγο να μην υπηρετήσουν την πολιτική του κόμματός τους.
Το θέμα είναι ότι στην περίπτωσή μας δεν ισχύει τίποτε από τα παραπάνω. Τα προγράμματα αποφασίζονται από ένα κλειστό «κλαμπ» επιτελών του αρχηγού, σπανίως εφαρμόζονται και ακόμα σπανιότερα λαμβάνονται υπόψιν από τους εκλογείς ή τους βουλευτές οι οποίοι καθίστανται απλά «πιόνια» της κομματικής πειθαρχίας. Αυτό, όμως, είναι προβληματικό, ειδικά σε εποχές όπου τίθενται ζητήματα πολιτικών ευθυνών.
Αναφέρομαι στις πολιτικές ευθύνες, διότι η πρόταση δυσπιστίας έγινε με αφορμή την (κατά γενική ομολογία) αναποτελεσματική διαχείριση της τελευταίας κακοκαιρίας από την κυβέρνηση. Για να μη θεωρηθεί ότι κάνω στείρα αντιπολίτευση, παραθέτω απόσπασμα από άρθρο μου το 2018 μετά την καταστροφή στο Μάτι: «Στη χώρα μας υπάρχουν πάρα πολλοί αρμόδιοι κι ακόμα περισσότεροι αναρμόδιοι για κάτι, αλλά ελάχιστοι έως μηδαμινοί υπεύθυνοι για το ίδιο πράγμα.
Ακόμα κι αν καταφέρεις να βρεις τον αρμόδιο για κάτι, το πιο πιθανό είναι να έχει μπλέξει κι αυτός σε ένα πλέγμα αλληλοσυγκρουόμενων ή αλληλοεπικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων οι οποίες συνήθως δεν οδηγούν πουθενά, ειδικά εάν το ζήτημα προς επίλυση είναι ιδιαιτέρως λεπτό και υπάρχει περίπτωση να θίξει κάποιους. […]Το αποτέλεσμα είναι, λοιπόν, να έχουμε στην Ελλάδα πολλούς αρμόδιους αλλά λίγους υπεύθυνους.
Από όλα όσα αναφέρθηκαν γίνεται σαφές ότι ανάληψη ευθύνης χωρίς και ταυτόχρονη αποδοχή των επιπτώσεων που ενέχει η ευθύνη αυτή, δε μπορεί να νοηθεί. Ιδιαίτερα στην πολιτική, όπου τις περισσότερες φορές το λάθος δεν κρύβεται σε αυτά που έκανε κανείς αλλά κυρίως σε αυτά που δε μπόρεσε, δε θέλησε ή αμέλησε να κάνει. Σύμφωνα με τον καθηγητή Θ. Π. Λιανό, “τα λάθη των πολιτικών δεν είναι πάντοτε φανερά, διότι πολλά από αυτά δεν είναι πράξεις αλλά παραλείψεις […] Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι στην πολιτική ζωή οι παραλείψεις είναι συχνά πιο σημαντικές από τις πράξεις”.
Σημαντικό είναι επίσης να εξετάσουμε πώς εννοεί ο κάθε πολιτικός τη φράση «αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη» για κάτι. Αν στη λέξη ευθύνη ο πολιτικός δίνει τη σημασία της υποχρέωσης ή της αρμοδιότητας, οφείλει να διευκρινίσει με ποιον τρόπο θα υλοποιηθεί αυτή η υποχρέωση.
Αν όμως δίνει τη σημασία της υπαιτιότητας, τότε οφείλει να υποστεί τις συνέπειες της ανάληψης των ευθυνών οι οποίες (στην πολιτική) σημαίνουν απομάκρυνση από τη θέση στης οποίας τις ευθύνες απέτυχε να ανταποκριθεί. […] H κοινή λογική ορίζει ότι δεν έχει νόημα να λες ότι αναλαμβάνεις την όποια (πολιτική, ηθική, ποινική ή άλλη) ευθύνη, αν δεν προβαίνεις και σε πράξεις που επιβεβαιώνουν αυτή την ανάληψη. Στη χώρα μας υπάρχει περίσσεια λόγων και έλλειμμα έργων, περίσσευμα αρμοδίων και έλλειψη υπεύθυνων λειτουργών και πολιτικών».
Μπορεί, πραγματικά, κάποιος να υποστηρίξει πειστικά ότι άρθρα που γράφτηκαν για παρόμοιες περιστάσεις πριν από 8 και 4 χρόνια δεν εξακολουθούν αν απηχούν την πολιτική πραγματικότητα; Κι αναρωτιέται κανείς τι τελικά έχουν μάθει οι πολιτικοί μας από τη σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε τα τελευταία 13 χρόνια με τα μνημόνια και την πανδημία.
Σε τι φαίνονται να έχουν γίνει σοφότεροι πόσο έχουν μάθει από τα λάθη τους ή πόσο υπολογίζουν τη νοημοσύνη του πολίτη (αν και, απ’ ό,τι φαίνεται, δε μας αντιμετωπίζουν ως πολίτες αλλά ως μάζα, ως «λαό» στον οποίο όμως δεν δίνουν τη σημασία του ενεργού σώματος σκεπτόμενων πολιτών, αλλά της άμορφης μάζας που κινητοποιείται με την εντολή του ηγέτη και δέχεται την όποια «γενναιόδωρη» ή μη προσφορά του). Όσο οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δίνουν αρνητικό πρόσημο, τόσο οι πολίτες θα οδηγούνται στην απάθεια και την απολιτικοποίηση.
Αυτό θα έπρεπε να προβληματίζει τους πολιτικούς μας, διότι μακροπρόθεσμα οδηγεί σε καταστάσεις απρόβλεπτες και επικίνδυνες. Αλλά, απ’ ό,τι φαίνεται αυτών το αυτί δεν ιδρώνει ποτέ και για τίποτα!
