Ο ανθρώπινος λάρυγγας είναι ιδιότυπος και ανατομικώς δεν έχει το όμοιον σε όλο το ζωικό βασίλειο. Η μηχανική κίνηση της γλώσσας αποτελεί τη βασική λειτουργική προϋπόθεση της υλικής παραγωγής του λόγου.
Έτσι ο Homo loguens είναι το αναγκαίο ιστορικό προηγούμενο του Homo sapiens. Όταν ο άνθρωπος βρεθεί ενώπιον πραγματικού κινδύνου, προστατεύεται αυτόματα από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Πριν καν η αντίδραση γίνει συγκεκριμένη, προκαλούνται αντανακλαστικά σωματικά φαινόμενα ασυνήθιστα. Παραδείγματος χάρη τα επινεφρίδια εκκρίνουν αδ- ρεναλίνη, η οποία επαυξάνει την αρτηριακή πίεση. Οι ρυθμοί και παλμοί της καρδιάς αυξάνουν και επιταχύνονται, για να τροφοδοτηθούν οι μύες με περισσότερο αίμα και γλυκόζη. Δυστυχώς τα ίδια συμβαίνουν και όταν ο άνθρωπος βρεθεί ενώπιον φανταστικού κινδύνου, με κινητοποίηση των ανωτέρω μηχανισμών.
Ακολουθούν η ακαταστασία του αναπνευστικού ρυθμού, δηλαδή η αύξηση και η συμπίεση της αναπνοής, η θερμική μεταβολή, δηλαδή το αίμα έρχεται στο πρόσωπο ή ανεβαίνει στον εγκέφαλο και γεμίζει η μορφή με ερυθρότητα ή ωχρότητα λιποθυμικής απολήξεως. Το παζλ συμπληρώνει η ξηρότητα του στόματος, η διανοητική στασιμότητα και στειρότητα, η ελαφρά σκοτοδίνη στα μάτια, το τρέμουλο των άκρων, το αίσθημα ναυτίας, η εφίδρωση, η ταχυκαρδία, ο ίλιγγος, η παράλυση της γλώσσας και η τάση φυγής.
Ο αγορητής ο οποίος έχει περιέλθει εις τοιαύτη κατάσταση, νομίζει ότι βρίσκεται προ αναποτρέπτου κινδύνου αποδοκιμασίας των ακροατών του και αναζητά στη θολή σκέψη του μέσα και τρόπο υπεκφυγής της μέλλουσας καταστροφής. Νομίζει ότι μεταφέρει εύθραυστα αντικείμενα, τα οποία πέφτουν και σπάνε σε κάθε του λέξη. Εύχεται να επέλθει το ταχύτερον ένα βίαιο συμβάν (σεισμός, πυρκαγιά, θεομηνία), για να ματαιωθεί η εκφώνηση του λόγου του, να λυτρωθεί και να απαλ- λαγεί του μαρτυρίου του. Στο βάθος ενυπάρχει πάντοτε ο φόβος της αποτυχίας, της αποδοκιμασίας των ακροατών του αγορητή. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για εξ αυθυποβολής νευρική δοκιμασία του ρήτορα.
Ο Ιωάννης Δαμασκηνός χαρακτηρίζει εύστοχα το πράγμα με τη φράση «Αιδώς δε φόβος επί προσδοκία φόβου». Η καταλυτική αυτή συγκίνηση, που διακόπτει της συνειδήσεως τον έλεγχο των λεγομένων του ρήτορα οφείλεται εν πολλοίς σε έλλειψη αυτοπεποίθησης. Το τρακ είναι σύνηθες, επίσης σε νευροφυτικώς εστιγματισμένα άτομα. Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο αγορητής κατορθώνει ν’ αποκτήσει γρήγορα την αυτοκυριαρχία του, ανακτά στη συνέχεια το απολε- σθέν έδαφος και η νευρική του διέγερση αποβαίνει προς όφελος του λόγου του. Έλεγε μεγάλος ρήτορας του παρελθόντος: «Δύο λεπτά πριν αρχίσω τον λόγον μου, προτιμώ να μαστιγωθώ ή να αρχίσω τούτον. Δύο λεπτά όμως πριν τελειώσω τον λόγον μου, επιθυμώ να πυροβοληθώ μάλλον ή να τελειώσω τούτον».
Ο μεγάλος ηθοποιός Ταλμά έπειθε τον εαυτό του ότι παίζει ενώπιον νεκρών και έτσι απέφευγε το τρακ. Οι ηθοποιοί διδάσκονται να σκέπτονται ότι η σκηνή έχει μόνο τέσσερις τοίχους, όχι θεατές. Η Σαπφώ, παραδίδεται ότι είπε για τις εκδηλώσεις του τρακ: «Η γλώσσα μου έσπασε, λεπτή φωτιά καίει κάτω απ’ το δέρμα μου, τα μάτια μου δεν βλέπουν τίποτε, βοή γεμίζει τ’ αυτιά μου. Κι ιδρώτας χύνεται άφθονος, μια τρεμούλα με πιάνει όλη και γίνομαι πιο χλωμή απ’ τη χλόη και φαίνομαι σαν πεθαμένη».
Ο Ισοκράτης, όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος εδοκιμάζετο από τρακ και γι’ αυτό δημόσια μόνος του εκφώνησε ένα λόγο, τον «Περί Αντιδόσεως». Ο Θεόφραστος είχε μεγάλη και ομολογημένη φοβία. Ο Δημοσθένης κατελήφθη από τρακ και έχασε προς στιγμήν τη λαλιά του, μη δυνηθείς ν’ αρθρώσει λέξη, όταν ενεφανίσθη το πρώτον προ του Φιλίππου του Β΄, ως πρεσβευτής των Αθηναίων, με σκοπό να τον μαγεύσει διά της ευγλωττίας του!
Ο μέγας ρήτωρ Κικέρων στην αρχή του λόγου του πάντοτε είχε τρακ. Σημειώνει ο Πλούταρχος: «Αλλά και τω λέγειν μετά φόβου προσήει και μόλις αν επαύσατο παλλόμενος και τρέμων…». Διέκοψε, μάλιστα, τον λόγο του «υπέρ Μίλωνος», καταληφθείς από τρακ στη θέα του Πομπηΐου.
Ο νικητής του Βερντέν στρατάρχης Πεταίν, το έτος 1931 στον απαντητικό λόγο επί της εισδοχής του στη Γαλλική Ακαδημία, παρουσίασε οικτρό θέαμα. Τα χέρια του έτρεμαν, τα χειρόγραφά του αναπηδούσαν, ωχρότητα εξαπλώθηκε στο πρόσωπό του και ο ήχος των λέξεων εξήρχετο διακεκομμένος, όπως ο ξηρός άνεμος όταν ανασείει στην πεδιάδα τους τρομώδεις θάμνους (βλέπε Μ. Στασινόπουλου: Σκέψεις και ζωή, σελίδα 231).
Ο λόγος είναι μία περιπέτεια πνευματική με απρόβλεπτες επιπτώσεις. Και κατά την αρχαιότητα και κατά τους νεότερους χρόνους διάσημοι άνδρες υπέφεραν από τα νευρικά ενοχλήματα του τρακ. Ο δημαγωγός Κλέων κατά την αγόρευση έχανε τον έλεγχο των κινήσεων και κτυπούσε δυνατά με τις παλάμες τους μηρούς του. Ο Καντ είχε την μανία να περιστρέφει με τα δάκτυλά του ένα κουμπί του σακκακιού του. Κάποια φορά αυτό κόπηκε και ο Καντ έχασε εντελώς τον ειρμό των σκέψεών του και απεσύρθη. Το στήριγμά του τον είχε εγκαταλείψει!
Ο μέγιστος Αριστείδης Μπριάν ευστόχως έλεγε: «Ο οβίς και η γραφίς είναι εκ του αυτού μετάλλου». Ο Σπύρος Μελάς σε κριτικό χρονογράφημα (Εστία της 17ης Οκτωβρίου 1955) γράφει: «…Οι αξιωματικοί του Ελληνικού στόλου, μετά την περιφανή νίκη στη ναυμαχία της Έλλης, αποφάσισαν να δώσουν προς τιμήν του δοξασμένου ναυάρχου Κουντουριώτη ένα μεγάλο πανηγυρικό γεύμα.
Ο Αρχηγός του Επιτελείου θα εκφωνούσε μια πρόποση, στην οποία ο ναύαρχος έπρεπε να απαντήσει. Αλλά ο μεγάλος εκείνος Υδ- ραίος δεν είχε βγάλει ποτέ λόγο στη ζωή του. Εκάλεσε, λοιπόν, τον μακαρίτη Παναγιώτη Αραβαντινό, δικηγόρο και πολιτευτή, που υπηρετούσε υπό τας διαταγάς του και του είπε: «…φτιάξε μου μία μικρή απάντηση… όχι όμως πολλά λόγια γιατί θα τα μπερδέψω». Όταν ήρθε η ώρα, σηκώθηκε με το χαρτί στο χέρι. Αλλά κι αυτό κι η φωνή του έτρεμαν. Εδιάβασε με τρομερή δυσκολία τις δεκαπέντε γραφομηχανημένες φράσεις, σκοντάφτοντας σε κάθε αράδα. Και όταν εκάθησε με ψιλόν – ψιλόν ιδρώτα στο μέτωπο, είπε στον διπλανό του: «Αυτή ήταν αληθινή ναυμαχία! Όχι η άλλη!…».

*Ο Αυγερινός Θ. Ανδρέου είναι δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, της οποίας υπήρξε πρόεδρος και σήμερα γενικός γραμματέας, μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου “Ο Παρνασσός” και εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού “ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΕΣ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ