Ρεπορτάζ: Βίκυ Καινούργιου
Σε τέσσερα επιμελώς επιλεγμένα σημεία της Αρτινής πεδιάδας εγκαταστάθηκε από την Παρασκευή το υμενόπτερο encarsia smithi με την ευχή όλων των συμβαλλομένων ερευνητών να καταφέρει να επιβιώσει και να αναπτυχθεί.
Πρόκειται για το παρασιτοειδές που μετά από ενδελεχή έρευνα του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου εισήχθη στη χώρα μας προκειμέ- νου να ανακόψει την επέλαση του μαύρου ακανθώδη αλευρώδη, καθότι αποτελεί, όπως επιστημονικά αποδείχθηκε, τον φυσικό του εχθρό.
Το υμενόπτερο παρασιτοειδές γεννά τα αυγά του γύρω από τον μαύρο ακανθώδη αλευρώδη που στη συνέχεια οι προνύμφες του παρασιτούν και «εξολοθρεύουν».
Η τοποθέτηση του encarsia smithi έγινε από τον αναπληρωτή γενικό διευθυντή εντομολόγο του Εργαστηρίου Βιολογικής Καταπολέμησης της Επιστημονικής Διεύθυνσης Εντομολογίας και Γεωργικής Ζωολογίας του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου Παναγιώτη Μυλωνά και την γεωπόνο του ίδιου τμήματος Μαρία Βασιλική Γιακουμάκη, που έφτασαν στην Άρτα φέρνοντας μαζί τους τα ωφέλιμα έντομα σε σπορόφυτα νεραντζιάς, έτοιμα να παρασιτήσουν τον ακανθώδη πάνω στο φύλλωμά τους.
Από το πρωί έως το μεσημέρι της Παρασκευής το κλιμάκιο με την συνεργασία αντίστοιχου της ΔΑΟΚ (Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής) της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας, το οποίο αποτελούσαν ο προϊστάμενος Τμήματος Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου Γρηγόρης Οικονόμου, οι γεωπόνοι του ίδιου τμήματος Κωνστα- ντίνος Σαπλαούρας και Ελένη Κυζιρίδου καθώς και η γεωπόνος του Τμήματος Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής Θεοδώρα Τάσιου, τοποθέτησε συνολικά 24 παρασιτιζόμενα φυτά σε τέσσερα διαφορετικά σημεία.
Τα σημεία αυτά επιλέχθηκαν με βάση τις οδηγίες του επικεφαλής της έρευνας και αναπληρωτή διευθυντή του Ινστιτούτου Παναγιώτη Μυλωνά, εκ των οποίων δύο υπήρξαν πολύ βασικές, ήτοι: Τα κτήματα να μην δεχθούν κανενός είδους ψεκασμό ή άλλη καλλιεργητική φροντίδα και ασφαλώς να είναι ήδη εκεί εγκατεστημένος σε μεγάλο πληθυσμό ο μαύρος ακανθώδης αλευρώδης.
Έτσι, προτιμήθηκαν κτήματα εγκαταλειμμένα και σε σημεία όπου οι κλιματολογικές συνθήκες έχουν ευνοήσει τη μεγάλη εξάπλωση του αλευρώδη, όπως είναι οι παραποτάμιες εκτάσεις, λόγω υγρασίας καθώς και το αστικό περιβάλλον που η έρευνα έχει αποδείξει ότι αποτελεί συνήθως αρχικό… σταθμό εγκατάστασης του μαύρου αλευρώδη.
Ο «Τ» στο πεδίο
Ο «Τ» ακολούθησε και παρακολούθησε την διαδικασία εγκατάστασης του ωφέλιμου παρασιτοειδούς στο τρίτο κατά σειρά κτήμα, στην περιοχή Κωστακιών. Είχαν προηγηθεί δύο σημεία και εν προκειμένω μια θέση στο Νεοχώρι (μεταξύ Λουτροτόπου και Περάνθης) και μια στην περιοχή Γλυκορίζου. Έπονταν και η τέταρτη θέση στην περιοχή Ρόκκα.
Για την πρόσβαση στο κτήμα εγκατάστασης είχε φροντίσει ο προϊστάμενος Τμήματος Ποιοτικού και Φυτοϋγειονομικού ελέγχου Γρηγόρης Οικονόμου που επικοινώνησε με τον καλλιεργητή διπλανού κτήματος, τον κ. Μπουκουβάλα, ζητώντας να ανοίξει μια ζώνη διέλευσης με το τρακτέρ του. Ο κ. Μπουκουβάλας το είχε φροντίσει το ίδιο πρωί και έτσι όλα ήταν έτοιμα για να εισχωρήσει το κλιμάκιο εγκατάστασης στο εγκαταλειμμένο από καλλιεργητικές φροντίδες κτήμα.
Πρώτη ερώτηση, όμως, του κ. Μυλωνά ήταν ακριβώς αυτή. Αν υπάρχει περίπτωση εκεί να αλλάξει η κατάσταση. Μετά εξέτασε ο ίδιος τα δέντρα και υπέδειξε σε ποια εξ αυτών και σε ποια σημεία θα τοποθετηθούν τα γλαστράκια με τα φυτά με το παράσιτο. Ακόμα και το ύψος τοποθέτησης έγινε κατόπιν υποδείξεως του διακεκριμένου ερευνητή.
Αρχή της ελπίδας
Συνομιλώντας με τον κ. Μυλωνά ζητήσαμε να μας μεταφέρει την εικόνα που εισέπραξε από την Αρτινή πεδιάδα και ο έμπειρος επιστήμονας επισήμανε: «Υπάρχει έντονο πρόβλημα. Υπάρχουν ση- μεία που έχουν μεγάλη προσβολή από τον μαύρο αλευρώδη. Υπήρχαν και πέρυσι αλλά επεκτείνεται σιγά – σιγά.
Αυτό που κάνουμε σήμερα είναι η αρχή της ελπίδας ότι θα μπορέσουμε να το ελέγξουμε. Δεν ξέρουμε αν θα είναι το τελικό στάδιο. Είμαστε ακόμα σε δοκιμαστική φάση. Δεν ξέρουμε αν θα μπορέσει να εγκατασταθεί. Προσπαθούμε να μεταφέρουμε στην Ελλάδα ό,τι έχει γίνει και σε άλλες χώρες. Όπου δηλαδή υπήρχε το πρόβλημα. Δεν έχουμε ανακαλύψει τον τροχό ούτε την Αμερική. Κάτι που έχει γίνει και σε άλλες χώρες, όπως στην Ιαπωνία ή στη Νότια Αφρική, προσπαθούμε να το επαναλάβουμε και εδώ. Φέρνουμε το ίδιο ωφέλιμο έντομο που χρησιμοποίησαν εκείνες οι χώρες για τον μαύρο αλευρώδη και ελπίζουμε ότι θα συμπεριφερθεί ανάλογα όπως και στις άλλες χώρες. Αυτό όμως μένει να αποδειχθεί. Δεν το ξέρουμε από πριν» είπε.
«Προσπαθούμε – εξήγησε – να τα αφήσουμε σε σημεία που δεν θα ψεκαστούν με εντομοκτόνο, για να μπορέσουν να εγκατασταθούν και να πολλαπλασιαστούν. Μετά αυτά έχουν την ικανότητα να μετακινηθούν σε μεγάλες αποστάσεις. Χιλιόμετρα μακριά. Αλλά το στοίχημα είναι να εγκατασταθεί σε ένα σημείο».
Σχετικά με τον τρόπο τοποθέτησης υπογράμμισε πως «πράγματι προσπαθούμε να τα αφήσουμε σχετικά κοντά, συγκεντρωμένα σε ένα σημείο για να αυξήσουμε τις πιθανότητες εγκατάστασης. Διότι για την εγκατάσταση παίζει ρόλο ο αρχικός πληθυσμός να έχει ένα δυναμικό, να έχει γενετική παραλλακτικότητα…».
Σε δύο χρόνια…
Όσον αφορά τον εκτιμώμενο χρόνο εξάπλωσης εφόσον όλα προχωρήσουν ιδανικά, ο κ. Μυλωνάς εξήγησε ότι σύμφωνα με την εμπειρία από τις άλλες περιοχές ανέρχεται σε ένα με δύο χρόνια. «Δηλαδή σε ένα διάστημα δύο ετών να είναι διαχειρίσιμη η κατάσταση, εφόσον εγκατασταθεί με την ίδια δυναμική που συνέβη και στις άλλες χώρες».
Στην ερώτηση του «Τ» αν αυτό σημαίνει ότι σε ένα με δύο χρόνια θα βλέπουμε το αποτέλεσμα με γυμνό μάτι, δηλαδή δεν θα βλέπουμε τη μαυρίλα πάνω στα δέντρα, απάντησε: «Να βλέπετε λιγότερη έκταση της μαυρίλας ή να βλέπουμε εμείς ότι το παράσιτό μας το βρίσκουμε στις δειγματοληψίες που κάνουμε. Διότι κι αυτό είναι μια ένδειξη. Από τη στιγμή που θα το βρίσκουμε στις δειγματοληψίες θα πω την έκφραση “Δεν φοβάμαι. Θα προχωρήσει”. Αυτό, λοιπόν, είναι ένα στοίχημα που μένει να αναδειχθεί».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η έρευνα δεν σταματά με την τοποθέτηση των παρασιτιζόμενων φυτών. Θα επιστρέψει το κλιμάκιο του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου και θα ελέγχει την πορεία σχεδόν κάθε μήνα. Η έρευνα, όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μυλωνάς «θα συνεχιστεί για χρόνια. Αυτό είναι μόνο ένα πρώτο βήμα και ελπίζουμε να πάει καλά».
Στην ερώτησή μας αν επιθυμεί να γνωρίσει κάτι επιπροσθέτως προς τους καλλιεργητές του νομού, τόνισε σχετικά: «Σ’ αυτή τη φάση όχι. Δεν θέλουμε να αλλάξουν τίποτα στις καλλιεργητικές συνήθειες και πρακτικές. Στα σημεία που έχουν επιλεχθεί με τους συναδέλφους από την ΔΑΟΚ δεν θα γίνουν ψεκασμοί για να διευκολυνθεί η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός. Από εκεί και πέρα αν θα έχουμε την εγκατάσταση θα δώσουμε σχετικές οδηγίες. Αλλά αυτό θα γίνει στον κατάλληλο χρόνο».
Το encarsia smithi
Ο κ. Μυλωνάς αναφορικά με το ωφέλιμο έντομο επισήμανε: «Το encarsia smithi είναι μια μικρή σφήκα που αφήνει τα αυγά της πάνω στις νύμφες του αλευρώδη. Από τα αυγά της βγαίνουν οι προνύμφες της σφήκας που τρώνε τον αλευρώδη, μέσα από τον οποίο βγαίνουν τα ενήλικα της σφήκας για να συνεχίσουν τον κύκλο της αναπαραγωγής τους και βέβαια να συνεχίσουν να κάνουν τη δουλειά τους στη φύση».
Πρώτα στο εργαστήριο
Στη συζήτηση που είχαμε μαζί του επισήμανε ότι το εν λόγω παρασιτοειδές του αλευρώδη δεν υπήρχε ως φυσικός εχθρός του στη χώρα μας.
Απαιτήθηκε διετής έρευνα προκειμένου να εντοπιστεί και να φτάσει πλέον στο στάδιο της εγκατάστασης. «Τα έχουμε φέρει από το περυσινό καλοκαίρι και τα έχουμε έως τώρα στο εργαστήριο για πειραματισμό.
Δηλαδή να ελέγξουμε τη δυνατότητα να παρασιτούν πάνω στον μαύρο ακανθώδη αλευρώδη, αν μπορούν να εγκατασταθούν στις δικές μας συνθήκες, αν πληρούν όλες τις προϋποθέσεις ασφάλειας και σιγά – σιγά αρχίσαμε τις τοποθετήσεις στην ύπαιθρο».
Αργήσαμε… όπως πάντα
Η πεδιάδα μαυρίζει σταδιακά και μαζί με την αγωνία των παραγωγών για τον καρπό αλλά και το φυτικό κεφάλαιο, είναι διάχυτη και η αίσθηση ότι η λύση του προβλήματος καθυστερεί.
Ωστόσο, η καθυστέρηση δεν σημειώθηκε σ’ αυτή καθαυτή την έρευνα αλλά στο ξεκίνημά της. Το αίτημα για την έναρξή της το Μπενάκειο το κατέθεσε με την εμφάνιση του μαύρου ακανθώδη αλευρώδη στη χώρα μας. Από τον πρώτο δηλαδή εντοπισμό του το 2018. Η έγκριση, όμως, του ερευνητικού προγράμματος προς αναζήτηση και εγκατάσταση του ωφέλιμου ήρθε το 2022!
Έτσι, ξεκίνησε και Μάιο 2024 (σσ πληροφορία για τον ιστορικό του μέλλοντος) έγινε η πρώτη τοποθέτηση για την εγκατάσταση του παρασιτοειδούς εντόμου encarsia smithi. Στο διάστημα που μεσολάβησε από το 2018 έως το 2022, ο μαύρος αλευρώδης χωρίς κανένα φυσικό εχθρό στο περιβάλ- λον της Ελλάδας εξαπλώνονταν.
Δηλαδή ήταν «ανενόχλητος» και «απολάμβανε» την βραδύτητα με την οποία κινούνται οι κρατικές αρχές, ήτοι αρμόδια υπουργεία στη χώρα μας. Εν ολίγοις, το ωφέλιμο έντομο δεν αποτελούσε μια λύση που υπήρχε στο τσεπάκι κανενός. Χρειάστηκαν δύο χρόνια έρευνας και θα απαιτηθούν ακόμα ένα με δύο χρόνια για να είναι διαχειρίσιμη η κατάσταση, έτσι όπως εξαπλώθηκε πια ο μαύρος αλευρώδης.
Αν, ωστόσο, είχε ξεκινήσει από το 2018 τότε σίγουρα θα ήταν ευκολότερο να πρασινίσει η Αρτινή πεδιάδα γιατί θα ήταν μικρότερη η εξάπλωση του προβλήματος. Κοινώς αργήσαμε ως χώρα, όπως πάντα, και τώρα τρέχουμε με την ελπίδα να προφτάσουμε…