Γράφει ο Αυγερινός Ανδρέου*
Ο Μιχάλης Περάνθης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Μιχάλη Γ. Παπαδόπουλου), με καταγωγή από τα ιστορικά Τζουμέρκα, γεννήθηκε το 1917 στην Άρτα, σ’ ένα σπιτάκι απέναντι από το Ναό του Αγίου Γεωργίου.
Το ψευδώνυμο «Περάνθης» έλαβε από τον πευκώδη λόφο της Άρτας, στον οποίο τώρα βρίσκεται το Νοσοκομείο και παλαιότερα το Στρατόπεδο. Τελείωσε το Δημοτικό και το Γυμνάσιο στην Άρτα και το 1934 εγγράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο τμήμα πολιτικών και οικονομικών επιστημών. Αποφοίτησε το 1941. Στρατεύτηκε τον Μάρτιο 1939 και τον Φεβρουάριο 1941 ορκίστηκε έφεδρος Ανθυπολοχαγός.
Υπάλληλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου στα χρόνια της Κατοχής. Μετά την απελευθέρωση επανήλθε στο στρατό μέχρι το 1948, ασχολούμενος παραλλήλως ως δημοσιογράφος. Συνεργάτης των εφημερίδων «Έθνος», «Αθηναϊκή», «Ελεύθερος Λόγος» και των λογοτεχνικών περιοδικών «Νέα Εστία», «Πάνθεον», «Καλλιτεχνικά Νέα», «Γνώσεις» και «Πνευματική Ζωή».
Οι λογοτεχνικοί του αναβαθμοί, οι συγγραφικές δράσεις, οι εκδόσεις και οι διακρίσεις παίρνουν ρυθμούς γοργούς και πυκνούς. Σε ηλικία μόλις 16 ετών (1933) στις εφημερίδες της Άρτας «Μαθητικός Τύπος» και «Ελεύθερος Λόγος» δημοσιεύει ποιήματα του. Συγκεντρώνει ως μαθητής λαογραφικό υλικό και βραβεύεται το 1935 από την Ηπειρωτική Εταιρεία. Από το έτος 1949 ασχολείται συστηματικά με την λογοτεχνία. Γράφει πεζογραφήματα, ποιήματα, χρονογραφήματα, ταξιδιωτικά, κριτικές βιβλίων, θεάτρου και κινηματογράφου.
Σε ηλικία 20 ετών (1937) γίνεται μέλος της Ένωσης Συντακτών. Το 1943 γίνεται μέλος της ιστορικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, προεδ- ρεύοντος τότε του Άγγελου Σικελιανού. Γίνεται το 1948 μέλος του ΔΣ της Εταιρείας αυτής, την δύσκολη χρονιά της μεγάλης διάσπασης λόγω του εμφυλίου πολέμου. Γραμματέας της Ομοσπονδίας Λογοτεχνικών και Καλλιτεχνικών Οργανώσεων (1958). Σύμβουλος σε πνευματικά θέματα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, μέλος της Επιτροπής Εθνικών Δημοσιευμάτων και της Επιτροπής Κρίσεως Σχολικών Βιβλίων (1955-1959).
Εξέδωσε τις μελέτες «Κώστας Κρυστάλλης» (1936, πρώτο έργο του) και «Αμβρακία, χρονογραφία μιας πρωτεύουσας». Το 1937 εξέδωσε την ποιητική συλλογή «Τα πρώτα τραγούδια» και το 1949 την επίσης ποιητική συλλογή «Τα μήλα των Εσπερίδων». Έγραψε τα μυθιστορήματα: «Η σκληρή βροχή», ένα ημερολόγιο πολέμου, «Το χρώμα της θάλασσας» και «Οι Σουλιώτες». Το 1952 με το έργο «Οι Σουλιώτες» απέσπασε κρατικό βραβείο και βραβείο Δήμου Αθηναίων. Έγραψε τρεις μυθιστορηματικές βιογραφίες: «Ο τσέλιγκας Κώστας Κρυστάλλης» 1943, «Ο κοσμοκαλόγερος Αλέξαν- δρος Παπαδιαμάντης» 1948 και «Ο αμαρτωλός Κωνσταντίνος Καβάφης» 1953. Με τη δύναμη του πάθους που τον διέκρινε, πάντα ακάματος και εν εγρηγόρσει, έθυσε πλουσίως στη λαογραφία! Συγκέντρωσε αδημοσίευτα δημοτικά τραγούδια, τα έσωσε από τον κίνδυνο της λή-θης και της απολησμονιάς και τα δημοσίευσε ως συλλογή δημοτικών τραγουδιών Περάνθη. Πλάι σε εκείνες του Νικολάου Πολίτη, του Πάσσωβ, του Φωριέλ, του Ιατρίδη, του Αραβαντινού, του Χασιώτη, του Μανούσου, του Λελέ- κου, του Ζαμπέλιου, του Άγι Θέρου και άλλων. Ακολουθούν δείγματα από τη συλλογή Περάνθη, με τραγούδια που δεν βρίσκει κανείς σε άλλες συλλογές δημοτικών τραγουδιών: Μια προσταγή μεγάλη – 1920. «Μια προσταγή μεγάλη προστάζει ο βασιλιάς / προστάζει τους πασάδες να παν στα Γιάννενα / να πάρουν το κεφάλι του γέρο – Αλή πασά. / – Βάλτε φωτιά στα τόπια, κάψτε τα Γιάννενα. / Τόμαθαν οι Γιαννιώτες και παίρνουν τα παιδιά / κι άλλοι τα παν στην Άρτα κι άλλοι στην Πρέβεζα».
Του Ανδρούτσου – 1820. «Δυσσέα μ’ πού ξεχείμαζες το φετεινό χειμώνα, / που ’ταν τα χιόνια τα πολλά και τα βαρειά χαλάζια; / Ούτε στη Λάρ’σα φάνηκες, ούτε και στη Χαλκίδα. / – Στην Πρέβεζα ξεχείμαζα στα ιταλικά καράβια. / – Δυσσέα μ’ δε φοβόσουνα από τους Αρβανίτους; / – Είχα συντρόφους διαλεχτούς όλο Σουλιωτοπαίδια».
Η Οβριοπούλα. «Για σωπάστε, για σιγήστε, καλή αρχοντιά της τάβλας, / για να σας πω μια φιλογή κι έναν καινούριο λόγο, / πόγινε μέσα στο Μωριά, μές στην παλιά την Πάτρα. / Χριστόδουλος αγάπησε μιαν όμορφ’ Οβριοπούλα. / Κι η Οβριοπούλα τόλεγε, κι η Οβριοπούλα λέγει: / – Χριστόδουλε μ’ κι αν μ’ αγαπάς και θέλεις να με πάρης, / για κίνα κι έλα μια βραδυά κι ένα σαββάτο βράδυ / που παν οι Τούρκοι στο τζαμί, Οβραίοι στο συναγώγι…».
Ο Καρβασαράς. «Μικρός πούν’ ο Καρβασαράς, έχει ένα πηγαδάκι, / μικρό μ’ χελιδονάκι. / Παν τα κορίτσια για νερό κι έρχονται φιλημένα, / γελώντας, τα καημένα! / Και ποια κορίτσια φκιάν’ προικιά με δίχως το βελόνι, / πουλί μ’ γοργό κι αηδόνι; / Και ποια βαρκούλα πάει γιαλό με δίχως το τιμόνι, / χρυσό πουλί μ’ κι αηδόνι;».
Η μεγαλύτερη, όμως, και σημαντικότερη προσφορά του Περάνθη στη λογοτεχνία, είναι το τρίτομο έργο του με τίτλο «Ανθολογία της Ποιήσεως». Καλύπτει την χρονική περίοδο πριν από την Άλωση της Πόλης (12ος αιώνας) έως σήμερα. Καταγραφή των θρήνων (1453 -1499), των έργων της Ρόδου και της Κύπρου (13ος αιώνας – 1570), των μεταβυζαντινών ποιημάτων (1453 – 1567). Εκτενής καταγραφή και αναφορές στην Κρητική λογοτεχνία (1500 – 1669), στην ποίηση της Τουρκοκρατίας (1500 – 1821), στην μετεπαναστατική ποίηση (1830 – 1899), στην Νεοελληνική ποίηση (1900 – 1964).
Στον τελευταίο τόμο δημοσιεύονται σπουδαία και αντιπροσωπευτικά δημοτικά τραγούδια (1300 – 1943) με όλα τα υποσύνολά τους (Ακριτικά, Ιστορικά, Κλέφτικα, Παραλογές, Ερωτικά, της Ξενιτειάς, Μοιρολόγια, Νανουρίσματα, του Γάμου, Βλάχικα, Γνωμικά, Εργατικά, Λιανοτράγουδα, της Φυλακής κλπ).
Ο Δήμος Αρταίων τιμώντας το γνήσιο και άξιο τέκνο του ίδρυσε προτομή του, την οποία έστησε στην είσοδο της πόλης, στον παραποτάμιο χώρο. Ο Μιχάλης Περάνθης αντικρίζει για πάντα την Περάνθη! Κοντά του και ο συντοπίτης του Κώστας Κρυστάλλης (προτομή της δεκαετίας του 1930, που στήθηκε με την αρωγή του Κωστή Παλαμά), αλλά αυτός κοιτάζει ανάποδα, πέρα απ’ τον Άραχθο, τα βουνά της Ηπείρου: «Παρακαλώ σε, σταυραετέ, για χαμηλώσου λίγο / και ρίξε τις φτερούγες σου και πάρε με μαζί σου, / πάρε με πάνω στα βουνά, τι θα με φάει ο κάμπος…».
*Ο Αυγερινός Ανδρέου είναι δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, της οποίας υπήρξε πρόεδρος και σήμερα γενικός γραμματέας. Είναι μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου
“Ο Παρνασσός” και εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού “Αντιστροφές”
