Γράφει ο Νίκος Φαλαγκάρας*

Ο συγγραφέας Δημήτρης Βλαχοπάνος, σαν τους παλιούς ηπειρώτες μαστόρους της πέτρας -έρχονταν, θυμάμαι, έναν καιρό και στο δικό μου χωριό-, ξεδιαλέγει και συνταιριάζει τις λέξεις του.
Για να χτίσει αυτό το λιτό και συγχρόνως επιβλητικό λογοτεχνικό οικοδόμημα των τετρακοσίων σελίδων που διαβάζεται με μικρές ανά- σες. Και το χτίζει πάνω στα γερά θεμέλια της -τραυματικής αλλά τόσο ανθεκτικής- μνήμης, όπου είχε χτίσει με την ίδια μαστοριά και τα περισσότερα από τα προηγούμενα βιβλία του. Γιατί η μνήμη για τον συγγραφέα είναι μια αστείρευτη πηγή που κάθε τόσο σκύβει για να πιει από το γάργαρο νερό της. Για ξεδιψάσει πρώτα ο ίδιος γράφοντας και ύστερα εμείς που θα τον διαβάσουμε.
Και στο βιβλίο αυτό, λοιπόν, συμπλέκονται δημιουργικά τα ιστορικά γεγονότα με τη φαντασία και τη μυθοπλασία. Γεγονότα που δεν ση- μάδεψαν μόνο τον γενέθλιο τόπο του συγγραφέα, αλλά και τον ευρύτερο οικογενειακό του κύκλο. Και πάλι θα βρούμε εδώ τους Γερμανούς κατακτητές που έσπειραν τον όλεθρο και τον θάνατο. Ωστόσο για τη σύνθεση του βιβλίου ο συγγραφέας δεν θα επιλέξει για κεντρική κολόνα του τον κανόνα που θέσπισαν και εφάρμοσαν οι κατακτητές όπου βρέθηκαν και έδρασαν. Παρόλο που θα είχε κάθε λόγο.
Ο ένας, εδώ, από τους κεντρικούς ήρωές του, Γερμανός στρατιώτης μεν, άρα ταγμένος να θανατώνει, αλλά που προτίμησε συνειδησιακά να ανήκει στη δυσεύρετη εξαίρεση (στην πλευρά του ανθρώπου). Είναι ο άνθρωπος που με την απρόβλεπτη δράση του θα ανατρέψει τον κανόνα. Βάζοντας κυριολεκτικά το κεφάλι του στον τουρβά, θα εξαντλήσει κάθε ανθρώπινη προσπάθεια για να σώσει ένα μικρό παιδί, καταδικασμένο από τις περιστάσεις να πεθάνει μαζί με τόσους άλλους τον Αύγουστο του 1943 στο χαροκαμένο Κομμένο. Θα το πάρει μαζί στην πατρίδα του (τη Γερμανία), μόλις τελειώσει ο πόλεμος, και θα το αντιμετωπίσει όπως ακριβώς τα δικά του. Για να στείλει ένα παρήγορο κι ελπιδοφόρο μήνυμα στον άνθρωπο κάθε τόπου και κάθε εποχής.
Θα αργήσει να μάθει το παιδί αυτό την αλήθεια. Υπομονή θα χρειαστούν κι οι αναγνώστες μέχρι να τους αποκαλυφθεί αυτή η αλήθεια. Πετυχημένος πια μουσικός το κάποτε ξεγραμμένο παιδί, θα υποχρεωθεί να ξαναδεί τη ζωή του από την αρχή και να αποδεχθεί την πραγματικότητα που αν και δεν ήξερε τόσα χρόνια, ήταν ωστόσο συνδημιουργός της.
Και, φυσικά, δεν είναι αυτό από τα ευκολότερα για τον καθένα στη ζωή. Όσο ψύχραιμος αποφασισμένος κι αν είναι. Ο Γερμανός αυτός στρατιώτης, χωρίς να υποδύεται τον υπεράνθρωπο, τόλμησε να πάει κόντρα στη φρίκη για να περισώσει την ανθρώπινη ιδιότητα που είχαν καταργήσει θεωρητικά και κυρίως έμπρακτα οι ναζί. Με την πράξη του αυτή απέδειξε ότι ο άνθρωπος, κι όταν ακόμα έχει όλες τις προϋποθέσεις να φερθεί σαν τέρας, μπορεί αψηφώντας τους κινδύνους αυτής του της αποκοτιάς, να σταθεί στο ύψος του και να φερθεί σαν άνθρωπος.
Ο Πρίμο Λέβι ό,τι έζησε το περιγράφει, με τα μελανότερα χρώματα, στο μνημειώδες βιβλίο του την πρώτη εκδοχή. Ο Δημήτρης Βλαχοπάνος, στο δικό του, επιλέγει να ιστορήσει την αντίθετη, που -έστω και σαν εξαίρεση- κατορθώ- νει να αποκαταστήσει στο φυσικό τους βάθρο το δίκαιο την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη, τον πολιτισμό που τόσο βαθιά τραυμάτισε το ναζιστικό καθεστώς.
Ολοκληρώνοντας την αναφορά στο νέο βιβλίο του Δημήτρη Βλαχοπάνου, ας μου επιτραπεί μία μικρή νύξη στην έντεχνη (ύπουλη καλύτερα) προσπάθεια που καταβάλλουν γερμανικοί κύκλοι (και της επίσημης κυβερνητικής πο- λιτικής) να αναθεωρήσουν την ιστορία της ναζιστικής κατοχής στη χώρα μας, είτε με την προπαγάνδα είτε προσφέροντας κάποιο οικονομικό ή άλλης φύσεως αντάλλαγμα, ενώ την ίδια στιγμή αποφεύγουν κάθε συζήτηση για τις αποζημιώσεις και το κατοχικό δάνειο. Σ’ αυτό πολύτιμο αρωγό βρίσκουν δυστυχώς και τη στάση της σημερινής μας κυβέρνησης. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να αποτύχει. Είναι ζήτημα εθνικής αξιοπρέπειας.
Το ίδιο πρέπει να αποτύχει και η άλλη -παράλληλη κι εξίσου επικίνδυνη- προσπάθεια εγχώριων κύκλων (πρωτοστατούν και πανεπιστη- μιακοί δάσκαλοι) για να αναθεωρηθεί, δηλαδή να νοθευθεί η ιστορία της Εθνικής μας Αντίστασης. Της πιο μαζικής και δυναμικής, κατά κοινή ομολογία, αντίστασης εναντίον της τριπλής κατοχής στον χώρο των Βαλκανίων, η οποία μέχρι να αναγνωριστεί το 1982 από την ελληνική Βουλή και με πρωτοβουλία της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ (οι αλήθειες πρέπει να λέγονται), είχε γνωρίσει τις χειρότερες διώξεις. Και την αισχρότερη συκοφαντία.

*Ο Νίκος Φαλαγκάρας είναι δικηγόρος, ποιητής και συγγραφέας