ΜΕΡΟΣ Β’
Στο προηγούμενο άρθρο μου αναφέρθηκα στην επιβίωση των στερεοτύπων και προκαταλήψεων στις ημέρες μας, χρησιμοποιώντας κάποια παραδείγματα.
Για να είμαστε, όμως, ειλικρινείς, δεν αρκεί μόνο να αναγνωρίσουμε ως κοινωνία ότι ένα τόσο σοβαρό ζήτημα – που μας επηρεάζει όλους – εξακολουθεί να υφίσταται, αλλά και τους λόγους για τους οποίους συνεχίζει να γίνεται αυτό. Θα προσπαθήσω, λοιπόν, να παραθέσω μερικές από αυτές τις αιτίες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι αποκλειστικά αυτές ή ότι ισχύουν για όλους τους ανθρώπους. Εξάλλου, πιστεύω πως σε αυτόν τον τομέα, ο κάθε άνθρωπος πρέπει να κάνει τη δική του «αυτοεξέταση» με απόλυτη ειλικρίνεια, γιατί η απάντηση μπορεί να βρίσκεται πολύ βαθύτερα από όσο νόμιζε και μπορεί να πάρει αρκετό χρόνο να διορθώσει τον τρόπο σκέψης του.
Ας σκεφτούμε το ακόλουθο θεωρητικό πείραμα: Ο Κωστάκης, ένα παιδί από την Ελλάδα και ο Αχμετ, ένα παιδί από τη Συρία γεννήθηκαν και μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον αποκομμένο από την επιρροή του υπόλοιπου «πολιτισμένου» κόσμου, μόνο υπό την διακριτική επίβλεψη μιας ομάδας επιστημόνων, οι οποίοι είναι μονάχα υπεύθυνοι για την τροφοδότηση και την βασική εκπαίδευση τους (γραφή, ανάγνωση και αριθμητική). Βέβαια, αυτό το πείραμα δεν είναι μόνο θεωρητικό, αλλά και εξ ορισμού αδύνατο, γιατί κανένα παιδί δεν μπορεί να μεγαλώσει σωστά χωρίς την αγάπη και την καθοδήγηση των γονέων ή χωρίς να δέχεται κανένα άλλο ερέθισμα από το ευρύτερο περιβάλλον. Όμως, πόσο πιθανό θεωρείτε ο Κωστάκης να έλεγε στον Αχμέτ ότι δεν θέλει να παίξει μαζί του επειδή το δέρμα του είναι πιο σκούρο ή επειδή μιλάει διαφορετική γλώσσα!
Συνεπώς, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους σχετίζεται άμεσα με τις πληροφορίες που έχουμε δεχτεί και συγκρατήσει από το περιβάλλον μας, είτε πρόκειται για την οικογένεια μας, είτε για το σχολείο και την εργασία μας, ακόμη και από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία, όπως λέει και το όνομα τους, αρέσκονται στο να διαμορφώνουν “μαζικές” απόψεις! Εμείς με τη σειρά μας είτε ενσωματώνουμε άκριτα αυτά τα ερεθίσματα στη συνείδηση μας, θεωρώντας τα αυταπόδεικτες αλήθειες είτε ακόμα και αν δεν θέλουμε να τα υιοθετήσουμε, δεχόμαστε ισχυρή πίεση να το κάνουμε αυτό!
Λόγου χάρη, στο σχολείο και στο φροντιστήριο ακούω συχνά τα παιδιά να αποκαλούν άλλους συνομηλίκους τους «αυτιστικούς» ή «ΑμεΑ», όταν θέλουν να τους χαρακτηρίσουν ως χαζούς ή περίεργους.
Καταρχάς, πρέπει να τονίσω ότι τέτοιου εί- δους χαρακτηρισμοί με εξοργίζουν αφάνταστα, λόγω της προσωπικής μου ευαισθητοποίησης στο ζήτημα του αυτισμού και γενικότερα της αναπηρίας. Όμως, δεν αποτελεί θλιβερή αλήθεια ότι στις συνειδήσεις των περισσοτέρων ανθρώπων τα άτομα με αυτισμό θεωρούνται άνθρωποι με χαμηλή αντίληψη και αλλόκοτη συμπεριφορά και τα άτομα με αναπηρία ως αδύναμα και μικρής σημασίας για την ανέλιξη της ανθρωπότητας.
Tι και αν ο Νίκολα Τέσλα, ο Νεύτωνας και ο Αινστάιν κατά πάσα πιθανότητα έπασχαν από αυτισμό ή αν ο μεγάλος αστροφυσικός Στίβεν Χόκινγκ ήταν καθηλωμένος σε αναπηρική καρέκλα για μεγάλο διάστημα της ζωής του ή ο πασίγνωστος μα- θηματικός Όιλερ, είχε πολύ ασθενή όραση; Τι προσέφεραν αυτοί οι μεγάλοι επισ- τήμονες εκτός του ότι βέβαια μεταξύ άλ- λων, συνολικά, άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε το σύμπαν, την ηλεκτρική ενέργεια και τα μαθηματικά, περνώντας με τα κατορθώματα τους στην σφαίρα της αθανασίας;
Κάτι άλλο, βέβαια, στο οποίο χρειάζεται να δώσουμε προσοχή είναι αν πράγματι δείχνουμε προκατάληψη απαραίτητα ως προς μια ομάδα ανθρώπων με ένα κοινό χαρακτηριστικό ή επηρεαζόμαστε από κάποιον άλλον καθοριστικό παράγοντα, το χρήμα!
Παραδείγματος χάρη, θα μας ενοχλούσε, άραγε, να γνωρίζουμε προσωπικά έναν πα- γκόσμιας εμβέλειας έγχρωμο επιχειρηματία με τρομερή οικονομική επιρροή; Θα θέ-λαμε, όμως με την ίδια ευκολία να γνωρίσουμε καλύτερα έναν άνθρωπο με το ίδιο χρώμα δέρματος, ο οποίος προέρχεται από μία ταπεινή οικογένεια της Αφρικής που ήρθε εδώ ως μετανάστης; Μήπως, μάλιστα, η ιδιότητα του μετανάστη τον μετατρ- έπει αυτομάτως στη συνείδηση μας ως εν δυνάμει κακοποιό στοιχείο; Σε αυτό το ση- μείο, λοιπόν, είναι καλό να αναρωτηθούμε αν πολλές αντιλήψεις έχουν μάλλον οικονομικό χαρακτήρα και δεν σχετίζονται με το χρώμα, το φύλο, τη θρησκεία ή άλλα πα- ρόμοια χαρακτηριστικά.
Στο κάτω – κάτω οι φτωχοί είναι εξ΄ ορισμού πιο αδύναμοι, άρα και εύκολα θύματα της προκατάληψης, αφού δεν διαθέτουν τα μέ- σα για μία διαφορετική μεταχείριση!
Αυτά είναι μόνο δύο από τα δεκάδες αίτια των προκαταλήψεων στις ημέρες μας! Αλ-λά, όπως προανέφερα, πέρα από ότι θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες για αυτά, διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο και από τόπο σε τόπο. Πάντως, όλοι μας οφείλουμε να κοιτάμε πάντοτε το άτομο που έχουμε απέναντι μας και δεν εννοώ κάποιο άλ- λο άτομο, παρά τον εαυτό μας στον καθρέφτη και να αναρωτηθούμε: «Σέβομαι ειλικρινά τη διαφορετικότητα του συνανθρώπου μου ή την βλέπω ως ευκαιρία για να χτίσω έναν τοίχο ανάμεσα μας;».
Αυτή είναι μια ερώτηση που, αν και πρέπει να έχει μία και μοναδική απάντηση, δεν παρουσιάζει εύκολη εφαρμογή γιατί το να απαλλαχτούμε από αυτές τις αντιλήψεις δεν μπορεί να γίνει αν δεν τις «ξεριζώσουμε» εντελώς, βάζοντας την αγάπη για τον συνάνθρωπο, πάνω από οποιονδήποτε προσωπικό εγωισμό!
* Η Αναστασία Ξέρα είναι
μαθήτρια λυκείου Άρτας
