(Ιστορική αναδρομή από το 1974 έως σήμερα)

Η δεύτερη σοβαρή προσπάθεια οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας έγινε μετά τη μεταπολίτευση προς τα τέλη της δεκαετίας του 70 από τον καθηγητή Σπύρο Δοξιάδη, ο οποίος ήταν υπουργός της τότε Κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή.
Ο Δοξιάδης έδινε έμφαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και αγωνίστηκε για τη δημιουργία Εθνικού συστήματος υγείας. Δυστυχώς πολεμήθηκε εσωτερικά από το ίδιο του το κόμμα και το νομοσχέδιο Δοξιάδη σταμάτησε και δεν προχώρησε ποτέ. Αντί να γίνει νόμος από τη Βουλή καταχωνιάστηκε στα υπόγεια του υπουργείου Υγείας. Ο Παρασκευάς Αυγερινός στο βιβλίο του «η αλλαγή τελείωσε νωρίς» γράφει χαρακτηριστικά για τις προτάσεις Δοξιάδη: «στον τομέα της πρωτοβάθμιας περίθαλψης είναι τα πολλά λεπτά και γι’ αυτό τα συμφέροντα δεν θα άφηναν να περάσει στην ευθύνη του δημοσίου».
Πρέπει να αναφερθεί πως την εποχή εκείνη τα συμφέροντα γύρω από την υγεία, τα οποία απομυζούσαν τεράστια χρηματικά ποσά από τα ασφαλιστικά ταμεία, δημιούργησαν και κυκλώματα διοχέτευσης ασθενών στο εξωτερικό.
Όλοι μας γνωρίζουμε την περίοδο 1975-1983 κατά την οποία υπήρξε η μαζικότερη μεταφορά ελλήνων ασθενών στο εξωτερικό με έξοδα του Ελληνικού Δημοσίου. Στο Λονδίνο ειδικά είχαν μετατραπεί παλαιά ξενοδοχεία σε κλινικές, στις οποίες καρδιοπαθείς υποβάλλονταν σε αχρείαστες πολυέξοδες εγχειρήσεις. Τα κέρδη των διαφόρων κυκλωμάτων ήταν τεράστια και στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα ανεχόταν την όλη κατάσταση.
Τελικά το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) έγινε θεσμός το 1983 και παρά τις λυσσώδεις αντιδράσεις των κρατικοδίαιτων συμφερόντων ο Ελληνικός λαός το αγκάλιασε απόλυτα. Κύριοι εμπνευστές του νόμου 1937/83 που θεσμοθέτησε το πολύπαθο ΕΣΥ ήταν ο εμβληματικός υπουργός υγείας Γιώργος Γεννηματάς της τότε κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου και ο γιατρός Παρασκευάς Αυγερινός που ήταν και ο κύριος εισηγητής του ιδρυτικού νομοσχεδίου στη Βουλή των Ελλήνων.
Μετά από λίγα χρόνια η συνέχεια είναι γνωστή. Η κομματική λογική, η πελατειακή νοοτροπία, η έλλειψη αξιοκρατίας και αξιολόγησης του στελεχιακού δυναμικού οδήγησαν το όλο σύστημα σιγά – σιγά σε υποβάθμιση. Αναφέρω πως οι γιατροί στο ΕΣΥ για να γίνουν Διευθυντές δεν απαιτούνται ιδιαίτερα προσόντα, αλλά αρκούν τα χρόνια υπηρεσίας ενός γιατρού για να γίνει διευθυντής. Αυτό ισχύει ακόμη και σήμερα. Για τα φαινόμενα αυτά ο Παρασκευάς Αυγερινός, ο οποίος διετέλεσε και υπουργός υγείας σε κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ, στο βιβλίο που προανέφερα «η αλλαγή τελείωσε νωρίς» γράφει: «η εφαρμογή ενός πλήρως διαρθρωμένου ΕΣΥ συγκρούεται αναπόφευκτα με εγκατεστημένα συμφέροντα που προσπαθούν να αποτρέψουν ριζοσπαστικές και ανθρωποκεντρικές παρεμβάσεις».
Εκτός των προβλημάτων αυτών το ΕΣΥ, λόγω της οικονομικής κρίσης, άρχισε από το 2010 να υποβαθμίζεται ακόμη περισσότερο από την υποστελέχωση και την αδυναμία ανανέω-σης τω υποδομών, προς όφελος των ιδιωτικών συμφερόντων. Στη σημερινή εποχή, από τα πολλά κενά που συνοδεύουν το ΕΣΥ, παρατηρείται ένας αναβρασμός μεταξύ του ιατρικού και του νοσηλευτικού προσωπικού, που αυτή την περίοδο βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αντιμετώπισης της επιδημίας του κορωνοϊού και δεν γνωρίζει κανείς τι ξημερώνει αύριο.
Το σύστημα υγείας με τα σημερινά δεδομένα δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μεγάλες εξάρσεις επιδημιών. Όπως είναι δομημένο έχει περιορισμένες δυνατότητες. Οι κλίνες της εντατικής είναι λίγες και το προσωπικό δεν επαρκεί. Για όλα αυτά κυβερνητικοί και ελεγχό-μενοι συνδικαλιστικοί παράγοντες γενικά και αόριστα διαβεβαιώνουν τον Ελληνικό Λαό ότι στην πορεία τα νοσοκομειακά δεδομένα θα αλλάξουν και κάποιες ατέλειες θα διορθωθούν. Τα παγκόσμια δεδομένα της κοινωνικής επιδημιολογίας δείχνουν πως η παρουσία εθνικών φορέων δημόσιας υγείας σχετίζεται με την καλύτερη αντιμετώπιση γενικά των ασθενειών και των επιδημιών και κατ’ επέκταση με την καλύτερη υγεία των πολιτών.
Δυστυχώς η εκρηκτική αύξηση του κόστους νοσηλείας αποτελεί το σοβαρότερο εμπόδιο στην διατήρηση των δημόσιων φορέων υγείας. Τούτο γιατί οι κρατικοί προϋπολογισμοί αδυνατούν να σηκώσουν το βάρος της δημόσιας υγείας και τα ιδιωτικά συμφέροντα πιέζουν για ιδιωτικοποιήσεις ώστε να φορτώσουν το κόστος στο λαό. Όμως οι εμπειρίες από τις προσπάθειες ιδιωτικοποίησης της εθνικής υγείας σε πολλά κράτη (πχ Σουηδία και αλλαχού) έδειξε πως η κερδοσκοπική φιλοσοφία ευνόησε τις πλούσιες περιοχές μιας χώρας και αύξησε φοβερά τις ανισότητες στην περίθαλψη μεταξύ πλουσίων και φτωχών περιοχών ακόμη και στην ίδια πόλη.
Στη χώρα μας η διαφθορά, η έλλειψη αξιολόγησης των νοσοκομειακών στελεχών γενικά και οι ανεπαρκείς κομματικές διοικήσεις αλλοίωσαν πλήρως τις αρχικές καλές προθέσεις και την ουσία της δημιουργίας του Ελληνικού ΕΣΥ. Εξ άλλου η προχειρότητα με την οποία επιχειρήθηκε ο ανασχεδιασμός του ΕΣΥ μετά το 2010 για την ελάττωση του κόστους λειτουργίας του, κάτω από την πίεση της ΤΡΟΪΚΑΣ, υποβάθμισε τι παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας.
Οι παγκόσμιες στατιστικές δείχνουν πως όπου κατέφθασε το ΔΝΤ διαλύθηκε και η δημόσια υγεία και το κοινωνικό κράτος. Τα τρέχοντα δεδομένα στην Ελλάδα παρουσιάζουν μια όξυνση ανισοτήτων στην παροχή υπηρεσιών υγείας μεταξύ των πλουσίων και των πτωχών, που μας καθιστούν χρόνο με το χρόνο μια χώρα «αμερικανικού τύπου». Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ) αν δεν έχεις ιδιωτική ασφάλιση είσαι χαμένος από χέρι. Πεθαίνεις στο δρόμο χωρίς καμία βοήθεια.
Πιστεύω πως ο θάνατος των δημόσιων συστημάτων
υγείας θα βαδίσει αντάμα με το θάνατο της Δημοκρατίας στην Ευρώπη. Οι αποφάσεις που θα στηρίζουν σθεναρά το αναφαίρετο δικαίωμα των πολιτών να έχουν ισότιμη και δίκαιη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας είναι καθαρά πολιτικές και όχι οικονομικές. Το δυστύχημα όμως είναι πως σήμερα στην Ευρώπη δεν υπάρχουν αποφασιστικοί μεγάλου διαμετρήματος ηγήτορες που θα έπαιρναν στις πλάτες τους το ρίσκο τέτοιων φιλολαϊκών αποφάσεων.
Υπόψη πως κοινωνίες που αγωνίζονται και κρατούν διαχρονικά όρθιο ένα Δημόσιο σύστημα υγείας που να απευθύνεται σε όλους τους πολίτες χωρίς διακρίσεις είναι υγιέστερες από άλλες που έχουν μπολιαστεί από το νεοφιλελευθερισμό και οι άνθρωποι αναπτύσσουν μεταξύ τους σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης που εδραιώνουν την πίστη όλων στους δημοκρατικούς θεσμούς και αγωνίζονται γι’ αυτούς.

*Ο Γιώργος Παπαδημητρίου είναι ιατρός, διδάκτωρ καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών