Για τα μεγάλα θέματα της επικαιρότητας χύνεται πολύ μελάνι. Η κοινή γνώμη αγανακτεί, απαιτεί δικαιοσύνη και ουκ ολίγες φορές δικάζει και καταδικάζει η ίδια. Τις περισσότερες φορές, επιτρέψτε μου, χωρίς δικογραφία.
Φαίνεται η κοινωνία μας να είναι ευαίσθητη στον πόνο, στην αδικία και στη βία, και μακάρι να είναι έτσι. Μακάρι να μην πρόκειται για μια ηθική πλαστογραφία, για μια αδιαφορία μεταμφιεσμένη σε εικονικό και μόνο ενδιαφέρον.
Μακάρι. Γιατί έχω μπερδευτεί. Γιατί έχω την αίσθηση ότι όποιος είναι αληθινά ευαίσθητος εκδηλώνει την ευαισθησία του αυθορμήτως και στα «μεγάλα» δράματα και στα «μικρά» εγκλήματα της καθημερινότητάς μας: σε συνανθρώπους μας που συκοφαντούνται και αδικούνται, σε γυναίκες της διπλανής πόρτας που κακοποιούνται, σε συνανθρώπους μας ηλικιωμένους κι απροστάτευτους που δεινοπαθούν από νευρωτικές συζύγους ή νύφες, ενώ εμείς – κατά κανόνα – κάνουμε πως δεν βλέπουμε και δεν ακούμε.
Το »κατά κανόνα» σημαίνει πως κάποιοι ακούν τη φωνή της συνείδησής τους ότι «κάτι πρέπει να κάνουν». Πλησιάζουν λοιπόν για να βοηθήσουν. Εισπράττουν βρισιές και απειλές γιατί «δεν έχουν καμιά δουλειά να ανακατεύονται».
Κι έτσι ανεμπόδιστο το κακό δίπλα μας συνεχίζεται με την υπόκωφη βουή των πλησιαζόντων γεγονότων. Και κάποια στιγμή «πέφτουμε από τα σύννεφα», χωρίς φυσικά κάποιος να υποστεί τον παραμικρό τραυματισμό από αυτό το δυσθεώρητο πέσιμο.
Ας παραδεχθούμε λοιπόν μια αλήθεια. Πως η πλειοψηφία σ’ αυτές τις περιπτώσεις συμπεριφέρεται όπως ο χορός στην αρχαία Ελληνική τραγωδία, δηλαδή παρακολουθεί απλώς αδιάφορα, και, γιατί όχι, πολλές φορές υποκριτικά και χαιρέκακα, χτίζοντας ένα κυκλώπειο τείχος ανάμεσα στην προσωπική και στην κοινωνική ευθύνη.
«Εγώ θα βγάλω το φίδι από την τρύπα;», λέει ο δημοκράτης προοδευτικός.
«Εγώ κοιτάζω την οικογένειά μου», λέει ο συντηρητικός.
«Αυτή είναι δουλειά των θεσμών», διατείνεται ο χριστιανός, ο οποίος εκκλησιάζεται, ακούει ωραία κηρύγματα περί αγάπης, αλλά στο σπίτι του νίπτει τας χείρας του σαν τον Πιλάτο ή ξορκίζει τις ενοχές του με «μονολόγους ευαισθήτων» που θα ζήλευε ως κι ο Εμμανουήλ Ροΐδης για την υποκριτική τους ωραιολογία!
Άρα, ποιος μπορεί να προστατέψει την κοινωνία μας από τον ίδιο της τον εαυτό; Ο νομοθέτης νομοθέτησε την επώνυμη καταγγελία. Είναι απορίας άξιον, όμως, πώς ο καλός νομοθέτης δεν έλαβε υπόψη του ότι η πρωτοβουλία αυτή της επωνύμου καταγγελίας είναι δίκοπο μαχαίρι, γιατί το τίμημα για τον καταγγέλλοντα και την οικογένειά του είναι δυσβάσταχτο, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που οι δράστες είναι άτομα διαστρεβλωμένης κοινωνικοποίησης. Έκπληξη αποτελεί, επίσης, το ότι οι θεσμοί δεν λειτουργούν αυτεπάγγελτα, στις περιπτώσεις τουλάχιστον που έχουν άμεση γνώση των προσώπων, των καταστάσεων και των συμβάντων.
Έτσι, και στα ζητήματα αυτά, στα οποία καταπατώνται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, η κοινωνία μας μοιάζει να είναι εγκλωβισμένη σ’ έναν φαύλο κύκλο. Από τη μια οι θεσμοί που επαγγέλλονται την προστασία του πολίτη διάγουν φάση δημοσιοϋπαλληλικώς νωχελική του τύπου «δεν προβλέπεται»! Από την άλλη εμείς διατεινόμαστε σε όλους τους τόνους πως για όλα τα δεινά φταίει ο εκάστοτε πρωθυπουργός, που σημαίνει ότι ο καθένας μας ταυτόχρονα θέλει μια απεριόριστη ελευθερία, αλλά κι έναν Μητσοτάκη, έναν Ανδρουλάκη ή έναν αστυνομικό πάνω από το κεφάλι του, ή μια Δημοκρατία όπως την έχει τέλος πάντων ο καθένας μας στο κούτελό του, αγνοώντας παντελώς ότι η Δημοκρατία θέλει δύναμη να την αντέξεις, δύναμη όχι σωματική αλλά πνευματική, δηλαδή Παιδεία που θα πει πως «δεν αδικεί μόνο αυτός που διαπράττει αδικία, αλλά κι ο κάθε πολίτης που ανέχεται την αδικία, ενώ τη γνωρίζει».
Εν κατακλείδι, οι δράστες και οι θεατές κατέχουν μια ξεχωριστή και διακριτέα θέση στη συνειδησιακή μας εικονοθήκη και στην τακτοποιημένη αρχειοθέτηση της ατομικιστικής μας οπτικής.
Όμως, πολύ πιο συχνά απ’ ό τι η οίησή μας μάς επιτρέπει ν’ αντιλαμβανόμαστε, εμείς οι θεατές είμαστε οι ηθικοί αυτουργοί των δραστών σε μια κοινωνία που έπαψε προ πολλού να είναι κοινωνία ανθρώπων και σχέσεων, που μεταλλάχθηκε σε κοινωνία ατόμων και αριθμών, σε μια κοινωνία που καθημερινά αγριεύει.
