Η στρατηγική του μάρκετινγκ πόλεων ή άλλως city branding, αναφέρεται στη διαχείριση της εικόνας και προβολής της ταυτότητας των πόλεων, με σκοπό την ενδυνάμωση της «βιώσιμης ανάπτυξης». Στην Ελλάδα, αυτή η στρατηγική έχει επαφεθεί σε αρχιτεκτονικά γραφεία και εταιρείες συμβούλων με εργαλεία ΕΣΠΑ και υπογραφές περιφερειαρχών. Χωριά και βιλαέτια επανασχεδιάζονται με αναγωγή σε οικονομικά θεωρήματα project management και προσφάτως και στην τεχνητή νοημοσύνη.
750 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ίδρυση της πρωτεύουσας των Κάτω Χωρών, το Άμστερνταμ. Φωτεινές επιγραφές υπενθύμισης κοσμούν τα κανάλια και βομβαρδιζόμαστε με διαφημίσεις για πολιτιστικά γεγονότα. 2.650 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ίδρυση της Άρτας (σσ. η ίδρυση της αρχαίας Αμβρακίας το-ποθετείται από τους αρχαιολόγους στο 625 πΧ).
Το Άμστερνταμ, ένα ψαροχώρι σε ελώδεις εκτάσεις όπου βρίθουν η μούτιλη, οι ρέγγες, οι εκδιδόμενες και τα πολύ κακής ποιότητας τρίφυλλα, είναι κάποια έτη φω-τός μπροστά σε σύγκριση με την Άρτα. Υπερτερεί η αστική ταυτότητα, ενώ στην Άρτα η επαρχιωτική αβαρία. Ξέρω, ξέρω, δεν γνώρισε τον κακό Οθωμανικό ζυγό (η γνωστή αναπόσβεστη δικαιολογία για τα δεινά στην χώρα μας).
Τις προάλλες καθόταν στο παλιό «Πέτρινο» (νυν ωραιότατο Kahldi Café) η γνωστή σε όλους μας φιλόλογος κα Έφη Αλεξίου – Χαλυβοπούλου. Με φώναξε στο τραπέζι της. Ξέρετε σε μια παλαιά καθηγήτρια η φωνή είναι ηχώ εξέτασης με δευτέρι στον Όμηρο. Δεν πολυαναπολώ αυτές τις εποχές, αλλά ΟΚ, δεν θα περάσω και ώρες σε ψυχαναλυτικόν κρέβατον να αφηγούμαι παιδικά σχολικά τραύματα (το αναφέρω με διάθεση χιούμορ).
Η Έφη είναι παλαιά Αρτινιά. Είναι πολύ έξυπνη και οξυδερκής. Αυτό που συνδυάζει αριστοτεχνικά είναι το αστικό παρουσιαστικό με τις πέρλες και την αρτινή ντοπιολαλιά. Της τρέφω απεριόριστο σεβασμό γιατί έχει ψυχή μικρού παιδιού και διηγείται πολύ ωραίες ιστορίες για την παλιά Άρτα.
Μου σήκωσε το δάχτυλο και με στεντόρεια φωνή από διαμαρτυρία αντιεξουσιαστών στα Εξάρχεια μου είπε: «Θα κάνετε κάτι εσείς οι νέοι για την Άρτα; Δες κατάντια. Εμείς πλέον είμαστε μεγάλοι, οι συνομίληκοί μας αποδημούν, μα ο χειρότερος εφιάλτης, το ζωντανό purgatorio είναι ότι η πόλη μου, η πόλη των αστικών μύθων, αργοπεθαίνει. Αυτό είναι ένα άδικο ράπισμα. Με σκοτώνει». Και βούρκωσε.
Σκίρτησα από ηλεκτροσόκ 2.000 μεγαβάτ. Καλύτερα να μαρτυρούσα εκείνη την ώρα ως οσιομάρτυρας για την ελληνο-ορ-θόδοξη πίστη, παρά να ακούσω αυτή την περιγραφή για την γενέτειρά μου. Κοίταξα τριγύρω μου. Παντού ασχήμια. Η αστική μας ταυτότητα θαμμένη κάτω από τις τσιμεντένιες πλάκες του open mall, πολλά καταστήματα κλειστά, άλλα άδεια. Ασ-τικά, εφιαλτικά, συντρίμμια.
Θυμήθηκα που στο νέο μας «Καλλικρατικό» δήμο οι κόντρες μεταξύ ορεινών και καμπίσιων μαίνονται αναφανδόν. Αν κάνετε ένα γκάλοπ σε Αρτινούς και τους ρωτήσετε από που είναι, με περηφάνεια θα υποδείξουν χωριό. Οι ορεινοί, βεβαίως, με ένα αράθυμο στυλ θα σας μιλήσουν για ανείπωτη φτώχεια (σσ. η οποία ισχύει). Θα συ-μπληρώσουν, ωστόσο, ότι όλοι πρόκοψαν με σπουδές. Οι δε καμπίσιοι θα σας διηγηθούν έντονα επεισόδια ρατσισμού που βίωσαν από συμπεριφορές γηγενών ασ-τών της πόλης (σσ. ισχύει).
Ο υποφαινόμενος είναι ένας συνδυασμός κράνων από το Αστροχώρι και καπνόριζας από τον κάμπο του Αγρινίου. Και δηλώνω υπερήφανος! Με κάθε σεβασμό ένθεν και ένθεν και αναγνώριση στα βιώματα των κατοίκων ένθεν και ένθεν, η επιλησμόνηση της πόλης και των αστών της οδηγεί στην φθίνουσα πορεία της αστικής μας ταυτότητας. Η τραγική διαπίστωση είναι ότι στη συνείδηση των παροικούντων δεν υπάρχει η πόλη ως ταυτότητα και καταγωγή. Μιλάω για Αρτινούς του αστικού μας ιστού. Αρτινούς που ξεγέννησε ο Τά-κης ο Έξαρχος. Περαιτέρω η πόλη έχει μερικώς εποικιστεί με κατοίκους με καμία πολιτιστική σύνδεση με την πόλη ούτε διάθεση να την εξερευνήσουν. Από τα παιδιά που έφυγαν για ακαδημαϊκούς και επαγγελματικούς λόγους από την Άρτα, ελάχιστοι γύρισαν. Και αυτοί που γύρισαν παλεύουν να συντηρήσουν τα απομεινάρια της αστικής μας ταυτότητας.
Είναι τέτοιο το μένος κατά της αστικής κουλτούρας, που η πόλη τιμά ελάχιστους αστούς, πχ στην ονοματοδοσία δρόμων. Αστούς που με τον αγώνα τους, οικονομικό και κοινωνικό, έσωσαν την πόλη. Άμ το άλλο. Ούτε μια επιτομή με την ιστορία της πόλης δεν μοιράζεται στα σχολεία. Η εκπαίδευση καλά διαιωνίζει τον εμφύλιο του 1945 και ζωγραφίζει τους παλιούς αστούς ως κακούς, καταπιεστές.
To cut the long story shorty (κοινώς εν συντομία), η Άρτα κατεδίωξε την αστική τάξη και την εξόρισε στην Αθήνα και το εξωτερικό, την έκαψε σαν την Ζαν Ντ’ Άρκ. Απορώ, δεν βρέθηκε ένας μυαλωμένος να τους δάνειζε με ένα επιτόκιο να μπει και κάνας παράς στον αστικό μπεζαχτά! Η Άρτα κατάπιε τα παιδιά της, την ιστορία της. Ο πόλεμος και η απόγνωση συνεχίζεται. Έτσι οι δρόμοι μας τσιμεντώθηκαν και η αστική μας ταυτότητα παλεύει ζωντανή μες στον τάφο της, όπως η Αντιγόνη του Σοφοκλέους.
Για να μην παρεξηγηθώ, ο αστικός πολιτισμός δεν είναι θέμα κοινωνικής τάξης. Είναι υπόθεση καθαρά εμπορική. Ένας τσοπάνης, ένας πορτοκαλοπαραγωγός, ένας γιατρός και ένας πάτερ μπορεί να μοιράζονται ένα όραμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. H αστική συνείδηση είναι υπόθεση της μεσαίας τάξης (όχι με την κοινωνική έννοια) και του πολίτη – αστού της πραγματικής δημοκρατίας. Εί-ναι ένα σώμα, corpus λατινιστί για να κάνουμε την χάρη της κας Έφης, ενσωματωμένο στο πλαίσιο μιας περισσότερο ή λιγότερο αυτόνομης αστικής κοινότητας. Μια υπερ-εταιρεία με δικά της δικαιώματα. Αυτοί οι θεσμοί διαμορφώνουν τη ζωή των αστικών κοινοτήτων και παρέχουν, επίσης, στους πολίτες τους μια ταυτότητα. Δεν μιλάμε για καπιταλισμό.
Ο αστικός πολιτισμός είναι και ο ορισμός της λαογραφίας. Νισάφι πια με την Λένω Μπότσαρη, τον αργαλειό και τη γιορτή κάστανου. Νισάφι πια με την προσφώνηση «Αρτούλα», «χωριό», «νερατζόκωλοι», «μχουστς». Έχουμε ταυτότητα, μας λείπει όμως το πάσο, το διαβατήριο για την ανάπτυξη με στάμπα επανασχεδιασμένη από αρχαιολόγους.
Ο στρατηγικός επανασχεδιασμός μέσα από προγράμματα ΕΣΠΑ ή επενδυτικά προγράμματα, των οποίων η καινοτομία βασίζεται σε βιώσιμη ανάπτυξη, είναι πρόσκαιρος και κάπως διορθωτικός. Το ντεμέκ τουριστικό μάρκετινγκ στη λογική της πολιτιστικής επένδυσης είναι κενό και ατελέσφορο, εν απουσία αρχαιολόγων. Ο δήμος μας οφείλει να εμπλέξει αρχαιολόγους να καταγράψουν την ιστορία μας, κυρίως του κοινωνικού και εμπορικού ισ-τού, για να έχει νόημα η οποιαδήποτε ατζέντα ανάπτυξης.
Οι αρχαιολόγοι πρέπει να δουλέψουν σκληρά να αναδείξουν την ιστορία μας και να δημιουργήσουν ένα «Αρτινό» διαβατήριο. Ένα laisser passer, θεμελιωμένο στην πολιτιστική μας κληρονομιά. Αλλιώς ας επιλέξουμε να θυσιαστούμε ως ακλεή ερίφια με ταμπελάκι σε κρεοπωλεία. Είναι η μόνη μας ελπίδα να μην αφεθούμε στην ασχήμια και το χάος.
Κλείνοντας θεωρώ ότι κάπως θα πρέπει να μεριμνήσουμε για ένα μουσείο αστικής ιστορίας της πόλης μας. Η πόλη μας οφείλει να τιμήσει τον Βασίλη Γκανιάτσα τώρα όσο βρίσκεται εν ζωή και να αξιοποιήσει το αρχείο του.
Όλοι έχουμε όνειρα και οράματα για αστικούς μύθους. Προσωπικά αν θα ήθελα να δημιουργήσω έναν αστικό μύθο, δυο γυ-ναίκες θα είχα partners in crime (κοινώς συνεργούς στο έγκλημα). Οραματίζομαι ίσως σε ένα ρόλο δανδή Λάμπρου Κωνσταντάρα να παίζω ρουλέτα σε ένα καζίνο μέσα στο Ξενία και δύο μούσες ένθεν και ένθεν: την αξεπέραστη Χαρούλα Σουραβλιά που προίκισε Αρτινούς οίκους με orrefors και royal albert σε ρόλο γκρουπιέρισσας και το κορίτσι με τα γατίσια μάτια, την Μπέλλα Κοτσαρίδα (έδωσε ένα mood Δυναστείας στις Αρτινές κυρίες της εποχής, ξεπουλώντας τουαλέτες με πούλιες και ψηλές βάτες) να μου ανάβει ένα πούρο.
Δεν είναι ποτέ αργά. Η αστική ταυτότητα έχει motto: Κάθε μέρα, δημιούργησε την ιστορία σου. Σε κάθε μονοπάτι που ακολουθείς ως Αρτινός, αφήνεις την κληρονομιά σου. Κάθε θρύλος γεφυριού μιλάει για πέρασμα, κατάκτηση και ελευθερία. Επαναπροσδιόρισε τον εαυτό σoυ ως δε-σπότη του DNA σου, του μέλλοντός σου μέσα από την ακτινοβολία της ιστορίας και της αστική σου ταυτότητας.