Καθώς βαδίζουμε στο 2024, δεν βλάπτει να ρίξουμε μια ματιά σε πονήματα αρτινών που εμπλουτίζουν την γνώση της τοπικής μας ιστορίας και βοηθούν στην κατανόηση του παρελθόντος μας.
Εν προκειμένω θα κάνουμε λόγο για τρία βιβλία που εκδόθηκαν μέσα στο 2023, αφορούν τη νεότερη και σύγχρονη ιστορία της ευρύτερης περιοχής της Άρτας και μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμο βοήθημα για κάθε μελετητή της ιστορίας του τόπου μας. Τα δύο αποτελούν βιογραφίες και το ένα ιστορική μελέτη. Πρόκειται για το βιβλίο του Χρήστου Βασιλάκη με τίτλο «Στέφανος Β. Παππάς, από τις εκδόσεις Γρηγόρη, για το βιβλίο του Παναγιώτη Μ. Βάσιου με τίτλο «Η μάχη του Πέτα: το οδοιπορικό της ήττας των Ελλήνων (Ιούλιος1822)», από τις εκδόσεις Historical Quest και το βιβλίο του Χρίστου Κ. Λιόλιου, με τίτλο «Γεώργιος Καραϊσκάκης, Ιστορία, τοπικές παραδόσεις και πολιτικές ίντριγκες» που αποτελεί αυτοέκδοση του συγγραφέα.
Το βιβλίο του Χρήστου Βασιλάκη είναι μια εμβάθυνση στη ζωή και το έργο του Στέφανου Β. Παππά, πρώην Γυμνασιάρχη, ενός από τους λίγους επιζήσαντες από τη σφαγή του Κομμένου, ο οποίος, μάλιστα, υπήρξε και μάρτυρας κατηγορίας εναντίον των εγκληματιών πολέμου στις δίκες της Νυρεμβέργης. Ο Χρήστος Βασιλάκης δεν είναι η πρώτη φορά που εντρυφεί στην ιστορία του χωριού του, καθώς έχει συγγράψει μελέτη για τη σφαγή του Κομμένου με τον τίτλο «Το αίμα των μαρτύρων».
Εδώ, όμως, επιχειρεί κάτι διαφορετικό, αφού ασχολείται με τη ζωή και το έργο του Στέφανου Παππά, ακολουθώντας τον όχι μόνο στην περίοδο της Κατοχής, αλλά και στην υπόλοιπη περίοδο της ζωής του, σχολιάζοντας συγγραφικά πονήματά του και ανατρέχοντας στην προσφο-ρά του τόσο στο Κομμένο, όσο και στην Άρτα γενικότερα. Μέσα στο ευσύνοπτο και περιεκτικό αυτό βιβλίο επιχειρείται η ανάδειξη της προσωπικότητας του Στέφανου Παππά, όχι μόνο μέσα από την εκτίμηση του συγγραφέα, αλλά και με παράθεση αποσπασμάτων από κείμενα του βιογραφούμενου, ώστε ο αναγνώστης να έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει και τη δική του άποψη για το ποιόν του ατόμου που βιογραφείται. Πρόκειται για ένα βιβλίο που διαβάζεται εύκολα και ρίχνει φως σε μια σχετικά άγνωστη σελίδα της σύγχρονης ιστορίας της περιοχής μας.
Το βιβλίο του Παναγιώτη Βάσιου αποτελεί μια πλήρη και ολοκληρωμένη μελέτη της μάχης του Πέτα, σε συνδυασμό με όλα όσα συντέλεσαν στη διαμόρφωση των συνθηκών που την προκάλεσαν, αλλά και με όσα αποτέλεσαν τις συνέπειές της. Αποτελεί ένα οδοιπορικό στην εμπόλεμη τουρκοκρατούμενη Ήπειρο της περιόδου 1820-1822, προκειμένου να προσεγγιστούν, με ανανεωμένη και τεκμηριωμένη πληρο- φόρηση, οι όψεις των γεγονότων που διαδραματίστηκαν τότε και οδήγησαν στην καταστροφική ήττα στο Πέτα στις 4 Ιουλίου 1822.
Το βιβλίο κινείται σε δυο άξονες: Ο πρώτος συνδέεται με την κατάσταση που δημιουργήθηκε στην Ήπειρο μετά την ανταρσία του Αλή πασά και ο δεύτερος με την εκστρατεία του Αλ. Μαυροκορδάτου στην Ήπειρο, την τελική ήττα και την κατάρρευση της εμπιστοσύνης στα τακτικά στρατεύματα.
Στο βιβλίο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στους πρωταγωνιστές (Έλληνες, Ευρωπαίοι και Οθωμανοί) εκείνων των μοιραίων για την Ελληνική Επανάσταση πολεμικών γεγονότων, ενώ επιχειρείται η παράθεση και η ενδελεχής ανάλυση των γεγονότων, δίχως να υποτιμάται το μεγαλείο του Εικοσιένα και να υποβαθμίζονται πρόσωπα και γεγονότα. Πρωτογενείς πηγές (απομ- νημονεύματα, επιστολές κ.λπ.), προερχόμενες από πρωταγωνιστές της περιόδου 1820-1822 και της μάχης του Πέτα, αποτελούν κύριο συστατικό αυτής της μελέτης η οποία αξίζει να διαβαστεί διότι προσφέρει μια σφαιρική ματιά στο γεγονός, από οπτικές που ως τώρα αντιμετωπίζονταν μεμονωμένα.
Το βιβλίο του Χρίστου Κ. Λιόλιου είναι μια σύνθεση βιογραφίας του Γεωργίου Καραϊσκάκη, ιστορικής προσέγγισης των γεγονότων που οδήγησαν στο μύθο του και κριτικής παρουσίασης των συνθηκών που οδήγησαν στη διεκδίκησή του από το Μαυρομάτι Καρδίτσας. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας, όμως, ο Καραϊσκάκης ανήκει εκεί όπου διαμορφώθηκε και αναδείχθηκε.
Όπως έγραψε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Καραϊσκάκης εκπροσωπούσε «τα ελεύθερα βουνά με τους λύκους και τα γεράκια τους», ιδιαίτερα τις ορεινές περιοχές της Άρ-τας, του Βάλτου και των Ευρυτανικών Αγράφων, όπου ενηλικιώθηκε ως νεαρός κλέφτης και αναδείχθηκε σε πρωτοπαλίκαρο των Κατσαντωναίων.
Μετά το 1824 μεταλλάχτηκε σταδιακά από παραδοσιακός οπλαρχηγός του Γώγου Μπακόλα και αρματολός των Αγράφων, σε οπλαρχηγό της Επανάστασης και σε αρχιστράτηγο της Ρούμελης. Με τον τίτλο αυτό ο Γεώργιος Καραϊσκάκης εξασφάλισε περίοπτη θέση στο Πάνθεο των ηρώων του Έθνους, και ως τέτοιος ανήκει σε όλους τους Έλληνες, όπου Γης.
Η έρευνα του συγγραφέα επικεντρώθηκε στην επική ιστορική προσφορά του Γεωργίου Καραϊσκάκη μετά τη δίκη του στο Αιτωλικό, τον Απρίλιο του 1824, μέχρι τον ηρωικό, αλλά και μυστηριώδη θάνατό του στο Νέο Φάληρο Αττικής, στις 22 Απριλίου 1827. Όταν σύσσωμο το Έθνος αναφώνησε ότι απώλεσε τον Πατέρα του, τότε άρχισαν πολλοί να ενδιαφέρονται για το ποιος ήταν ο άγνωστος δικός του πατέρας, ο τόπος γέννησής του και να αναζητούν τα ίχνη ιδίως της παιδικής και νεανικής του ηλικίας.
Στα δευτερεύοντα αυτά θέματα αφιερώνονται τα δύο τελευταία κεφάλαια της μελέτης η οποία βασίζεται σε ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία και περιλαμβάνει και πρωτότυπους χάρτες κατασκευής του συγγραφέα που απεικονίζουν τις πορείες του Καραϊσκάκη στις διάφορες εκστρατείες ή κινήσεις του. Κι αυτό το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί, καθώς συνιστά μια σύνθεση όχι μόνο της ζωής του ήρωα, αλλά και όσων έχουν γραφτεί γι’ αυτόν και όσων έγιναν για τη διεκδίκησή του.