Την Πάργα πέρα από την ομορφιά της (το στεριανό νησί της Ηπείρου την αποκάλεσε κάποιος Γερμανός) την έχουμε συνδέσει αποκλειστικά με τους αγώνες των Σουλιωτών και τον ξεριζωμό αυτών με την επικράτηση του Αλή πασά.
Στην ιστορία του ξεριζωμού θα δούμε και το τεράστιο μίσος των «φίλων» Άγγλων και δη του Μαίτλαντ εναντίον των Ελλήνων, του οποίου του έχουμε αφιερώσει και πλατεία το λεγόμενο «Περιστύλιο του Μαίτλαντ». Η Πάργα έχει και άλλη μια ιστορία. Αυτή της Ενετοκρατίας. Η ανάρτηση του φίλου Σπύρου Ράπτη με τα οικόσημα των καπετάνιων (διοικητών) της Πάργας στάθηκε αφορμή για μια ωραία συζήτηση. Με την ευκαιρία και σε σχέση με τα οικόσημα ας δούμε λίγο πως ήταν η Πάργα των Βενετών. Θα παρουσιάσω εδώ λίγο την διοικητική δομή της πόλης.
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας η Ήπειρος γενικά έγινε κέντρο Ανθενωτικών. Μεταξύ των πόλεων και η Πάργα αν και μικρή πολίχνη. Ακολουθεί το πολιτειακό κράτος του Μιχαήλ Α’ Κομνηνοδούκα Άγγελου, το οποίο εξελίσσεται σε Δεσποτάτο και μετά τον θάνατο του Θωμά έχουμε την περίοδο των ξένων ηγεμόνων αρχίζοντας με τους Ορσίνιδες, Σερβοκρατία, Αλβανοκρατία και τέλος τους Τόκκους. Στα 1401, όμως, επιβάλεται δικτατορικά κάποιος Αλβανοσερβοβλάχος, ο Μπογκόης, με καταγωγή μάλλον από την Αβδέλα.
Οι Παργινοί έστειλαν μια αντιπροσωπεία στην Κέρκυρα που ήταν ήδη Βενετική κτήση, και ζήτησαν να προσχωρήσουν στο κράτος της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας του Αγίου Μάρκου της Βενετίας και ορκίστηκαν αιώνια πίστη και υπακοή στον Δόγη. Άλλο που δεν ήθελε και η Βενετία. Σε λίγα χρόνια η Πάργα θα γίνει το «αυτί και το μάτι» της Βενετίας στην Οθωμανοκρατούμενη αργότερα Ήπειρο, όπως γράφει και Χριστίνα Παπακώστα. Επικεφαλής αυτής της Αντιπροσωπείας είναι οι: Ιωάννης Αντίοχος, Δημήτρης Βερβιτζιώτης, Ιωάννης Κουμάνος και ο πρωτοπαπάς Ιωάννης Βασιλάς. Η Πάργα, εκείνο το διάστημα σε αντίθεση με τα νησιά, δεν έχει libro d‘ oro και αριστοκρατεία. Αποτελείται από 17 φάρες (Δεσ(σ)ύλα, Βασιλά, Πετσάλη ή Πετζάλη, Δημουλίτσα, Στανίλα, Ζούλα, Μανιακή, Μαυρογιάννη, Βεργή, Ιδρωμένου, Ζούπα, Παπίρη, Λούμπη, Βερβιτσιώτη ή Βερβιτζιώτη, Βρανά, Καρακλή και Κακούλη) που μέσα από μια δημοκρατική διαδικασία βγαίνουν οι άρχοντες.
Η Βενετία αφού παραχωρεί στην Πάργα μια σειρά από προνόμια, μεταξύ αυτών να μπορούν να συνεχίσουν να εκλέγουν αντιπροσώπους της κοινότητας, το λεγόμενο «συμβού- λιο των cittadini της Πάργας». Όμως ο διοικητής της Πάργας, ο οποίος θα είχε στρατιωτικά, αστυνομικά και νομικά καθήκοντα και θα ήταν αρμόδιος για το καλό των πολιτών, θα διορίζονταν από το Reggimento/διοίκηση της Κέρκυρας ή τον Γενικό προβλεπτή των Ιονίων Νήσων.
Αρχικά ο διοικητής ήταν Βενετός ευγενής και είχε τρία χρόνια θητείας ενώ στον χρόνο μεταβλήθηκε σε μονοετή θητεία. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνθεση της τοπικής κοινότητας, όπως την παρουσιάζει η Χρ. Παπα- κώστα. Επικεφαλής ήταν οι δύο Sindici (δήμαρχοι θα λέγαμε σήμερα). Αυτοί όφειλαν να γνωρίζουν καλή ανάγνωση και γραφή.
Για την λειτουργία – πρακτικά της κοινότητας ήταν οι cancellieri (γραμματείς) – οι οποίοι ήταν έμμισθοι. Οι giustizieri/ ζυγιστές ήταν υπεύθυνοι για την ποιότητα και το βάρος των εμπορευμάτων, ενώ όσο βρίσκονταν σ’ αυτό το αξίωμα απαγορεύονταν κάθε εμπορική δραστηριότητα. Υπήρχε ο επικεφαλής του υγειονομικού, τέσσερις δικαστές που αποφάσιζαν με βάση το βενετικό αλλά και το τοπικό δίκαιο.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει εδώ το στοιχείο σύμφωνα με το οποίο αν καταδικάζονταν κάποιος είχε το δικαίωμα να ασκήσει έφεση σε δικαστήριο της Κέρκυρας και αν και εδώ δεν ήταν ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα της δίκης να καταφύγει στη Βενετία.
Για τις εκλογές υπήρχε μια εφορευτική επιτροπή, η οποία απαγόρευε στους υποψηφίους να βρίσκονται στο χώρο της εκλογής, όπως απαγορεύονταν να παρευρίσκεται εκεί και ο διοικητής της Πάργας ή μέλη της Βενετικής φρουράς. Υπήρχε, επίσης, και το Συμβούλιο των πολιτών, το οποίο είχε δικαίωμα να στέλνει πρεσβεία στη Βενετία και να διεκδικεί.
Θεωρώ πως οι Παργινοί είχαν σχηματίσει μια δημοκρατία, σχεδόν όπως την ζούμε σήμερα. Για την εποχή εκείνη πολύ μπροστά. Ο Ελαιώνας που φύτεψαν οι Βενετοί έφερνε στη διάρκεια των αιώνων πολλά κέρδη στην κοινότητα και στα οποία κέρδη συμμετείχαν και οι πολίτες. Ο Ludwig Salvator, αρχιδούκας της Αυστρίας, έφτιαξε έναν πίνακα με κάποια οικόσημα των οικογενειών που ήταν διοικητές στην Πάργα. Περεταίρω να πω ότι στην πόλη υπήρχε Βενετικός στρατός αλλά και μια πολιτοφυλακή των Παργινών.
Πηγές Κειμένου: 1. Χριστίνα Παπακώστα «Πάργα. Πρέβεζα, Βόνιτσα: Αστικές συσσωματώσεις στα Βενετικά Ηπειρωτικά εξαρτήματα». 2. Παναγιώτης Αραβαντινός «Χρονογραφία Ηπείρου». 3. Ludwig Salvator: Parga. 4. Αναστασία Παπαδία – Λάλα «Συμβολή στην οικονομική ιστορία της Βενετοκρατούμενης Κέρκυρας». 5. Περραιβός «Η ιστορία του Σουλίου και Πάργας»