Άρης Ορεινός*
Αναμφίβολα η ίδια η φύση με τις μαγευτικές εικόνες και τα πλούσια κάλλη της υπήρξε ο μεγαλύτερος δάσκαλος της καλλιτεχνίας για τον οδοιπόρο ακαμάτη άνθρωπο.
Η συνεχής πνευματική άνοδος του ανθρώπου και η αλματώδης τεχνολογική πρόοδος της ανθρώπινης κοινωνίας τον κατέστησαν ικανότατο ανταγωνιστή της φύσης και τον ανέβασαν σε εξέχουσα θέση στο προσκήνιο της δημιουργικότητας και της λεπτής τεχνοτροπίας.
Έτσι η φύση σήμερα καλλωπίζεται διπλά, τόσο από τους αναλλοίωτους φυσικούς νόμους, όσο και από την αποκτηθείσα ικανότητα και δεξιότητα του ακούραστου ανθρώπου, που συνεργάζονται και συμπορεύονται στη δημιουργία ευεργετικών έργων και χρήσιμων προσπαθειών, για να μεταβάλλουν τη γη μας σε έναν απέραντο επίγειο παράδεισο.
Αναρίθμητα και εντυπωσιακά είναι τα έργα της φύσης και του ανθρώπου που θα μπορούσαμε να καταγράψουμε και να σχολιάσουμε. Αυτή τη φορά, όμως, θα περιοριστούμε σε ένα από τα πάμπολλα δημιουργήματα της φύσης, το οποίο δεν είναι άλλο από το κομψότατο «Διαβολογέφυρο» της Μουρμουρίτας με την πλούσια και εντυπωσιακή μυθόλουστη ιστορία του.
Είναι μοναδικό στο είδος του, σπανιότατο τόσο στον τρόπο δημιουργίας του, όσο και στην πλούσια και έντονη φαντασιώδη επένδυσή του. Βρίσκεται στη φοβόφερτη και απόκεντρη περιοχή της Μουρμουρίτας στην κοίτη του ρέματος Γερομπόρου, ανάμεσα από τα χωριά Βελεντζικό και Παλιοδιάσελλο, στο στε-νό και κατάφυτο παλιό μονοπάτι που αντάμωνε το Βελεντζικό με τον οικισμό Καρυές του Παλιοδιάσσελου και οικισμούς της Άνω Καλεντίνης που βρίσκονται κοντά στο μοναστήρι της Ρουβέλιστας.
Η προσέγγισή του αρκετά δύσκολη και κοπιώδης καθόσον το παλιό μονοπάτι, σε ορισμένα σημεία, έχει καταρρεύσει και χρειάζεται να ακολουθήσεις τη γεμάτη μικροκαταρράκτες κοίτη του ρέματος. Πριν από το νεκροταφείο του γραφικού Βελεντζικού ένας δυσκολοδιάβατος, με αγροτικό αυτοκίνητο, χωματόδρομος σε οδηγεί στην κατηφόρα των τελευταίων σπιτιών του χωριού.
Μετά είσαι υποχρεωμένος να ακολουθήσεις το παλιό μονοπάτι σε ένα μαγευτικό ρουμάνι απαρτιζόμενο από θαλερούς θάμνους και θεριεμένα δέντρα, να περπατάς πότε δίπλα και πότε μέσα στην κοίτη του ρέματος με τη συνοδεία πάντα του έντονου μουρμουρητού των γάργαρων νερών και τη μαγευτική συναυλία της φτερωτής πανίδας. Το ειδυλλιακό τοπίο όσο απομακρύνεται από τον οικισμό γίνεται μαγευτικότερο στη θέα, αλλά στη σκέψη επικρατεί αμηχανία και στην καρδιά φωλιάζει η φοβία της δαιμονοκρατούμενης Μουρμουρίτας (ονομασία τοποθεσίας).
Η θέα ενός μικρού εικονοστασίου σηματοδοτεί την παρουσία του Διαβολογεφυριού και καθώς ακολουθεί το μονοπάτι περνάς επάνω του χωρίς να αντιληφθείς ότι πέρασες στην απέναντι όχθη του ρέματος. Η ομοιομορφία της περιοχής δεν αισθητοποιεί την άφιξή σου στο φυσικό γεφύρι, παρά μόνο η διακοπή της θέας της κοίτης πιστοποιεί την ύπαρξη του γεφυριού. Οι θάμνοι και τα χοντρόκορμα δέντρα, που κατοικούν στο οδόστρωμα του γεφυριού, παρέχουν την ίδια εικόνα, με την γύρω περιοχή και σε ξεγελά, σε απατά.
Χωρίς καμία ανθρώπινη επέμβαση το νερό ολομόναχο διέβρωσε σιγά – σιγά τον πελώριο πορώδη ογκόλιθο, τον τρύπησε και με τη μεγάλη διαβρωτική του τέχνη, διεύρυνε και αύξησε το άνοιγμα. Οι μεγάλες νεροποντές με τις έντονες κατεβασιές φάρδυναν και μεγιστοποίησαν το άνοιγμα και οι άριστοι και ακούραστοι τεχνίτες διαμόρφωσαν γραφικότατη καμάρα ικανή να διοχετεύει τα νερά και των μεγαλύτερων πλημμυρών. Το αδιάκοπο κατρακύλημα των διαβρωτικών νερών βαθαίνει συνεχώς την κοίτη και μεγαλώνει το άνοιγμα της φυσικής καμάρας. Τα νερά του ρέματος δεν ξανακαβαλίκεψαν τον πελώριο πορώδη βράχο, με αποτέλεσμα να φυτρώσουν επάνω και δίπλα από το σώμα του γεφυριού, πολλοί θάμνοι, μεγάλα δέντρα και να κρεμαστούν στα πλάγια αναρριχητικά φυτά αποκρύβοντας το γεφύρι.
Χρειάστηκε να κατεβούμε στην κοίτη του ποταμού, να ξυποληθούμε και να πορευτούμε ακ- ριβώς κάτω από την καμάρα του, για να δούμε ένα μεγαλούργημα της φύσης, έναν θαυμάσιο ανάγλυφο θόλο πλημμυρισμένο από μικρούς καφεπράσινους σταλαχτίτες. Η εξημμένη φαντασία μας και η μεγάλη ποικιλία χρωμάτων των σταλαχτιτών σχηματοποίησε ανθρώπινες μορφές, σώματα ζώων, πτηνών, φυτών, καρπών και ολόκληρη αναπαράσταση από συμπεθερικό, το οποίο μαρμάρωσε σύμφωνα με την ντόπια παράδοση, την ώρα που σταμάτησε να ξεκουραστεί.
Η θαυματοποιός φύση στόλισε και τα πλαϊνά της φυσικής καμάρας με ανάλογη τεχνοτροπία και δημιούργησε μια σπανιότατη εικόνα. Από την οροφή της γραφικής καμάρας κρέμασε, δίκη πορφυρόχρωμων αλυσίδων και γαλαζοπράσινων σταλαχτιτών, αρκετές ρίζες των υπερκείμενων φυτών, οι οποίες διαπέρασαν το σώμα του γεφυριού και αιωρούνται στο ρυθμό της ποταμίσιας αύρας. Πολλά αναρριχητικά φυτά κατηφόρισαν στα πλαϊνά του γεφυριού και σχημάτισαν γραφικό παραπέτασμα, το οποίο απέκρυψε την πλευρική θέα του εμποδίζοντας και το ηλιακό φως να περάσει δημιουργώντας έτσι ένα σκιερό χώρο. Πρόκειται για ένα περιβάλλον κατάλληλο για τη δημιουργία φαντασιώσεων και δυνατών εμπνεύσεων στον καλλιτεχνικό κόσμο.
Ακόμη το δυνατό κελάρυσμα του νερού στους διαδοχικούς καταρράκτες της βαθύσκιωτης ρεματιάς, το απόκρυφο και απόμερο της τοποθεσίας, η μεγάλη πυκνότητα της νυκτόβιας φτερωτής πανίδας, το θρόισμα του ανέμου στα κλαδιά των δέντρων και οι κινούμενες παραξενόσχημες σκιές που δημιουργεί το φεγγάρι και τα άστρα, συμβάλλουν στη δημιουργία μυστικοπαθούς περιβάλλοντος. Ένας χώρος που ταιριάζει περισσότερο η παρουσία και η κατοικία των κακών πνευμάτων, των επικίνδυνων καταστάσεων και των βλαπτικών ενεργειών της φύσης. Εύστοχα, λοιπόν, οι ευφάνταστοι άνθρωποι έπλασαν απίθανες δοξασίες και θρόνιασαν τους δαίμονες και τα κακά πνεύματα στο χώρο του φοβόφερτου φυσικού γεφυριού.
Το περίφημο αυτό γεφύρι της Μουρμουρίτας έμεινε στην αφάνεια, στο περιθώριο, στο σκοτάδι για πάρα πολλά χρόνια και αδικήθηκε πολύ. Δεν σχολιάστηκε, σχεδόν, καθόλου από δημοσιογράφους, δεν συμπεριλήφθηκε στα ενδιαφέροντα των συγγραφέων, δεν βρέθηκε στο πεδίο των καλλιτεχνών, δεν φωτογραφήθηκε αρκετά από επαγγελματίες φωτογράφους και δεν προβλήθηκε από τα μέσα ενη- μέρωσης. Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα την παραμονή του στην ασημότητα, την απόκρυψή του από τον κόσμο, τη μόνιμη διαμονή του στη σκιά, τη μείωσή του λόγω της σύνδεσής του με τις δυνάμεις του σκότους και του κακού. Η γραφική εμφανισιακή του κατάσταση, η σπουδαιότητα της φυσικής, μοναδικής του κατασκευής, η ειδυλλιακή τοποθεσία και η επέν- δυσή του με τη χυμώδη ζωντανή παράδοση επιβάλλουν την εκδήλωση έμπρακτου ενδιαφέροντος.
Το ρέμα του Γερομπόρου, που μαζεύει τα νερά του από τις πηγές της τοποθεσίας Μπέσελου του Βελεντζικού, κρατάει, σε πείσμα του αγνώμονα ανθρώπου, στην απόλυτη κατοχή του το σπάνιο μεγαλούργημα της φύσης, το θαυμαστό του κτίσμα, αδιαφορώντας για τις ονομασίες και τα βαφτίσια που κάνει ο κόσμος. Το ρέμα που το διαμόρφωσε, το περιθάλπει αιώνες τώρα, του πλένει καθημερινά τα πόδια του, το δροσίζει τις καυτερές ημέρες του χρόνου, το νανουρίζει νυχτοήμερα με το παιχνιδιάρικο μουρμουρητό και του μεγαλώνει το άνοιγμά του, για να μην το ιππεύσει στα δικαιώματά του, με τις καταστροφικές νεροκατεβασιές του και του πληγώσει το σώμα. Η Μουρ- μουρίτα (ονομασία περιοχής του ρέματος) το θεωρεί κατάδικό της και αποτελεί σίγουρα, περιουσία της. Είναι η νόμιμη κληρο- νόμος του γεφυριού, αλλά δικαιούνται και οι άνθρωποι να το επισκέπτονται, να το θαυμάζουν και να διδάσκονται από την τέχνη της φύσης.
Ο απόηχος του Διαβολογέφυρου
Παρόλο που οι καιροί άλλαξαν, το πνευματικό επίπεδο των ανθρώπων της υπαίθρου ανέβηκε, οι δύσκολες τοπικές συνθήκες των γεωργοκτηνοτρόφων βελτιώθηκαν και ο πολιτισμός διείσδυσε και ανηφόρισε στον τελευταίο οικισμό της χώρας μας, ωστόσο δεν εκτοπίστηκαν τελείως οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες.
Πολλές αφηγήσεις και ζωντανά σχόλια των κατοίκων της περιοχής είναι τόσο έντονα που σε βάζουν σε δίλημμα και αμφισβήτηση. Αρκετοί από τους κατοίκους της περιοχής, ιδίως ηλικιωμένοι, πιστεύουν ότι πραγματικά στο γεφύρι αυτό, την παλιά εποχή, σύχναζαν οι διάβολοι και ενοχλούσαν τους περαστικούς, ιδίως κατά τη διάρκεια της νύχτας. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που φοβούνται και σήμερα να περάσουν από το χώρο του γεφυριού και το αποφεύγουν, όπως το απέφευγαν και παλιότερα. Ο 78χρονος κάτοικος του Βελεντζικού Ιωάννης Ζαχάρης, υποστηρίζει με έμμονο πείσμα ότι υπήρχαν δαιμονικά και διηγείται ότι μια φορά περνώντας η μητέρα του νύχτα από το γεφύρι αυτό, τους απάντησε την ώρα που χόρευαν επάνω στο γεφύρι. Πιάστηκε και αυτή στο χορό τους, γιατί έτσι έπρεπε να αντιδράσει για να σωθεί, και όταν λάλησαν τα κοκόρια και σκόρπισαν στα ρέματα οι διάβολοι, επέστρεψε στο σπίτι της άφωνη, τρομαγμένη και σε άθλια κατάσταση.
Πέρασαν αρκετές ημέρες χωρίς μιλιά και χρειάστηκε η επίσκεψή της, αρκετές φορές, στο μοναστήρι της Ρουβέλιστας για απανωτά ευχολόγια, εξορκισμούς και η βοήθεια των γιατρών, για να ανακτήσει τη φωνή της και να αποκατασταθεί η ψυχική της υγεία.
Αρκετά ταιριαστός με το διαβολοκρατούμενο γεφύρι της Μουρμουρίτας είναι και ο παρακάτω μύθος, ο οποίος συνδέεται με το γεφύρι.
«Την παλιά εποχή κατέβαινε από την εκκλησία του Βελεντζικού ένα συμπεθερικό, από το απέναντι χωριό της Παναγιάς Διασέλλου, αφού είχαν πάρει νύφη μια όμορφη νέα από το Βελεντζικό. Μετά τα στέφανα γύριζαν στο χωριό του γαμπρού, το Διάσελλο και καθώς κατηφόριζαν στο μονοπάτι σταμάτησαν να ξεκουραστούν και να πιούν νερό από την πηγή που ανάβλυζε δίπλα από το γεφύρι. Μερικές γυναίκες θαμπωμένες από την ομορφιά της νύφης και αναλογιζόμενες την πάντα κακιά συμπεριφορά της πεθεράς της είπαν: «Τι κρίμα που είναι τόσο όμορφη νύφη, θα υποφέρει σίγουρα στη ζωή της από την κακιά πεθερά της». Τη συζήτηση την άκουσε η κομψή και αγνή νύφη και ευχήθηκε: «Αν είναι να υποφέρω στη ζωή μου, καλύτερα να μαρμαρωθούμε όλοι εδώ, όπως είμαστε». Η προσευχή της νύφης εισακούστηκε και αμέσως όλοι μαρμάρωσαν και αποτυπώθηκαν στην οροφή της καμάρας του γεφυριού.
Έτσι δικαιολογούν τις παράξενες σχηματικές παραστάσεις των σταλαχτιτών του γεφυριού, όπου κάποιες μοιάζουν με καβαλάρηδες, οργανοπαίχτες, νύφη, μουλάρια κλπ. Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού έχουν να διηγηθούν και κάποια ιστορία σχετικά με τους διαβόλους του γεφυριού της Μουρμουρίτας και όλοι αναφέρονται σε κάποιο γεγονός, που έτυχε στους ίδιους ή τους συγγενείς τους. Από το βάθος των αναμνήσεών τους διαφαίνεται καθαρά η πεποίθησή τους, ότι στο χωριό αυτό σύχναζαν κακά πνεύματα κι ενοχλούσαν τους περαστικούς. Μερικοί μάλιστα διστάζουν ακό- μη και σήμερα να κατέβουν κάτω από την καμάρα του γεφυριού, για να μην πάθουν κανένα κακό.
* Το παραπάνω διήγημα είναι του Αριστείδη Σχισμένου, ο οποίος το έγραψε, ως είθισται με το ψευδώνυμο Άρης Ορεινός, και διακρίθηκε στον Πανελλήνιο και Παγκύπριο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό της Ένωσης έτους 2023