Ως κέντρο πολιτισμού και πνευματικής ζωής με μεγάλη συμβολή στη λατρεία και τον πολιτισμό της Ορθόδοξης Εκκλησίας, χαρακτηρίζει την Άρτα κατά την περίοδο που αποτέλεσε πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου ο Χάρης Κουδούνας, συγγραφέας του βιβλίου «Η Ιερά Σινδόνη και η Αγία Οικία της Θεοτόκου. Η διέλευση από την Αθήνα».
Ο και ιστορικός, κοσμήτορας Πανεπιστημίου HETG Γενεύης Κοινωνικών Επιστημών, σε συνέντευξή του προς τον «Τ» με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του το προσεχές Σάββατο 13 Απριλίου στην αίθουσα Πνευματικής Στέγης του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της πόλης μας, μιλώντας για την έρευνα, επισημαίνει πως «ήταν μια όμορφη περιπέτεια, ικανοποιητική και ενδιαφέρουσα γιατί με οδήγησε σε νέες ανακαλύψεις».
Αναφερόμενος στην Ιερά Σινδόνη, αλλά και την Αγία Οικία της Θεοτόκου, αποφαίνεται ότι «για έναν ιστορικό ερευνητή είναι σημαντικό να διαχωρίσει την προσωπική του πίστη και τα θρησκευτικά συναισθήματα από την ίδια την έρευνα…». Στην ερώτηση «ακούγοντας την λέξη Άρτα τί σκέφτεστε;…», μεταξύ των άλλων, απαντά: «Μέσα στο όνομα ΑΡΤΑ κρύβεται η ερμηνεία… όπου οι άνθρωποι αναζητούν συνεχώς νέες προκλήσεις και επιτεύγ- ματα, μόνο για να συναντήσουν και πάλι τις πτώσεις και τις αναταράξεις της ζωής».

Συνέντευξη στη Βίκυ Καινούργιου

Ερ: Σας περιμένουμε στην έδρα του Δεσποτάτου της Ηπείρου προκειμένου να μάθουμε από πρώτο χέρι περισσότερα για την ιστορία της. Κύριε Καθηγητά, πόσο σημαντική υπήρξε η Άρτα κατά το χρονικό διάστημα αναφοράς της έρευνάς σας;
Απ: Η Άρτα κατά την περίοδο αναφοράς της έρευ- νας (1260 μΧ έως1308 μΧ) αποτελούσε ένα σημαντικό πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό και πνευ- ματικό κέντρο της Αυτοκρατορίας και απετέλεσε ο απαραίτητος κρίκος για την μεταφορά των Ιερών λίθων του δωματίου της Θεοτόκου ή όπως ονομάστηκε «Αγία Οικία» της Θεοτόκου.
Μία πόλη, λοιπόν, σύνδεσης μεταξύ της Αθήνας, των περιοχών της Ηπείρου και Δυτικών Βαλκανίων, μία πόλη – κρίκος ανάμεσα στους ηγεμόνες του Βυζαντίου και εκείνων της Ιταλίας, τους Ανδεγαυούς. Η σχέση του Νικηφόρου A’ Άγγελου Κομνηνού Δέσποτα της Ηπείρου με τον ετεροθαλή αδελφό του Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Α’ Άγγελο Κομνηνό, Σεβαστοκράτορα της Θεσσαλίας και οι σχέσεις μεταξύ των κορών αυτών, ήτοι της Ίθαμαρ (Θαμάρ), πριγκίπισσας της Ηπείρου και της Ελένης Δούκισσας των Αθηνών, υπήρξαν σημαντικές.
Η πόλη ήταν γνωστή για την σημαντική της θέση στον στρατηγικό χάρτη της περιοχής, καθώς διαμέσου αυτής, ελέγχονταν σημαντικοί δρόμοι επικοινωνίας που συνδέουν τα Βαλκάνια με τη Μεσόγειο και την Ανατολή. Υπήρξε κέντρο πολιτισμού και πνευματικής ζωής, με μεγάλη συμβολή στη λατρεία και τον πολιτισμό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Πραγματικά κατά την έρευνά μου, μου πρόσφερε πλούσιο υλικό για την κατανόηση και τη μελέτη της ιστορίας της περιοχής και της ευρύτερης πολιτιστικής κληρονομιάς της.

Ερ: «Η Ιερά Σινδόνη και η Αγία Οικία της Θεοτόκου. Η διέλευση από την Αθήνα» είναι ο τίτλος του βιβλίου που θα παρουσιαστεί το προσεχές Σάββατο. Να αναμένουμε, ωστόσο, και ειδική αναφορά για την διέλευση από την Άρτα; Αληθεύει ότι φυλάχθηκαν για αρκετό διάστημα στο ναό της Παναγίας Παρηγορήτισσας;
Απ: Οι Ιεροί Λίθοι μεταφέρθηκαν από την Πύλη Τρικάλων στην Άρτα στις 9 Μαΐου 1291 και παρέμειναν εκεί έως τις 10 Σεπτεμβρίου 1294. Γίνονται δύο αναφορές για την τοποθεσία παραμονής: Ο Ιερός Ναός της Παναγίας Παρηγορήτισσας και το κάστρο της Άρτας. Η άποψή μου είναι ότι το μέρος φύλαξης θα έπρεπε να είναι στρατηγικό, σίγουρο και ασφαλές και τα κριτήρια αυτά τα είχε μόνο το κάστρο που ήταν πολύ καλά οχυρωμένο.
Ο Νικηφόρος Άγγελος Κομνηνός ήταν μία σημαντική προσωπικότητα κατά την περίοδο του Βυζαντινού Δεσποτάτου της Ηπείρου, ο οποίος είχε επιβληθεί ως δυνατός κυβερνήτης της περιοχής. Το κάστρο της Άρτας, το οποίο ήταν ένας στρατηγικά σημαντικός οχυρωμένος χώρος, θεωρήθηκε ασφαλής για τη διατήρηση των ιερών κειμηλίων από τους Αγίους Τόπους κατά την περίοδο αυτή. Ο Νικηφόρος Άγγελος Κομνηνός ήταν γνωστός για την υποστήριξή του στην Ορθοδοξία και την προστασία των θρησκευτικών αγαθών. Η επιλογή του κάστρου της Άρτας ως τόπου προστασίας για τα ιερά κειμήλια από τους Αγίους Τόπους μπορεί να οφείλεται στην κεντρική του θέση και στην ισχυρή οχύρωσή του, καθώς και στην αξιοπιστία του ίδιου του Νικηφόρου Άγγελου Κομνηνού ως διακεκριμένου και αξιόπιστου ηγέτη.
Επίσης, η περίοδος αυτή ήταν χαρακτηρισμένη από συνεχείς συγκρούσεις και αναταράξεις στην περιοχή, οπότε η προστασία των Ιερών Κειμηλίων ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Η επιλογή ενός οχυρωμένου κάστρου ως τόπου αποθήκευσης και προστασίας φαινόταν λογική και αποτελούσε κοινή πρακτική για την εποχή εκείνη.
Από την άλλη μεριά η χρονολογία των επισήμων εγκαινίων του ναού της Παρηγορήτισσας στις αρχές του έτους 1295, ένα χρόνο πριν τον θάνατο του Νικηφόρου, μετά από μετασκευές που έγιναν, μου δίνει την εικόνα ενός μη ασφαλούς χώρου.

Ερ: Έχει ήδη προκαλέσει εντύπωση το γεγονός ότι θα παρουσιαστεί σε συνδυασμό με αντίγραφο της Ιεράς Σινδόνης. Θέλετε να μας πείτε κάτι περισσότερο γι’ αυτό;
Απ: Υπάρχουν εκατοντάδες συγγραφείς που ασχολήθηκαν αποκλειστικά με την Ιερά Σινδόνη και δεκάδες που έγραψαν για την Αγία Οικία της Θεοτόκου. Αυτό το βιβλίο που συνδυάζει τα δύο πιο σημαντικά και παλαιότερα αντικείμενα της Χριστιανικής Πίστης έχει ερευνηθεί, μελετηθεί και γραφτεί για πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο. Υπάρχουν σημαντικά γεγονότα που τα συνδέουν, δεδομένου ότι η Ελλάδα αντιπροσώπευε από ανέκαθεν μια στρατηγική «πύλη» μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Οι τοποθεσίες και διαδρομές, τα μεσαιωνικά σύμβολα στις βυζαντινές εκκλησίες του 12ου και 13ου αιώνα, οι οικογένειες και οι συζυγικές συμμαχίες μεταξύ ευγενών οικογενειών που εκτός της θέλησης ηγεμονίας στη Μεσόγειο θελήσανε να ανακτήσουνε τα λείψανα και τα Ιερά Κειμήλια από του Αγίους Τόπους. Η παρουσία του αντιγράφου της Ιεράς Σινδόνης κατά την παρουσίαση καθώς και των τεσσάρων rollups με το αρνητικό του σώματος, θα διευκολύνουν την ανάγνωση της Ιεράς Σινδόνης, ώστε να γίνει κατανοητό στο κοινό ότι τα δεινοπαθήματα που υπέστη ο Άνθρωπος της Σινδόνης, συμφωνούν ακριβώς με ό,τι περιγράφουν τα Ευαγγέλια.
Η παρουσίασή τους μπορεί να προσδώσει μία επιπλέον αξία μυστικισμού και θαυμασμού στην εκδήλωση, καθώς οι πιστοί και οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να προσεγγίσουν και να εξετάσουν αυτό το σημαντικό αντικείμενο. Θα είναι δε και η ευκαιρία για μία εκπαιδευτική εμπειρία και συζήτηση σχετικά με την ιστορία, την τέχνη και την θρησκεία.

Ερ: Ο Δήμος Αρταίων το 2016 παρέστη στο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε με αφορμή τα 700 χρόνια από τη θεμελίωση της «Αγίας Οικίας του Λορέτο» στην Ιταλία. Υπήρξε μετέπειτα κάποια συνεργασία από την πλευρά του;

Απ: Από ότι γνωρίζω δυστυχώς όχι! Αντιμετωπίζοντας την έλλειψη συνεργασίας από το Δήμο Αρταίων μετά το Συνέδριο του 2016, υπάρχουν με- ρικά βήματα που μπορούν ενδεχομένως να γίνουν: Θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα συνέχισης της συνεργασίας. Θα πρέπει να γίνει επε- ξήγηση και επισήμανση του οφέλους που μπορεί να έχει η συνεργασία μεταξύ του Δήμου Αρταίων και άλλων συνεργαζόμενων οργανισμών. Η παρουσία μου είναι διαθέσιμη και η συνεισφορά μου σε μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να προάγει τον τοπικό πολιτισμό ή τον τουρισμό. Θα χρειαστεί να γίνουν προτάσεις – και συγκεκριμένες προτάσεις – συνεργασίας με συναντήσεις για συζήτηση ιδεών, συνεργασία σε εκδηλώσεις ή προγράμματα που αφορούν τον τοπικό πολιτισμό, την ιστορία ή άλλα σχετικά θέματα.
Ευελπιστώ σε κάποια καινούργια συνάντηση με τις Δημοτικές Αρχές της Άρτας και Πύλης για την δημιουργία μιας συνεργασίας που θα μπορεί να φέρει θετικές και οικονομικές δυνατότητες στην πόλη της Άρτας και της Πύλης φυσικά.

Ερ: Η έρευνά σας αφορά σε ζητήματα που άπτονται και της θρησκευτικής πίστης. Για την διεξαγωγή της πρέπει να απομονώνεται το θρησκευτικό συναίσθημα;
Απ: Για έναν ιστορικό ερευνητή που διεξάγει έρευνα για την Ιερά Σινδόνη και την Αγία Οικία της Θεοτόκου, είναι σημαντικό να διαχωρίσει την προσωπική του πίστη και τα θρησκευτικά του συναισθήματα από την ίδια την έρευνα. Η ιστορική έρευνα απαιτεί αντικειμενικότητα και αμεροληψία για να διεξαχθεί μια ακριβής και αξιόπιστη ανάλυση των διαθέσιμων γεγονότων και αποδείξεων. Εάν βασιζόμουν αποκλειστικά στην πίστη και στα θρησκευτικά μου συναισθήματα, θα μπορούσα να απειλήσω την αντικειμενικότητα της έρευνάς μου και να κινδυνεύσω να πέσω σε προκαταλήψεις ή παραμορφώσεις των ιστορικών και επιστημονικών δεδομένων που είναι διαθέσιμα.
Επιπλέον, είμαι ενήμερος ότι οι προσωπικές μου πεποιθήσεις δεν αντανακλώνται απαραίτητα από όλους και ότι μια αυστηρή ιστορική έρευνα πρέπει να είναι προσβάσιμη και σεβαστή προς τις διάφορες προοπτικές και απόψεις. Συνεπώς, ενώ είναι απολύτως αποδεκτό πως εγώ ως ερευνητής έχω προσωπική πίστη και θρησκευτικά συναισθήματα, είναι σημαντικό να είμαι σε θέση να διαχωρίσω αυτές τις προσωπικές πεποιθήσεις από την διαδικασία έρευνας και να την διεξάγω με αντικειμενικό και αυστηρό τρόπο, βασιζόμενος σε ιστορικά, αρχαιολογικά και επιστημονικά δεδομένα που είναι διαθέσιμα. Αυτή η προσέγγιση βελτιώνει την αξιοπιστία και την εμπιστοσύνη στην έρευνα.

Ερ: Σήμερα διαπιστώνετε μεγαλύτερο ενδιαφέρον από πλευράς του αναγνωστικού κοινού για τα βιβλία σας, και αν «ναι» πού το αποδίδετε;
Απ: Ναι, το ενδιαφέρον είναι μεγαλύτερο! Νομίζω πως οι παράγοντες που επηρέασαν και επηρεάζουν το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού έχουν να κάνουν πρωταρχικά με το θέμα.
Οι τίτλοι των βιβλίων μου ακούγονται εξαιρετικά ενδιαφέροντες, καθώς φαίνεται ότι ασχολούνται με μυστήρια, ιστορία και θρησκευτικά θέματα, τα οποία συχνά προσελκύουν το ενδιαφέρον του κοινού. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η εξερεύνηση του μυστηρίου. Πολλοί αναγνώστες είναι συνεχώς στην αναζήτηση νέων μυστηρίων και αποκρυφιστικών θεμάτων και τα βιβλία που ασχολούνται με αυτά τα θέματα συχνά προσελκύουν ενδιαφέρον. Δεν πρέπει να παραλείψω το ιστορικό ενδιαφέρον.
Η ανθρώπινη ιστορία και η ιστορία των θρησκειών είναι θέματα που συχνά κινούν το ενδιαφέρον του κοινού και τα βιβλία που εξερευνούν αυτά τα θέματα μπορούν να είναι ελκυστικά για πολλούς αναγνώστες. Τέλος, η προώθηση και η δημοσιότητα. Ο τρόπος που προωθούνται τα βιβλία σε διάφορα Μέσα Ενημέρωσης και στις διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να επηρεάσουν το ενδιαφέρον του κοινού. Σίγουρα μια καλή προώθηση μπορεί να κάνει ένα βιβλίο πιο ελκυστικό στους αναγνώστες.

Ερ: Αν συνομιλούσατε με τις Αρχές του τόπου μας, τι θα τους λέγατε για τις ευκαιρίες ανάπτυξης θρησκευτικού τουρισμού στην Άρτα, δεδομένης της ιστορίας της και τί στους Αρτινούς πολίτες;
Απ: Αν συνομιλούσα με τις Αρχές του τόπου σας σχετικά με τις ευκαιρίες ανάπτυξης θρησκευτικού τουρισμού στην Άρτα, θα τους πρότεινα να εξερευνήσουν τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να συνεργαστούν με το Δήμο Πύλης για την δημιουργία της Οδού των Αγγέλων, ώστε να αξιοποιήσουν αυτόν τον υπάρχοντα πλούτο για την προσέλκυση των επισκεπτών που ενδιαφέρονται για θρησκευτικά και πνευματικά ταξίδια.
Η αξιοποίηση των ιστορικών και θρησκευτικών μνημείων της περιοχής, όπως εκκλησίες, μοναστήρια και άλλα αρχιτεκτονικά δείγματα που σχετίζονται με την ιστορία της Άρτας και της Πύλης σε ένα πρόγραμμα (ακόμα και ευρωπαϊκό με την δική μου συνεργασία και την συνεργασία του Δήμου του Λορέτο Ιταλίας). Επίσης, θα ήταν καλή ιδέα να προωθηθούν εκδηλώσεις που συνδέονται με θρησκευτικές γιορτές και εορταστικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην κάθε περιοχή.
Είναι σημαντικό να γίνει επένδυση στην υποδομή που σχετίζεται με το θρησκευτικό τουρισμό, όπως ξενοδοχεία, εστιατόρια και άλλες υπηρεσίες που μπορούν να φιλοξενήσουν και να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες. Η εξερεύνηση, τέλος, στρατηγικών συνεργασίας με τοπικές και εθνικές θρησκευτικές κοινότητες και οργανώσεις, θα είναι σημαντική προκειμένου να προωθηθεί ο θρησκευτικός τουρισμός και να διασφαλισθεί μια θετική εμπειρία για τους επισκέπτες.

Ερ: Πόσο επίπονη ήταν η έρευνα και πόσο χρονικό διάστημα χρειάστηκε για την διεξαγωγή των αποτελεσμάτων της;
Απ: Η διεξαγωγή μιας ιστορικής έρευνας μπορεί να είναι επίπονη και απαιτητική, καθώς απαιτεί συνεχή αφιέρωση, συλλογή και ανάλυση δεδομένων, καθώς κριτική σκέψη και εκτίμηση πηγών. Η διάρκεια της έρευνας εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η πολυπλοκότητα του θέματος, η πρόσβαση σε πηγές, η διαθεσιμότητα πόρων και η μεθοδολογία της έρευνας. Μπορεί να διαρκέσει από μερικούς μήνες έως ακόμα και χρόνια, ανάλογα με την έκταση και το βάθος της έρευνας.
Στην προκειμένη περίπτωση άρχισα τις έρευνες το 2010 με την συγγραφή του βιβλίου «Η Πύλη της Σοφίας» που δημοσιεύθηκε πρώτα στα Ιταλικά το 2013 λαμβάνοντας τρία διεθνή βραβεία λογοτεχνίας και αργότερα κυκλοφόρησε και στα Ελληνικά. Στο ένατο κεφάλαιο του βιβλίου με τίτλο (Πόρτα Παναγιά), αφηγούμαι, μεταξύ των άλλων, για πρώτη φορά και με προφητικό τρόπο, το θέμα της μεταφοράς της Ιεράς Οικίας της Θεοτόκου από τους Αγίους Τόπους στο Λορέτο Ιταλίας με στάση στην Πύλη Τρικάλων και την Άρτα με την υποστήριξη της οικογένειας των Αγγέλων Δούκα Κομνηνών. Ως σημαντικό σταθμό σε αυτή την επιχείρηση θεώρησα την βυζαντινή εκκλησία της Πόρτας Παναγιάς ή όπως ονομαζόταν Ιερά Μονή των Μεγάλων Πυλών της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου, που ιδρύθηκε το 1283 από τον Σεβαστοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Δούκα Κομνηνό.
Τον Ιούλιο του 2014, ακριβώς έναν χρόνο κατόπιν της δημοσίευσης του άνω βιβλίου, μετά από μελέτες και σημαντικές έρευνες τόσο επί των πηγών όσο και επί των εδαφικών μερών, η ιστορική έρευνά μου με τίτλο: «Η βυζαντινή εκκκλησία της Πόρτας Παναγιάς και η Αγία Οικία του Λορέτο. Ο ρόλος της βυζαντινής οικογένειας των Αγγέλων Δούκα Κομνηνών της Θεσσαλίας και της Ηπείρου», δημοσιεύθηκε επισήμως με τον αριθμό ν. 18/1 σελ. 169/186 Ρώμη 2014 στο επιστημονικό περιοδικό Α’ Κατηγορίας «Studi sull’Oriente Cristiano» του Ιταλικού Εθνικού Οργανισμού του Συστήματος Πανεπιστημιακών Μελετών και Ερευνών (ANVUR: National Agency for Evaluation of the University and Research System).
Τον Δεκέμβριο του 2014 το επίσημο περιοδικό «The Shrine of the Holy House – Loreto», suppl. al n° 9 de «Il Messaggio della Santa Casa – Loreto» vol. 49 n° 3 (sept./Dec. 2014) σελίδες 89 έως 91 αναφέρθηκε επίσημα στην έρευνά μου με ένα σημαντικό άρθρο στην Αγγλική γλώσσα με τίτλο «An illuminating epigraph – An historical research of Haris Koudounas about the Holy House and the Angelo Comneno of Epiro and of Tessaglia». Οι έρευνες συνεχίστηκαν και εκδόθηκαν τα δοκίμια «Τα επτασφράγιστα μυστικά της Πόρτας Παναγιάς της Πύλης Τρικάλων Θεσσαλίας και της Σάντα Κάζα (Santa Casa) του Λορέτου Ιταλίας» και «Το αποκωδικοποιημένο μυστικό της Πόρτας Παναγιάς».
Το 2014, ταυτοχρόνως άρχισαν και οι έρευνες για την Ιερά Σινδόνη που διήρκεσαν πέντε έτη και έτσι το 2019 εκδόθηκε στην Ιταλία το δοκίμιο «La Sacra Sindone e la Santa Casa si Loreto – Il Passaggio ad Atene (Efesto Edizioni)» με τις εισηγήσεις του Προέδρου της Ακαδημίας Angelico Costantiniana της Ρώμης P.pe Alessio Ferrari Angelo Comneno και της Σινδονολόγου διεθνούς φήμης Δρ. Emanuela Marinelli.
Ακολούθησε η Ελληνική έκδοση με τίτλο «Η Ιερά Σινδόνη και η Αγία Οικία της Θεοτόκου. Η διέλευση από την Αθήνα», με εισήγηση της αρχαιολόγου Κωνσταντίνας Ζήδρου, PhD του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ενώ πολλά άρθρα δημοσιεύθηκαν επί του θέματος τόσο στην Ιταλία όσο και στην Ελλάδα. Η έρευνα απαίτησε πολλαπλές επισκέψεις σε αρχεία και βιβλιοθήκες, συνεντεύξεις με ειδικούς, ανάλυση πολλαπλών πηγών. Κατά την διαδικασία αντιμετώπισα πολλά εμπόδια και δυσκολίες, που όμως προσπεράστηκαν με επιτυχία.
Ήταν μια όμορφη περιπέτεια, ικανοποιητική και ενδιαφέρουσα γιατί με οδήγησε σε νέες ανακαλύψεις. Με βοήθησε να κατανοήσω το παρελθόν ευχόμενος να έχει σημαντική συνεισφορά στον τομέα της ιστορίας.

Ερ: Ακούγοντας την λέξη Άρτα τι σκέφτεστε; Τί και ποιά εικόνα ανασύρετε στο μυαλό σας;
Απ: Η εικόνα είναι πολυδιάστατη και η αποκωδικοποίηση των γραμμάτων δηλώνουν την ιστορία της. Μου έρχονται στο μυαλό τα ιστορικά μνημεία της πόλης και τα αρχαιολογικά ευρήματα, οι ηγεμόνες του Δεσποτάτου της Ηπείρου, οι μάχες για την ασφάλεια της περιοχής, το κτίσιμο των βυζαντινών εκκλησιών, τα μεσαιωνικά σύμβολα, ο ποταμός Άραχθος και το γεφύρι της Άρτας με τους μαστόρους και αρχιτεχνίτες. Η άνοδος και η κάθοδος και πάλι η άνοδος. Ένας κύκλος ζωής και σημαντικών εμπειριών. Μου έρχονται εικόνες των γραφικών τοπίων της περιοχής, των πανέμο- ρφων βουνών και της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των σπιτιών. Και όλα ρέουν μέσα μου (Ρ) από την Αρχή της δημιουργίας (Α). Αυτό άλλωστε δηλώνουν το πρώτο και το δεύτερο γράμμα της λέξης ΑΡΤΑ. Το τρίτο γράμμα δείχνει την πορεία της από μια υψηλότερη θέση προς μία χαμηλότερη (Τ). Μία ανθρώπινη εμπειρία, το τέταρτο γράμμα (Α), της συνεχούς αλληλεπίδρασης με τον κόσμο γύρω της, ένα μήνυμα για την ίδια την ανθρώπινη φύση ως κύκλος αναδρομής και πτώσης, κάτι που ρέει από την αρχή έως το τέλος μόνο για να δημιουργήσει εκ νέου την εκκίνηση. Μέσα στο όνομα ΑΡΤΑ κρύβεται αυτή η ερμηνεία ως μία αναφορά στην εμπειρία της ζωής, όπου οι άνθρωποι αναζητούν συνεχώς νέες προκλήσεις και επιτεύγματα, μόνο για να συναντήσουν και πάλι τις πτώσεις και τις αναταράξεις της ζωής.

Ερ: Σας ευχαριστώ από καρδιάς και σας περιμένουμε με χαρά.
Απ. Εγώ σας ευχαριστώ για την φιλοξενία στην εφημερίδα σας και εύχομαι ό,τι καλό για εσάς και για την όμορφη Άρτα.