Θυμάμαι σαν χθες που ο δάσκαλος (μακαρίτης πια), έλεγε διαρκώς με στόμφο: «Είμαστε στο τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα».
Έκτοτε πέρασαν δεκαετίες και όμως ακόμα ελπίζουμε και κάθε τέτοια εποχή, ευχόμαστε στερεότυπα: «Ευτυχές το νέο έτος». Η αρίθμηση είναι απλώς μια διανοητική κατασκευή του ανθρώπου για να μπορεί να ορίζει το χρό- νο που όπως λένε οι φυσικοί είναι…άχρονος. Ορίζουμε το χρόνο, όπως την απόσταση με μέτρα και το βάρος με κιλά, ακριβώς όπως ονοματοδοτούμε τους δρόμους. Ο (κοινός) ανθρώπινος νους αντιλαμβάνεται ότι έχει αρχή, μέση και τέλος. Με την έννοια «χάος» περιγράφουμε το άπειρο, το ατέρμονο, το δυστοπικό…
Και είναι ακριβώς αυτή η κατάσταση που ζούμε σήμερα. Μόνο που το σήμερα είναι παντοτινό… Το χθες ήταν κάποτε σήμερα, όπως και το αύριο σε λίγες ώρες θα γίνει…σήμερα! Σύντομα το 2023 θα γίνει παρελθόν και ο νέος χρόνος με την ανθρώπινη κλίμακα θα φέρει παλιά πράγματα και καταστάσεις, τέτοιες που έχουμε βιώσει και στο παρελθόν. Πολλά από αυτά θα είναι επώδυνα, ολέθρια, τραγικά. Και μακάρι κάποια περισσότερα να είναι όμορφα, αθώα, δροσερά.
Από το 2023 αναχωρώ απογοητευμένος. Σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο. «Φρίκη, ερημιά, νερό, σκοτάδι», όπως ήταν ο στίχος του ποιήματος του Κωστή Παλαμά που μαθαίναμε στο δημοτικό… Λοιπόν, θέλω να ξεχάσω τους πολέμους, τις καταστροφές, τους σεισμούς, τους λιμούς, τους καταποντισμούς.
Αυτά και πολλά άλλα που σκοτείνιασαν τις ζωές μας. Και φυσικά τη βία που εξαπλώνεται σαν καυτό λάδι σε επικλινές πάτωμα. Βία τυφλή, μα και βία προσωπική. Στην επαγγελματική διαδρομή μου, έχω βρεθεί σε πολέμους και φυσικές καταστροφές μα η εικόνα του κουμπουροφόρου που εκτέλεσε τρία παιδιά στο κέντρο της Αθήνας πραγματικά με σόκαρε. Αγριότητα αναιτιολόγητη και πρωτοφανής. Δίχως αναστολές και ενδοιασμούς.
Η βία αναντίρρητα αποτελεί πλέον αναπόσπαστο στοιχείο των κοινωνιών. Οι άνθρωποι καταφεύγουν στη βία συνήθως για κάποιο λόγο. Ή έστω όταν υπάρχει διαταραχή. Σπάνια – ελάχιστες φορές – δίχως αφορμή. Και όσο περνάνε τα χρόνια η βία εκτραχύνεται. Και ακουμπά και τα παιδιά που σχηματίζουν ομάδες και κλείνουν ραντεβού για μονομαχίες με παιδιά από άλλες γειτονιές και άλλα σχολεία…
Τα παιδιά μας εθίζονται στη βία ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Πλέον όλα τα κινούμενα σχέδια, τα κόμικς, τα τραγούδια, οι τηλεοπτικές σειρές που ακούν και βλέπουν προβάλλουν τη βία και την ασχήμια.
Τέρατα αλληλοεξοντώνονται, συμμορίες δολοφονούν, τραγούδια που προτρέπουν σε βανδαλισμούς, τηλεοπτικές σειρές που ωθούν σε λεηλασίες… Γιατί άραγε οι «δημιουργοί», σχεδιάζουν, γράφουν και τραγουδούν σ’ αυτό το πλαίσιο; Όχι, δεν είναι παγκόσμια συνωμοσία. Πρόκειται για τάση που «πουλάει». Το αυγό του Κολόμβου, είναι συνάμα, και το αυγό του φιδιού…
Τα παιδιά μου χρόνια τώρα παρακολουθούν το πλέον δημοφιλές anime icons «Manga». Πρόκειται για κόμικς που προέρχεται από την προπαγάνδα της Ιαπωνικής αυτοκρατορικής εποχής και που πλέον μετά από τη σύμμειξή τους με τα κινούμενα σχέδια των Δυτικών εξαπλώθηκαν παγκοσμίως. Στην αρχική τους μορφή είχαν κωμικό χαρακτήρα και απευθύνονταν σε παιδιά. Μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν και στην εκπαίδευση των μικρών Γιαπωνέζων.
Από τα τέλη της δεκαετίας του `60, έγιναν παγκόσμια και επηρέασαν όλη τη Δυτική νεανική κουλτούρα. Από παντού ξεπηδούν χάρτινοι ήρωες και αδυσώπητοι εκδικητές, θεματοφύλακες των ιδιότυπων κανόνων τους. Αρκετοί ενήλικες και πάντως σχεδόν όλα τα παιδιά του κόσμου θα διαφωνήσουν με την περιγραφή μου. Όμως αυτή είναι η ματιά μου στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα.
Σύμφωνοι «άλλοι καιροί, άλλα ήθη». Αλλά πώς κωδικοποιείται σήμερα και που ακριβώς βρίσκεται το ήθος; Δεν έχω απαντήσεις. Μόνο ερωτήματα θέτω. Πολλά και αναπάντητα… Α ναι, αν και δεν το ελπίζω, εύχομαι το 2024 να είναι ειρηνικό και φωτεινό.
*Ο Κώστας Παπαθεοδώρου
είναι δημοσιογράφος