Ο αιμορραγικός πυρετός οφείλεται στον ομώνυμο RNA ιό που παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά το 1944 στην Κριμαία, ενώ απομονώθηκε συγγενικά αντιγονικά ιός το 1956 στο Κονγκό και γι’ αυτό ονομάστηκε αιμορραγικός πυρετός λόγω αιμορραγιών και πυρετού Κριμαίας – Κονγκό.
Ο ιός υπάρχει στη φύση μεταξύ τσιμπουριών (κροτώνων) και σπονδυλωτών ζώων και μεταδίδεται στους ανθρώπους μέσω τσιμπήματος μολυσμένων τσιμπουριών ή από άμεση επαφή με αίμα ή σωματικά υγρά μολυσμένων τσιμπουριών (όπως πχ μετά την σύνθλιψη του τσιμπουριού με γυμνά χέρια). Ακόμα με άμεση ή έμμεση επαφή με αίμα, ιστούς ή σωματικά υγρά μολυσμένων ζώων σε άτομα που ασχολούνται με κτηνοτροφία, εργάτες σφαγείων, κτηνιάτρους, βοσκούς αγρότες κλπ.
Από άνθρωπο σε άνθρωπο μεταδίδεται δευτερογενώς από άμεση ή έμμεση επαφή με αίμα, ιστούς, σωματικά υγρά ή εκκρίσεις ασ-θενών στην φάση της ιαιμίας ή νεκρών σωμάτων. Ακόμα όχι συχνά μεταδίδεται από κατανάλωση μολυσμένου μη παστεριωμένου γάλακτος ή ωμού κρέατος.
Οι βασικοί φορείς (διαβιβαστές) του ιού είναι οι σκληροί κρότωνες με χαρακτηριστικές καφέ και άσπρες ζώνες εναλλάξ στα πόδια τους. Ο ιός μεταδίδεται στους κρότωνες και από αυτούς στα σπονδυλωτά ζώα, ενώ οι μολυσμένοι κρότωνες μένουν μολυσμένοι ισόβια. Διάφορα άγρια και οικόσιτα ζώα (βοοειδή, αίγες, πρόβατα, λαγοί, σκαντζόχοιροι) λειτουργούν ως ξενιστές του ιού. Τα περισσότερα ζώα δεν έχουν συμπτώματα. Τα ζώα και τα μεταναστευτικά πτηνά μπορεί να μεταφέρουν μολυσμένους κρότωνες σε μεγάλες αποστάσεις κι έτσι ο ιός πάει σε νέες περιοχές.
Ο χρόνος επώασης είναι τρεις έως επτά ημέρες (μια έως 14 ημέρες), ποικίλει από τον τρόπο μετάδοσης και το ιικό φορτίο. Η νόσος εμφανίζεται ως ασυμπτωματική, ως υποκλινική ή ήπια λοίμωξη (88%), έως αιμορραγικό πυρετό με θνητότητα 30 έως 50%. Τα παιδιά παρουσιάζουν ήπια νόσο. Τα συμπτώματα είναι πυρετός, ρίγος, κεφαλαλγία, αρθραλγίες, μυαλγίες, αυχενική δυσκαμψία, φωτοφοβία, ζάλη, κόπωση, κοιλιακό άλγος, διάρροια, ναυτία, έμετο, ερυθρότητα και πόνο στα μάτια, ερυθρότητα προσώπου. Ακόμα μπορεί να εμφανιστούν και καρδιαγγειακές διαταραχές.
Τα σοβαρά περιστατικά (ένας στους οκτώ ασθενείς) εμφανίζει αιμορραγικές εκδηλώσεις, πολυοργανική ανεπάρκεια, διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη και κυκλοφορική καταπληξία, απότομες διαταραχές στην διάθεση, διαταραχές επιπέδου συνείδησης. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία. Ο θάνατος επέρχεται συνήθως την δεύτερη εβδομάδα της νόσου.
Παγκόσμια συμβαίνουν περίπου έως 15.000 λοιμώξεις ετήσια και από αυτές θανατηφόρες είναι οι 500. Στην Ελλάδα είχαμε ένα θανατηφόρο κρούσμα το 2008 στην Θράκη.
Χρειάζεται προσοχή στις ομάδες υψηλού κινδύνου που είναι οι άνθρωποι με δραστηριότητες σε περιοχές με κρότωνες όπως στην ύπαιθρο, σε αγροτικές ή ορεινές περιοχές και όσοι έρχονται σε επαφή με παραγωγικά ζώα (κτηνοτρόφοι, βοσκοί, αγρότες, κτηνίατροι, κυνηγοί, ξυλοκόποι, κηπουροί, εργαζόμενοι σε σφαγεία, εκδοροσφαγείς, όσοι κάνουν κάμπινγκ, φυσιολάτρες, ορειβάτες, περιηγητές και επαγγελματίες υγείας που φροντίζουν ασθενείς με αιμορραγικό πυρετό Κριμαίας – Κονγκό και έχουν απροστάτευτη επαφή με ασθενή ή με αίμα, σωματικά υγρά ασθενή.
Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι καθοριστική για την πρόγνωση του ασθενούς και την έγκαιρη εφαρμογή μέτρων πρόληψης. Η διάγνωση γίνεται εργαστηριακά με ορολογικές και μοριακές δοκιμασίες σε εξειδικευμένο εργαστήριο.
Πρόληψη: Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής εγκεκριμένο, ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο διαθέσιμο για ανθρώπους. Χρειάζεται ενημέρωση με τους παράγοντες κινδύνου και τα μέτρα που λαμβάνονται για μείωση έκθεσης στον ιό και τον κίνδυνο μετάδοσης.
*Ο Αθανάσιος Ζάμπας με καταγωγή από την Άρτα, είναι ιατρός δημόσιας υγείας – κοινωνικής ιατρικής, κτηνίατρος, υγειονολόγος