Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου*
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε την 1η Σεπτεμβρίου 1939, όταν τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Πολωνία.
Εκείνη η μέρα δεν ήταν απλώς η αρχή μιας σύρραξης αλλά η αρχή μιας παγκόσμιας καταστροφής, που έφερε εκατομμύρια νεκ-ρούς, ανείπωτες καταστροφές και σημάδεψε την ιστορία της ανθρωπότητας. Η ημερομηνία αυτή έγινε σύμβολο για την Ευρώπη και τον κόσμο, μια υπενθύμιση του τι μπορεί να γεννήσει η ανεξέλεγκτη βία, η ιδεολογία του μίσους και η πολιτική των ολοκληρωτικών καθεστώτων.
Μέσα σ’ αυτό το μαύρο πλαίσιο, ξεχωρίζει η φιγούρα του Ράινχαρντ Χάιντριχ, ενός από τους πιο αδίστακτους αξιωματούχους του Τρίτου Ράιχ. Ο Χάιντριχ υπήρξε αρχιτέκτονας της «Τελικής Λύσης», μεθοδικός, ψυχρός και απάνθρωπος, τόσο, ώστε να κε-ρδίσει το παρατσούκλι «ο Χασάπης της Πράγας». Το 1942, οι Τσεχοσλοβάκοι αντιστασιακοί εκτέλεσαν μια από τις πιο τολμηρές επιχειρήσεις του πολέμου: Τον τραυμάτισαν θανάσιμα σε ενέδρα στην Πράγα. Ο Χάιντριχ υπέκυψε λίγες μέρες αργότερα στα τραύματά του.
Η ναζιστική ηγεσία δεν μπορούσε να αφήσει αυτό το πλήγμα αναπάντητο. Η εκδίκηση ήταν τρομακτική και έπεσε πάνω στο μικρό χωριό Λίντιτσε. Χωρίς να έχει καμία σχέση με την ενέδρα, το Λίντιτσε έγινε στόχος επειδή θεωρήθηκε βολικό εξιλαστήριο θύμα. Οι άνδρες εκτελέστηκαν επιτόπου και θάφτηκαν σε ομαδικό τάφο, οι γυ-ναίκες στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέ-ντρωσης και τα παιδιά απομακρύνθηκαν, τα περισσότερα βρήκαν τον θάνατο.
Το ίδιο το χωριό ισοπεδώθηκε, σβήστηκε από τον χάρτη μεθοδικά, σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ. Έμεινε μόνο ένα δέντρο που θυμάται…μέσα στο χρόνο. Κι αυτό το δέντρο έγινε ντοκιμαντέρ από τον δικό μας εξαιρετικό Κώστα Φόλλα που κάθε χρόνο φροντίζει να το επισκέπτεται σαν ένα εί-δους προσκυνήματος. Έτσι και φέτος επισκεφθήκαμε το δέντρο που θυμάται εξαιτίας του στο Λίντιτσε.
Το Λίντιτσε ένα μικρό χωριό λίγα λεπτά μόλις έξω από την Πράγα ζει μέσα στη σιωπή, βαριά η ατμόσφαιρά του παρά τα χι-λιάδες τριαντάφυλλα που υποδέχονται τον επισκέπτη δεν του αφήνουν περιθώριο για ελαφριές σκέψεις. Το μουσείο, το απίστευτο μνημείο των παιδιών που χάθηκαν και κοιτούν το ισοπεδωμένο χωριό τους, ο ομαδικός τάφος των ανδρών που εκτελέστηκαν, με έναν λιτό σταυρό σήμα της ανείπωτης αυτής τραγωδίας… και πόσες ακόμη;
Το νέο χωριό που έγινε με τη βοήθεια του Βρετανού πολιτικού – ιατρού που ανέλαβε ενεργό δράση ώστε να ξαναζωντανέψει το Λίντιτσε, ήταν ο Sir Barnett Stross, βουλευτής του Εργατικού Κόμματος και γιατρός στο Stoke-on-Trent. «Lidice Shall Live» μέσα από αυτό το κίνημα, οι ανθρακωρύχοι της North Staffordshire δεσμεύτηκαν να δίνουν μεταξύ τους τη μία μέρα του μισθού τους εβδομαδιαίως, για να συγκεντρωθούν χρήματα και να χτιστεί ξανά το Λίντιτσε μετά τον πόλεμο. Το κίνημα συγκέντρωσε περίπου £32.000 εκείνη την εποχή – ισοδύναμα περίπου με £1 εκατομμύριο σήμερα – και μετά τον πόλεμο, το 1947, ξεκίνησε η ανοικοδόμηση. Έγιναν περίπου 143 σπίτια για τις γυναίκες που επέζησαν και 17 για τα παιδιά.
Ο ίδιος ο Stross δεν σταμάτησε εκεί. Το 1955 εμπνεύστηκε και ίδρυσε τον «Κήπο Τριαντάφυλλων της Ειρήνης και Φιλίας», ένα μνημείο ζωής με τριαντάφυλλα δωρισμένα από όλο τον κόσμο.
Η μοίρα του Λίντιτσε έγινε διεθνές σύμβολο. Εφημερίδες και ραδιόφωνα σε όλο τον κόσμο μιλούσαν για την καταστροφή του. Χώρες, πόλεις και δρόμοι πήραν το όνομά του για να μην ξεχαστεί. Το Λίντιτ-σε ενσάρκωσε την τυφλή βία της ναζιστικής εκδίκησης, αλλά και την αποφασιστικότητα των λαών να θυμούνται.
Η αρχή του πολέμου, την 1η Σεπτεμβρίου, και η τραγωδία του Λίντιτσε συνδέονται μέσα από μια σκοτεινή γραμμή: Τη με-τάβαση από την εισβολή και την κατάκτηση στην ωμή τρομοκρατία κατά των αμάχων. Ο Χάιντριχ, ως σύμβολο της ναζιστικής θηριωδίας, και το Λίντιτσε, ως αθώο θύμα, δείχνουν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Η μνήμη τους μάς αναγκάζει να κοιτάξουμε κατάματα την ιστορία και να αναρωτηθούμε: Πώς θα αποφύγουμε να ξαναζήσουμε έναν Σεπτέμβρη σαν του 1939 ή μια σφαγή σαν εκείνη του 1942; Εμείς που έχουμε τόσους τόπους σφαγών τί κάνουμε; Ένα δέντρο, λοιπόν, που θυμάται… ένα μνημείο παιδιών που μας κοιτούν κατάματα!
*Η Κατερίνα Σχισμένου είναι
εκπαιδευτικός και συγγραφέας
