Τι είναι τελικά η πολυκατοικία; Ένα ογκώδες κτίριο για περισσότερες από μία κατοικίες; Πιστοποιητικό επιτυχίας των ιδιοκτητών στη ζωή; Μια μικρογραφία της ίδιας της πόλης με τις συλλογικές της μνήμες; Η επιτομή του μοντερνισμού; Ένα καλό οικοσύστημα που βοηθά την κοινωνικότητα; Είναι η θεατρική σκηνή της καθημερινότητας; Είναι ο κοινωνικός καθρέφτης; Είναι οι αφύλακτες διαβάσεις;
Έκανε την εμφάνισή της στα μεγάλα αστικά κέντρα τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα και σιγά – σιγά εξαπλώθηκε σε όλη την επικράτεια. Ήδη, οι πρώτες κατασκευές σήμερα έγιναν κομμάτι της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Άλλαξε έτσι η όψη των πόλεων και των κωμοπόλεων οριστικά. Πήρε σβάρνα όλα τα μονά ή διώροφα λιθόκτιστα σπίτια – διαμάντια τα περισσότερα – μαζί με τις ατομικές τους πράσινες αυλές. Ευτυχώς που γλίτωσαν στους ακάλυπτους κάποιες θαλερές και ταπεινές λεμονιές που λιβανίζουν με αρώματα τους ορόφους της.
Η ζήτηση του ανθρώπου για στέγη ασυγκράτητη. Το όνειρο του σύγχρονου Έλληνα είναι παγιωμένο: ένα διαμέρισμα για κύρια κατοικία, ένα εξοχικό και κάνα δυο αυτοκίνητα, τουλάχιστον, στην οικογένεια. Αποτέλεσμα αυτής της τακτικής ήταν να γεμίσουν οι δρόμοι γύρω της με οχήματα που δεν έχουν που να χωρέσουν. Άλλαξε χρήση και η πυλωτή σε πολλές περιπτώσεις…
Πολυκατοικία, ήλιος και αντιπαροχή έννοιες αλληλένδετες. Κόσμος και κοσμάκης εγκαταστάθηκε μέσα με τη λογική της αστικοποίησης και όχι της προλεταριοποίησης. Οι μεζονέτες υποκατέστησαν τις μονοκατοικίες και το φυσικό περιβάλλον αλλοιώθηκε. Πολλοί την αγάπησαν και άλλοι τόσοι τη μίσησαν. Ωστόσο, οι περισσότεροι συμπολίτες μας ζουν μέσα σε αυτές. Στους ορόφους της συνυπάρχουν ή συμβιώνουν διαφορετικές κοινωνικές, πολιτισμικές και γεωγραφικές καταβολές.
Όλοι οι ένοικοι δικαιούνται να βάλουν τα ονόματά τους στο καντράν της εισόδου, ενώ στο εσωτερικό της βασιλεύει η ανωνυμία με τα στερεότυπα «οι από πάνω και οι από κά- τω» ή το κοινωνικό τους αφήγημα: «ο γιατ-ρός, ο ιερέας, η χωρισμένη, το ηλικιωμένο ζευγάρι, οι ξένοι». Ζουν και αναπνέουν οι συγκάτοικοι δίπλα – δίπλα με πόρτες θωρακισμένες κι άλλες κλειστές σαν μαυσωλεία. Ωστόσο, μια αόρατη κλωστή τους συνδέει όλους. Νιώθουν ενίοτε τις φωνές του διπλανού. Μπορούν να ακούσουν τι ώρα ήρθε, πότε έφυγε, ποιος μπήκε όταν χτύπησε η πόρτα κι αν τσακώθηκε το ζευγάρι. Όλα μπ-λοκάρουν μέσα της. Προσδοκίες και όνειρα, ανατροπές, δάκρυα, αχαλίνωτη φαντασία, σχέσεις, γεγονότα απρόσμενα, η ίδια η ζωή. Παγωνιά και αβάσταχτη σιωπή, αλλά και φροντίδα, νοιάξιμο και οικογενειακή ζεστασιά. Οι «απέναντι» μπορούν να βλέπουν παράθυρα φωτισμένα με κουρτίνες που πίσω τους η ζωή να έχει πολλές στρώσεις. Και θαμπές ακίνητες φιγούρες, ενδεχομένως πάνω από έναν νεροχύτη κουζίνας.
Για να μείνεις στο ρετιρέ πρέπει να είσαι «κάποιος». Ανεβαίνεις με το ασανσέρ και ίσως καταλήγεις και στον… ουρανό. Η μεσαία τάξη παρακάτω και πιο χαμηλά ο «λαός», ορφανός από γη και ουρανό. Οι βεραντούλες μια χορογραφία.
Ο ατομικός χώρος ο μεγάλος τόσο δα μικρός. Πάνω τους χωρούν τα πάντα. Ανθόκηποι, λαχανόκηποι, μπουγάδες στα μανταλά- κια, πολυθρόνες, τραπεζάκια, πόθοι, όνειρα, κρυμμένοι ή φανεροί έρωτες, θηλυκά που κόβουν ανάσες, καυγάδες, χοροί ατομικοί, γενέθλια, γιορτάσια, συμπόσια, και μίνι κατασ-
κευές για τα κατοικίδια. Ως και η πανσέληνος.
Στο εσωτερικό όλα σε μεγέθυνση. Γραφεία, παιδικά δωμάτια, κρεβατοκάμαρες, κουζίνες, μπάνια διπλά, μίνι αποθήκες, τα πάντα. Ακόμα και τα μικρά 3χ3 χωρισμένα σε δύο όχθες χωρίς ασφυξία. Και τι δεν βλέπουν οι τοίχοι των διαμερισμάτων! Γεννήσεις, βαπτίσεις, ενηλικιώσεις, γάμους, χωρισμούς, αποχωρισμούς, θανάτους. Οι κανονισμοί δεν επιτρέπουν νεκρικές αγρυπνίες και μοιρολογίστρες, για να προστατευτούν, όπως λέγεται, οι ένοικοι από ψυχικές αναστατώσεις. Αυτή η τάση μεταδόθηκε σε όλο το φάσμα των κατοικιών και έγινε κοινή πρακτική, με αποτέλεσμα ο νεκρός να εκδιωχθεί από το χώρο που έζησε.
Ο βιότοπος της πολυκατοικίας θα κάνει τον ιστορικό της κύκλο. Παρά τα όσα αρνητικά της προσάπτουν, το ισοζύγιο είναι θετικό. Όπως: κάποια παραβατικότητα, ασυμφωνία ενοίκων για θέματα θέρμανσης και κοινόχρη-στων και γενικά προβληματική συνύπαρξη. Η κοινωνική αναγνώριση έρχεται διαμέσου της επαφής με τον κόσμο. Ακόμα, η τεχνολογία προχωρά με ταχύτητα φωτός, όμως ο χαρακτήρας της κοινωνικής συμβίωσης δεν αλλάζει.
Κι όλα αυτά με ένα άκλιτο εάν: εάν ο κατασκευαστής – εργολάβος έκανε καλή και παστρική δουλειά σε όλα τα στάδια της ανέ- γερσης με ή χωρίς μόνωση!
*Η εικόνα που συνοδεύει το κείμενο είναι του ζωγράφου Μπάμπη Πυλαρινού. Έργα του είχαν εκτεθεί στις αρχές του Οκτώβρη 2023 στο νέο Πνευματικό Κέντρο του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Γραμμενίτσας.
