Είχε μείνει στην ιστορία η φράση: Ο Τούρκος έφυγε, ο Καραπάνος έμεινε!
Ο Κωνσταντίνος Καραπάνος γεννήθηκε το 1840 στην Τουρκοκρατούμενη τότε Άρτα. Αργότερα και μετά την απελευθέρωσή της, από το 1881, εξελέγη έντεκα φορές βουλευτής. Με τον Κουμουνδούρο, με τον Τρικούπη, αλλά και με τον Δεληγιάννη.
Μεγάλος τσιφλικάς της περιοχής, αγοράζοντας όχι μόνο εκτάσεις από τους Τούρκους, αλλά και χωριά ολόκληρα στην περιοχή της Άρτας και των Τζουμέρκων. Από ένα σημείο και μετά θεωρήθηκε δυνάστης της περιοχής για τους μεγάλους φόρους που επέβαλε στους κατοίκους, των οποίων αγόρασε την γη και την καλλιεργούσαν οι ίδιοι.
Αξιόπιστες πηγές της εποχής αναφέρουν ότι κατάφερνε πάντοτε να εκλεγεί με χρηματισμό. Όσο κι αν ο ίδιος επιχειρούσε να το διαψεύδει δεν γίνονταν πιστευτός, παρά το γεγονός ότι υπήρξε αρκετά καλλιεργημένος ως άνθρωπος με σπουδές. Στα Γιάννενα και στην Κέρκυρα έμαθε τα πρώτα του γράμματα ως βασική εκπαίδευση. Στη συνέχεια τελείωσε Νομική στο πανεπιστήμιο της Αθήνας και οικονομικά στο Παρίσι.
Φημολογούνταν ότι υπήρξε και μεγάλος φιλότουρκος, αφού το 1861 τον βρήκε διορισμένο στην Οθωμανική πρεσβεία στο Παρίσι. Αργότερα δε υπήρξε και γενικός γραμματέας ολοκλήρου της Οθωμανικής εταιρείας. Το 1864 οι Οθωμανοί τον έστειλαν στην Πόλη όπου άσ- κησε το επάγγελμα του τραπεζίτη μέχρι να ασχοληθεί με την πολιτική. Υπήρξε τολμηρός, διορατικός και έβλεπε μπροστά. Δεν δίσταζε ακόμα να αλλάζει επαγγέλματα.
Πριν ασχοληθεί με την πολιτική εργάστηκε ως αρχαιολόγος με άδεια της Πύλης και έκανε ανασκαφές με δικά του έξοδα. Ο ίδιος είναι αυτός που ανακάλυψε μετά από ανασκαφές την αρχαία Δωδώνη καθώς και το Μαντείο αυτής. Ευτυχώς, όμως, όλα τα ευρήματα τα χάρισε στο Ελληνικό κράτος και έκτοτε ασχολήθηκε με την πολιτική. Αυτή του η πράξη όμως θεωρήθηκε η πρώτη εξαργύρωση για την πολιτική του καριέρα. Χαρακτηριστικές εί- ναι οι φράσεις του εκ Καλαρρύτων συγγραφέα Γεωργίου Δουρούτη.
Ο ίδιος ανέφερε στα κείμενά του ότι ο Καραπάνος κάνει όργια στην Άρτα, τους εξαργύρωσε όλους για να εκλεγεί. Ακόμα και τον μεγαλύτερό του αντίπαλο, τον Γεώργιο Παχύ και τον όρισε κομματάρχη. Η αντιπαλότητα αυτή εδράζονταν από τότε που ο Παχύς ήταν μαζί με τους αγρότες και αντιστέκονταν στον τσιφλικά Καραπάνο. Και αυτή η εξαγορά διαψεύστηκε από τον ίδιο τον Καραπάνο στους πολύκροτους και στομφώδεις λόγους του.
«Τί ανάγκη έχει ο Παχύς να εξαγοραστεί από μένα, αφού είναι μεγαλομέτοχος των μεταλλείων Λαυρίου» και του έδωσαν την ψήφο τους και πάλι οι Αρτινοί; Κανείς όμως δεν κατανόησε αυτή την συναλλαγή, διότι η έχθρα μεταξύ των ήταν μεγάλη. Ουσιαστικά το αγρο- τικό κίνημα στην Άρτα ξεκίνησε από εκεί, κατά του τσιφλικά Καραπάνου και υπήρξε προάγγελος του Θεσσαλικού κινήματος του Μαρίνου Αντύπα. Ο συνυποψήφιός του στις εκλογές στην Άρτα Δουρούτης, δεν δίστασε να προσφύγει στα δικαστήρια για την μεγάλη δωροδοκία των Καραπάνων αυτού και του αδερφού του Ιωάννη αλλά και σε βάρος του Κοττίκα, που επίσης εκλέχθηκε. Το ονόμασε δε μυσαρόν έγκλημα της δωροδοκίας και αναφέρει στοιχεία ότι «Οι Καραπάνοι μετέβαλλον την ευγενή άμιλλαν σε ταλαρομαχίαν».
«Άμεσος χρηματισμός: δόθηκαν στους χωρικούς – 180 εκλογείς – Σκουληκαριάς δραχμαί 3.000 εις μετρητά υπό το πρόσχημα έργων. «Οι κάτοικοι Άρτης κ. Παναγιώτης Βούλγαρης και οι εκλογείς Άρτης κκ. Γεώργιος Φούρναρης, Κωνσταντίνος Αγαθής και Ιωάννης Ζεμάνης, δύνανται, ως μοι είπον, να βεβαιώσωσι μεθ’ όρκου ότι πολλοί γνωστοί των εκλογείς έλαβον δραχμάς 20 δι’ έκαστον ψήφον ίνα ψηφίσωσι τον Καραπανικόν συνδυασμόν…». Σε άλλο σημείο αναφέρεται πως στη Σκουληκαριά, στις εκλογές της 7ης Απριλίου 1885, ο Καραπάνος έδωσε 300 ναπολεόνια μετρητά. Τα ναπολεόνια “μετρήθηκαν” στους πιστωτές! «Έτσι οι “Σκουληκαρίται” απηλλάγησαν του υπολοίπου του χρέους των, του προερχομένου εκ της εξαγοράς του χωρίου Σκουληκαριά παρά του Αβραάμ πασσά…».
Αλλά και με μείωση των τόκων γινόταν η εξαγορά των ψήφων. Οι χωρικοί του Μήγερι για να υπερψηφίσουν τον συνδυασμό του Καραπάνου, έλαβαν ρητή υπόσχεση από τον ίδιο τον Καραπάνο ότι κατά την πληρωμή του τό- κου και του χρεωλυσίου των οφειλομένων από τους Μηγερίτες, η Οθωμανική λίρα θα υπολογίζεται κατά τρεις δραχμές λιγότερο από την τρέχουσα αξία της.
Επίσης, ο εκλογεύς Κωνσταντίνος Σακάς «εμαρτύρησεν εν τη οικία μου ενώπιον των κάτωθι σημειουμένων μαρτύρων ότι ο αδελφός του Μιχαήλ Σακάς εδωροδοκήθη παρά των υπαλλήλων των γραφείων εν Άρτη του κ. Καραπάνου δι’ ενός ζεύγους υποδημάτων και οκτώ δραχμών εις μετρητά…».
Ο «Δήμαρχος Αγνάντων και φίλος του κ. Καραπάνου, Σπυρίδων Χριστογεώργος, διένειμε δραχμάς 216 εις 60 εκλογείς του χωρίου Κουσοβίστας…». Ομοίως «εντός του χωρίου Σχωρέτσανα οι Δημήτριος Συμπέθερος, Βασίλειος Καψάλης… και ο δικηγόρος Μιχαήλ Πατσαλιάς, ως αντιπρόσωποι του κ. Καραπάνου και κατ’ εντολήν αυτού, διένειμον χρήματα εις 200 περίπου εκλογείς…». Ακόμα, στον Δήμο Αγ- νάντων. Ο δήμαρχος Σπυρίδων Λύτρας, ο δικηγόρος Νικόλαος Μπέκας και ο Δημήτριος Μπέκας και οι Δημήτριος Τσίρκας, Βασίλειος Ι. Γιαννάκης και Ιωάννης Κοντογιάννης, φίλοι και κομματάρχαι του κ. Καραπάνου, διένειμον χρήματα εις εκατόν πεντήκοντα περίπου… Ωρισμένως δε ο Γιαννακούλας Νούτσος την 6η Φεβρουαρίου 1899, ήτοι την παραμονήν της ψηφοφορίας έλαβε παρά του κ. Γιαννάκη Αποστόλη Μπανιά και παρά του Κοντογιάννη δραχμάς τριακοσίας…».
Κάπως έτσι κύλισαν οι εκλογές του 1882 στην Άρτα, σύμφωνα με γραπτά κείμενα του Δουρούτη.
*Ο Νικόλαος Καραδήμας
είναι συγγραφέας,
με καταγωγή από την Άρτα