Με την πράξη SUB 1.40 και με θέμα την αποκατάσταση και βελτίωση του Οθωμανικού τεμένους με χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εγκρίθηκε προϋπολογισμός 1,6 εκατ. ευρώ.
Σύντομα προβλέπεται η έναρξη εργασιών, εκτός απροόπτου. Οι εργασίες που θα εκτελεστούν θα είναι υπό την εποπτεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Άρτας. Ο λόγος για το αρχαιότερο τζαμί που ανήγειρε Φαΐκ Πασάς, γνωστό και ως Ιμαρέτ, που είναι μαζί με το Φεϋζούλ τζαμί τα δυο σωζόμενα τζαμιά στην Άρτα (σε κακή κατάσταση και τα δυο). Το έργο αφορά την συντήρηση των δομικών και των οικοδομικών προβλημάτων του τεμένους. Επιπλέον, προβλέπονται δευτερεύουσες εργασίες στο περιβάλλοντα χώρο, οι οποίες αφορούν στην αποκατάσταση του Βορειοδυτικού κτηρίου, στην αρχική του μορφή. Οι επεμβάσεις θα αναδείξουν την ιστορική και αρχαιολογική αξία του μνημείου με την παράλληλη διάσωση της αυθεντικότητάς του.
Ο συμπατριώτης μας συγγραφέας Γιάννης Καλπούζος το ομώνυμο μυθιστόρημά του το τιτλοφόρησε «Ιμαρέτ – στη σκιά του ρολογιού». Έπρεπε να περάσουν 85 χρόνια μετά το 1938 που με βασιλικό διάταγμα το τζαμί ανακηρύχθηκε σε διατηρητέο ιστορικό χώρο για να αρχίσουν (ας ελπίσουμε) οι εργασίες. Έστω και τώρα, ένα επιπλέον μνημείο της πόλης θα προσθέσει επισκεψιμότητα σε τουριστικό πληθυσμό που συνεχώς αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με επίσημες στατιστικές.
Η ανοικοδόμησή του υπολογίζεται να άρχισε πιθανόν λίγα χρόνια πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και κατά άλλη άποψη το 1455, από το 1449 και μετέπειτα οριστικά, σύμφωνα με ευρήματα. Ανοικοδομήθηκε από τον πρώτο Οθωμανό που πάτησε το πόδι του στην Άρτα. Βρίσκεται δίπλα στις όχθες του ποταμού Αράχθου, στη θέση Μαράτι, κοντά στο χωριό Γραμμενίτσα και απέχει περίπου 3 χιλιόμετρα από το ιστορικό γεφύρι της πόλης. Η ευρύτερη περιοχή γύρω από το Ιμαρέτ ονομαζόταν παλαιότερα Τοπ – Αλτί, λέξη που περιέγραφε όλη την περιοχή που βρισκόταν εντός της ακτίνας βολής των κανονιών που είχαν τοποθετηθεί στο κάστρο.
Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Ορλανδό, τον σπουδαιότερο ερευνητή της Ελληνικής αρχιτεκτονικής και από τους πιο σημα- ντικούς θεμελιωτές της Βυζαντινής τέχνης, το σημερινό χωριό Μαράτι πήρε το όνομα από το Ιμαρέτ. Ο Φαΐκ-πασάς, πρώτος διοικητής της Άρτας μετά την κατάληψή της, θέλησε για την υστεροφημία του να κατασκευάσει το Ιμαρέτ (πτωχοκομείο). Μαζί με το κυρίως κτήριο, το πτωχοκομείο που είχε και τζαμί, οικοδόμησε και ένα επιπλέον συγκρότημα που περιλάμβανε μεντρεσέ (εκπαιδευτήριο), χάνι και χαμάμ. Ανήκει στον τύπο Α, όπως και τα περισσότερα υπάρχοντα στη χώρα μας, αλλά και στα Βαλκάνια γενικότερα. Αποτελείται από μία μονόχωρη σάλα τετράγωνης κάτοψης με μήκος πλευράς, 11,50 μέτρα. Σκεπάζεται με τρούλο και στην είσοδο έχει προστώο που στηρίζεται με κίονες. Στην αριστερή γωνία της πρόσοψης, στη βόρεια πλευρά του, κατασκευάστηκε κυλινδρικός μιναρές στην κατάληξή του που στηρίζεται σε τετράγωνη βάση.
Ο χώρος που έγιναν οι εργασίες ήταν ιδιοκτησία της μονής της Παναγίας της Ροδιάς και οι φτωχοί σιτίζονταν από τις άφθονες καλλιέργειες που καρπώνονταν όλα τα έσοδα ο Πασάς είτε με φόρους είτε δια κοινής απαλλοτρίωσης. Το τζαμί ενδεχομένως να χτίστηκε στα θεμέλια προϋπάρχοντος Βυζαντινού Ναού και αρκετά οικοδομικά υλικά και ολόκληρα τμήματα να χρησιμοποιήθηκαν από υλικά της αρχαίας Αμβρακίας, των Βυζαντινών Ναών Παρηγορήτριας των Βλαχερνών και πιθανόν της Παντά- νασσας 12ου και 13ου αιώνα που χτίστηκαν στην Βυζαντινή περίοδο από τον Μιχαήλ Β΄ Κομνηνό Δούκα.
Ύστερες πληροφορίες του 19ου αιώνα και από έρευνες του Μητροπολίτη Άρτης Σεραφείμ Ξενόπουλου, ο Φαΐκ Πασάς μετά την απόσυρσή του από όλα τα αξιώματα της Οθωμα- νικής αυτοκρατορίας έγινε Ιμάμης και με τον θάνατό του ενταφιάστηκε στον χώρο του τζαμιού, την εποχή που σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορ- θητής. Κάποιες άλλες αναφορές κάνουν λόγο ότι το τζαμί κατασκευάστηκε αργότερα, γύρω στα 1492 έως 1493, δηλαδή την εποχή που σουλτάνος ήταν ο Βαγιαζήτ Β΄ αλλά με ισχνή αποτίμηση αυτής της πραγματικότητας.
Σύμφωνα με τον Μακρυγιάννη το τζαμί έγινε θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων και από τους οπλαρχηγούς συμμετείχαν ο Μάρκος Μπότσαρης και ο Καραϊσκάκης. Αρχικά είχαν πολλές απώλειες οι Έλληνες, μέχρι που εμφανίστηκε ο Νότης Μπότσαρης και απώθησαν τους Τούρκους.
*Ο Νικόλαος Καραδήμας είναι συγγραφέας με καταγωγή από την Άρτα