Ασχολούμαι με αυτόν το Δήμο καθότι ιστορικά ήταν μέρος της Άρτας.
Ο σημερινός Δήμος Ζηρού έχει έκταση 386,15 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αν αληθεύουν τα στοιχεία, και πληθυσμό γύρω στους 15.000. Ο σημερινός Δήμος προέκυψε με το σχέδιο «Καλλικράτης» από την συνένωση των Δήμων Ανωγείου, Θεσπρωτικού και Φιλιππιάδας συν την κοινότητα Κρανιάς. Λέμε καμιά φορά πως η ιστορία επαναλαμβάνεται. Παραδόξως η σημερινή έκταση του Δήμου Ζηρού με τους συγκεκριμένους οικισμούς υπήρχε και πάλι στο μακρινό παρελθόν του 16ου αιώνα, στην περίοδο της Οθωμανοκρατίας.
Από το 1430 που πάτησαν οι Οθωμανοί το πόδι τους στην Ήπειρο έως το 1470 κατέλαβαν με συμφωνίες [το νότιο κομμάτι της Ηπείρου, όπου εξαιρείται η Ρηνιάσα (Κάστρο Ριζών Πρέβεζας), που καταλήφθηκε με πόλεμο] όλη την Ήπειρο. Το σημερινό κομμάτι της Ηπείρου αποτέλεσε το σαντζάκι ή λιβά των Ιωαννίνων και χωρίστηκε σε τρεις νομούς – καζάδες: Ιωαννίνων, Άρτας και Ρηνιάσας με μεγαλύτερο νομό τον καζά των Ιωαννίνων.
Οι νομοί χωρίστηκαν σε Δήμους – Νιχαγιέδες. Έτσι, λοιπόν, στο νότο ο καζάς της Άρτας αποτελείται από πέντε Δήμους – Νιχαγιέδες: Τοπόλιανης ή Τοπόλγιανης (Κάμπος Άρτας) με άγνωστη έδρα, Δήμος Άρτας με έδρα την Άρτα, Δήμος Ραδοβιζίου με έδρα την Καλεντίνη, Δήμος Τζουμέρκων με έδρα τα Άγναντα και Δήμος Ρωγών με έδρα την Καστρόπολη των Ρωγών, σημερινή Νέα Κερασούντα Πρέβεζας.
Στον 16ο αιώνα ο Δήμος Ρωγών αποτελείται από τα τμήματα του Ηλιοβουνίου, όπου και βρίσκεται η έδρα, το τμήμα της Λάκκας, το τμήμα του Βαθύ (κοιλάδα Λούρου) και το τμήμα δυτικού Ξηροβουνίου. Ακριβώς, όπως είναι σήμερα ο Δήμος Ζηρού.
Βέβαια, ο χρόνος αλλάζει τα πάντα. Ο Μωάμεθ ο Πορθητής κοιτάζοντας και προς την Ιταλία αλλά και με σκοπό να ελέγχει το στόμιο του Αμβρακικού κτίζει στα 1478 το κάστρο της Μπούκας στην Πρέβεζα και μέχρι τον 17ο αιώνα η Πρέβεζα θα εξελιχθεί σε πόλη η οποία θα αντικαταστήσει τον νομό Ρηνιάσας.
Σ’ αυτό το διάστημα παύει η ύπαρξη της πόλης των Ρωγών. Παράλληλα, σε διοικητική διαίρεση αποσπάται από τον καζά της Άρτας μέρος του Δήμου Ρωγών και ενσωματώνεται σαν Δήμος – Νιχαγιές Λάμαρης και Λάκκας στον καζά της Πρέβεζας. Το τμήμα της κοιλάδας Λούρου και Δυτικού Ξηροβουνίου παραμένει στην Άρτα. Στα 1684, στον 6ο Ενετοτουρκικό πόλεμο, οι Βενετοί καταλαμβάνουν την Πρέβεζα. Έχουμε πάλι αλλαγή ορίων των Δήμων. Με την συνθήκη του Κάρλοβιτς, οι Οθωμανοί παίρνουν και πάλι την Πρέβεζα για να την χάσουν ξανά στον 7ο Ενετοτουρκικό πόλεμο στα 1717 ως τα 1797. Τώρα σχηματίζεται ο Δήμος Λάκκας ή Βιλαέτι των Ρωγών που περιλαμβάνει βασικά την Λάκκα Λελόβου με έδρα το Λέλοβο και διοικητή ένα Σούμπαση, ενώ άγνωστη μάς είναι η έδρα του Νιχαγιέ του Καρβασαρά, ο οποίος συμπεριλαμβάνει και την κοιλάδα του Λούρου έως την Φιλιππιάδα.
Υποθέτω πως αρχικά ήταν οι Μαρκάτες στον Γοργόμυλο, ενώ αργότερα πρέπει να μεταφέρθηκε στον Αμμότοπο. Όταν λέμε έδρα εννοούμε εκεί όπου είχε την έδρα ο Σούμπασης. Αυτό θα συνεχιστεί έως το 1881 όταν έρχεται η μεγάλη αλλαγή με τα νέα σύνορα και την ίδρυση του καζά της Φιλιππιάδας. Πρωτεύουσα του νέου νομού – καζά είναι η Φιλιππιάδα. Ο κάμπος της Άρτας ενσωματώνεται και διασπάται σε δύο τμήματα. Το τμήμα της Χάσης (Χασί οβασί) και της ποταμιάς.
Το τμήμα της χάσης έχει έδρα την Φιλιππιάδα, ενώ το τμήμα της Ποταμιάς, το Νεοχώρι. Έχουμε την ίδρυση του νιχαγιέ της Νισίστας (σημερινή Ροδαυγή), στον οποίο προφανώς ανήκουν τα τμήματα ανατολικού Ξηροβουνίου και Γκιλμπερίνης, το τμήμα καρβασαρά, προφανώς με έδρα τον Γοργόμυλο. Προσοχή, τα τμήματα ήταν υποδιαιρέσεις και όχι Δήμοι – Νιχαγιέδες, και το τμήμα της Λάκκας με έδρα το Λέλοβο. Αυτό θα πάει έως την Απελευθέρωση.
Μετά την απελευθέρωση έχουμε το σπάσιμο των Δήμων και την ίδρυση των κοινοτήτων. Μέχρι το 1948 όλη η εξεταζόμενη έκταση θα παραμείνει σε κοινότητες. Με ΦΕΚ 1948 56Α οι κοινότητες της Νέας Φιλιππιάδας και του Θεσπρωτικού θα προαχθούν σε Δήμους εντός των ορίων που ήταν σαν κοινότητες. Με ΦΕΚ στις 19 Μαρτίου 1961 ενσωματώνονται οι κοινότητες παλιάς Φιλιππιάδας και Ελευθεροχωρίου στο Δήμο Φιλιππιάδας και ακολουθεί με ΦΕΚ στις 16 Μαρτίου 1971 ο Άγιος Γεώργιος. Ο πρώτος δήμαρχος που θα εκλεγεί είναι το 1951 ο Κωνσταντίνος Zαραβέλλας της παράταξης «Αγροτοεπαγγελματική Ένωσις» με 53,10%. Με το Σχέδιο «Καποδίστριας» ή νόμος «Καποδίστρια» 2539/97 θα έχουμε ξανά συνενώσεις χωριών και πόλεων σε μεγαλύτερους Δήμους και έτσι στην εξεταζόμενη περιοχή θα προκύψουν το 1998 οι παρακάτω Δήμοι: 1. Φιλιππιάδας με 10 Δημοτικά Διαμερίσματα. 2. Δήμος Θεσπρωτικού με οκτώ Δημοτικά Διαμερίσματα. 3. Δήμος Ανωγείου με τρία Δημοτικά Διαμερίσματα
Ακολουθεί το πρόγραμμα ή σχέδιο «Καλλικράτης» με το νόμο 3852/2010 που προβλέπει μεγαλύτερους Δήμους και ερχό- μαστε στην ίδρυση του Δήμου Ζηρού που βασικά έχει τα ίδια όρια και χωριά, όπως ο Δήμος Ρωγών του 16ου αιώνα.
Αναλυτικά για το Δήμο Ρωγών στο νέο υπό έκδοση βιβλίο μου «Ιστορική Διαδρομή του Κάστρου των Ρωγών και περιοχής αυτού – Τα Τοπωνύμια Μικρής Λάκκας, Κοιλάδας Λούρου και Ξηροβουνίου τον 16ο αιώνα».