Μετά τη φονική πλημμύρα της Θεσσαλίας το μόνιμο θέμα συζήτησης στην Άρτα με τα συνακόλουθα αγωνιώδη ερωτήματα εστιάζουν στο φράγμα του Αράχθου και στην αντιπλημμυρική προστασία της πόλης που σχετίζεται με την οριοθέτηση της κοίτης του Αράχθου και την ευστάθεια της γέφυρας της εθνικής οδού.
«Η Άρτα είναι ανοχύρωτη πόλη» τονίζουν εκπρόσωποι του τεχνικού κόσμου, υπενθυμίζοντας τις αλλεπάλληλες πλημμύρες των τελευταίων ετών που λίγο έλειψε να εξελιχθούν σε δραματικές καταστροφές. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, τα προϋφιστάμενα αναχώματα του Αράχθου είχαν απομακρυνθεί προ- κειμένου να σφετεριστούν οι επιτήδειοι τη γη του ποταμού που αποτελούσε και την αποκαλούμενη πλημμυρίδα ζώνη, η μελέτη για την οριοθέτηση της κοίτης του ποταμού μεταφέρεται από δεκαετία σε δεκαετία και η αντοχή της γέφυρας από την οποία περνούν καθημερινά χιλιάδες οχήματα έχει να ελεγχθεί από όταν κατασκευάστηκε το 1961. Σύμφωνα με τη μελέτη που παραδόθηκε το 2021 η περιοχή από το ύψος της τεχνητής λίμνης Αράχθου έως και τις πεδιάδες της Άρτας χαρακτηρίζεται ως Ζώνη Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας. Στην κατηγορία υψηλής τάσης διακινδύνευσης κατατάσσεται και το φράγμα Πουρναρίου Ι.
Θα παρουσιάσω κομμάτια της μελέτης που αποδεικνύουν πόσο απροστάτευτοι είμαστε στα καιρικά φαινόμενα που πάντα εκδηλώνονται και τα τελευταία χρόνια η συχνότητα και η ραγδαιότητά τους έχει αυξηθεί… Η μελέτη που είναι και αναρτημένη, έχει τίτλο: «Αντιπλημμυρική προστασία Άρτας καθώς και της ευρύτερης περιοχής που διέρχεται ο Άραχθος ποταμός μέχρι τον Αμβρακικό κόλπο». Πρόκειται για το παράρτημα που δημοσιοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2021 και αποκαλείται «Στοιχεία και αξιολόγηση κινδύνων σύμφωνα με την ΚΥΑ 1915/2018 (ΦΕΚ Β’ 304)».
Λοιπόν, με μια γρήγορη ματιά: «Από το 1938 και μέχρι σήμερα, καθ’ όλο το μήκος του ποταμού, έχουν γίνει διάφορες επεμβάσεις διευθετήσεων και κυρίως προστασίας της κοίτης από διαβρώσεις. Τα έργα αυτά είναι χωρίς γενικό σχεδιασμό, δεν συντηρούνται και ως εκ τούτου τα περισσότερα εξ αυτών έχουν καταστραφεί. Κατάντη του φράγματος Ιμαρέτ, για 1.800 μέτρα περίπου, η κοίτη του ποταμού παραμένει αδιευθέτητη, μέχρι τις γέφυρες (Παλαιό Ιστορικό γεφύρι και γέφυρα ΠΕΟ) όπου στη δεκαετία του ’80 αλλά και σχετικά πρόσφατα, λόγω διαβρώσεων των θεμελίων και φθορών έχει καταστεί επικίνδυνη.
Κινδυνεύει με πλημμύρα
η πόλη και η πεδιάδα
«Η περιοχή της Άρτας είναι ευάλωτη σε πλημμυρικά φαινόμενα. Το υπό μελέτη τμήμα του ποταμού Αράχθου, κατάντη της τεχνητής λίμνης Πουρναρίου, βρίσκεται μέσα σε Ζώνη Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας.
Η Ζώνη Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας «Πεδιάδες Άρτας, Χαμηλή Ζώνη ποταμών Λούρου και Αράχθου» έχει έκταση 428 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ανήκει κατά το μεγαλύτερο τμήμα της στη λεκάνη απορροής του ποταμού Λούρου και κατά ένα μικρότερο στην λεκάνη απορροής του ποταμού Άραχθου του ΥΔ Ηπείρου. Για την περιοχή αυτή στο ΣΔΚΠ του ΥΔ Ηπείρου έχουν καταρτίσει Χάρτες Επικινδυνότητας Πλημμύρας. Στους Χάρτες Επικινδυνότητας Πλημμύρας αποτυπώνονται η έκταση πλημμύρας, τα βάθη και οι ταχύτητες ροής του νερού.
Από τους Χάρτες Επικινδυνότητας Πλημμύρας παρατηρείται ότι σε όλα τα εξεταζόμενα σενάρια κατακλύζονται οι οικισμοί Αγία Παρασκευή, Ακροποταμιά, Νέος Συνοικισμός Λουτροτόπου, Νεοχώρι, Παχυκάλαμος. Στο ανάν- τη (πάνω πλευρά του ποταμού) του Αράχθου, που διατρέχει περιμετρικά την πόλη της Άρ- τας, προκύπτει κατάκλιση από την υπερπήδη- ση των αναχωμάτων του ποταμού σε όλα τα σενάρια μέσων συνθηκών. Στην δεξιά όχθη (κατά την διεύθυνση ροής του ποταμού) η κατάκλιση από το πλημμυρικό κύμα φθάνει μέχρι τα όρια της Ιονίας οδού.
Στη συνέχεια, μέρος του πλημμυρικού κύματος επιστρέφει λόγω της μορφολογίας του εδάφους μέσα στην κυρίως κοίτη του ποταμού και διαδίδεται στα κατάντη του, και ένα άλλο μέρος του διαδίδεται κατάντη του λόφου Μαραθοβούνι και κινείται βορειοδυτικά. Για τα ακραία φαινόμενα προκύπτει στη δεξιά όχθη υπερπήδηση των πλευρικών ορίων του ποταμού και διάδοση της πλημμυρικής ροής στα δυτικά και νοτιοδυτικά. Στην αριστερή όχθη, η κατάκλυση φθάνει στα βόρεια και ανατολικά όρια της πόλης της Άρτας, κατακλύζοντας το παραλίμνιο πάρκο και την τεχνητή λίμνη Νά- ση.
Επιπρόσθετα, πλημμυρίζει μέρος της δυτικής και βορειοδυτικής περιοχής της πόλης, μέχρι τα όρια της οδού Κομμένου για το ακραίο σενάριο.
Το επικίνδυνο φράγμα
Σύμφωνα με την αναφερόμενη μελέτη το φράγμα Πουρναρίου Ι κατατάσσεται στην κατηγορία υψηλής κλάσης διακινδύνευσης.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται «σε περίπτωση θραύσης του φράγματος κατακλύζονται εκτάσεις της πόλης της Άρτας, εκτεταμέ- νες γεωργικές εκτάσεις, τεχνικά έργα υποδομής (οδικό δίκτυο και γέφυρες), οικισμοί, πολλές κτηνοτροφικές και αρκετές βιομηχανικές εγκαταστάσεις.
Σε όλα τα σενάρια θραύσης του φράγματος Πουρναρίου Ι κατακλύζονται περί τους 45 οικισμούς καθώς και η πόλη της Άρτας, σε ορισμένες περιοχές της οποίας αναπτύσσονται πολύ μεγάλα βάθη ροής από 55.89 έως 7.15 μέτρα, ανάλογα με το σενάριο θραύσης).
Επίσης, θίγονται (κατακλύζονται) σημαντικά έργα υποδομής όπως: Η Ιόνια οδός. Η παλαιά γέφυρα Άρτας. Η εθνική οδός Αντιρρίου – Ιωαννίνων σε όλο το τμήμα της λίγο πριν τον οικισμό Συκούλα και μέχρι την συμβολή της στην εθνική οδό Φιλιππιάδας – Πρέβεζας. Τμή- μα της δευτερεύουσας οδού Στράτος – Πατιόπουλο, πό τον οικισμό Στράτος έως και τον οικισμό Καστράκι, σε όλο τους το τμήμα οι δευτερεύουσες οδοί Άρτα – Σαλαώρα, Φιλιππιάδα – Πολύδροσο, Άρτα – Νεοχώρι, Άρτα – Κομμένο και Άρτα – Αλυκή. Σημείωση: Δηλαδή όλη η πόλη και η πεδιάδα μέχρι τη Φιλιππιάδα γίνονται λίμνη.
Ενδιαφέρον έχει και η εκτίμηση για το χρόνο άφιξης του πλημμυρικού κύματος. Όπως είναι φυσικό σχετίζεται με την απόσταση και τη θέση από το φράγμα του Πουρναρίου. Το νερό, όπως αναφέρεται, έχει εκλεκτική κίνηση προς τα νοτιοδυτικά, όπου συναντώνται και τα χαμηλότερα υψόμετρα του εδάφους. Οι χρόνοι άφιξης των μονίμων ροών – δηλαδή του κύριου όγκου του νερού – στους οικισμούς μετρούμενοι από την έναρξη αποφόρτισης (κατάρρευσης) του φράγματος Πουρναρίου, κυμαίνονται από 410 έως 590 λεπτά της ώρας.
Συμπέρασμα: Όλα αυτά αναγράφονται στη μελέτη. Ο κίνδυνος δεν είναι πιθανολογούμενος αλλά υπαρκτός. Και τα αποκαλούμενα «πρωτόγνωρα» φαινόμενα είναι ένα κλισέ της κυβέρνησης και των κολαούζων της. Ο Άραχθος πάντα πλημμυρίζει και πάντα παίρνει τα γεφύρια. Και από καιρό εις καιρόν καταστρέφει τα πάντα στο διάβα του. Αυτή η βουή και η μανία γέννησε, εξάλλου, και το μύθο του Γεφυριού.
Η πρόγνωση υπάρχει, όμως έργα δεν γίνονται. Έργα που μπορεί να μην αποτρέψουν την καταστροφή αλλά θα σώσουν ανθρώπινες ζωές. Και επίσης, το μεγάλο έλλειμμα, η φονική αβελτηρία – όπως έδειξε και η περίπτωση της Θεσσαλίας – είναι η έλλειψη σχεδίου εκκένωσης, διαφυγής και συγκέντρωσης του πληθυσμού, που πουθενά δεν είδα στα σχέδια…
* Ο Κώστας Παπαθεοδώρου
είναι δημοσιογράφος