Αμφιβολίες το μυαλό μου βασανίζουνε πολλές, Αμφιβολίες τρελές.
Λένε ότι ο εκχυδαϊσμός της κοινωνίας είναι το προοίμιο του εκφασισμού της. Και ίσως έχουν δίκιο, γιατί σύμφωνα με μελέτες η συμπεριφορά του φασίστα ξεκινάει από την λεκτική βία και τον ψυχολογικό τραμπουκισμό, έτσι ώστε να διαλύσει την κοινωνική ισορροπία και την κοινωνική αίσθηση περί του ορθού και ηθικού και να διευρύνει τα όρια του μη επιτρεπτού. Μέσα στην επέκταση αυτή των ορίων, δημιουργεί τον προνομιακό χώρο στον οποίο υπάρχει και εξουσιάζει ο ίδιος και οι οπαδοί του, προστατευμένος από την ωμή δύναμή του, που δεν διστάζει να την επιδείξει αδιαφορώντας για τη νομιμότητα. Αυτή η αδιαφορία του προς τη νομιμότητα μιας δημοκρατικής κοινωνίας, είναι και η απόδειξη της νίκης του, η απόδειξη της ισχύος του, γιατί μπορεί και το κάνει χωρίς κανείς να τον εμποδίζει.
Ο φασισμός από τη μια τρέφεται και μεγαλώνει από την οργή και τα παράπονα των μικροαστών, που καταρρέουν μπροστά στην κρίση, αλλά και άλλων απελπισμένων που πιστεύουν πως ένας τσαμπουκάς ηγέτης να χτυπήσει τη γροθιά του στο τραπέζι για να βάλει τάξη στην αταξία και από την άλλη εξυπηρετούν το σύστημα, το έθνος, τη φυλή έτσι γενικά και αόριστα. Μπορεί κάποιες φορές να λένε γλυκά λόγια για τους φτωχούς, αλλά κυνηγούν τους εξαθλιωμένους μετανάστες και πρόσφυγες. Άλλωστε ο φασισμός είναι το μίσος προς τους αδύνατους και ο θαυμασμός προς τους ισχυρούς, προς την «ανώτερη φυλή». Και φυσικά «όποιος δεν πειθαρχεί, μαύρο φίδι που τον έφαγε».
Ο εκφασισμός μιας κοινωνίας τρέφεται από την δυστυχία, καλλιεργείται από την αμάθεια, χειραγωγείται από τον φόβο και ποτίζεται με το νερό της ιστορικής παραχάραξης και λή- θης. Και πάνω απ’ όλα ο εκφασισμός μιας κοινωνίας πολλαπλασιάζεται γρήγορα από τη θυματοποίηση. Δηλαδή, όταν οι άνθρωποι νιώ- σουν θύματα της κοινωνίας, δεν μπορούν να βρουν το δίκιο τους πουθενά, ούτε σε θεσμούς, ούτε σε συνανθρώπους, τότε αρχίζουν να τους φταίνε οι άλλοι. Είτε όλοι οι άλλοι, είτε κάποιοι συγκεκριμένοι άλλοι. Και το πιο φοβερό δεν είναι ότι συμβαίνει αυτό. Το πραγματικά πιο φοβερό είναι ότι αν και όλα τα παρα- πάνω είναι γνωστά σε όλους, αυτοί που ασκούν εξουσία, εξακολουθούν να εφαρμόζουν πολιτικές που θυματοποιούν ολόκληρες κοινωνικές ομάδες. Αδιαφορώντας για το που τους οδηγούν. Και προκύπτει το ερώτημα. Είναι συνειδητή επιλογή της άρχουσας τάξης, η ανοχή στον φασισμό;
Αυτό που εκπλήσσει, είναι η χαμηλή αντίσταση της κοινωνίας στον εκφασισμό της, στη λεκτική και ψυχολογική βία, ακόμα και στην σωματική βία και η ευκολία που αποδέχονται αυτή την κατάσταση θεσμοί που θεωρούνται και είναι οι πυλώνες της Δημοκρατίας. Η κοινωνία μας βυθισμένη μέσα στην απόγνωση και την αγωνία των προσωπικών προβλημάτων, αδυνατεί να συνειδητοποιήσει την μετάλλαξη που πραγματοποιείται στο πολίτευμα και στην δημόσια ζωή, ώσπου μια μέρα θα ξυπνήσει μπροστά σε μια δυσάρεστη έκπληξη.
Η ευθύνη πέφτει πάλι στους δημοκρατικούς πολίτες, πάντα σε αυτούς έπεφτε άλλωστε. Είναι οι δημοκρατικοί πολίτες που θα αρνηθούν να συνηθίσουν το ξήλωμα της Δημοκρατίας και του πολιτισμού που επιχειρείται και που θα δώσουν τις κατάλληλες απαντήσεις στους εκχυδαϊστές της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, στον εκφασισμό των λεγομένων και των πράξεών μας.
Γι’ αυτό τώρα, που έχουμε νωπό το εκλογικό αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών, τώρα που συνεχίζουν να συμβαίνουν όλα τα δεινά σε συνανθρώπους μας, παρ’ όλο που τους προειδοποιήσαμε προεκλογικά, η απάντησή μας σε όσους καίγονται με ευθύνη της εφαρμοζόμενης πολιτικής, δεν μπορεί να είναι: «Σε περίπτωση πυρκαγιάς, καλέστε 41%», ή «Αυτό ψηφίσατε, ας καείτε τώρα». Εάν πιστεύω στη δημοκρατία, πρέπει να τη στηρίξω.
Και νιώθω ότι είναι πραγματικά δύσκολο να μην πέσω κι εγώ μέσα στον ατέρμονα κύκλο της εκδίκησης. Και πρέπει να κρατώ ζωντανές Αμφιβολίες πολλές, Αμφιβολίες τρελές. Μή- πως εκφασίζομαι κι εγώ, χωρίς να το καταλαβαίνω; Γιατί από το «δεν μπορείς να σώσεις κανέναν, αν δεν το θέλει κι ο ίδιος», μέχρι το «κα- λά να πάθεις, να μάθεις να ψηφίζεις», είναι ένα τσιγάρο δρόμος.
Αθώος, λόγω Αμφιβολιών