Του Δημητρίου Αθανασάκη, Δικηγόρου
«Το δικό μου ταξίδι τελειώνει εδώ… Θα μου λείψετε» ήταν το μήνυμα της Έφης Πανούτσου. Στον τοίχο της, στο φατσοβιβλίο. Μετά θάνατον. Μετά ρίγους αναγνωστών.
Δύο νευροκαβαλικεύματα με βρήκαν σε διάστημα 8 μηνών στα κανάλια του Άμστερνταμ. Ο θάνατος του πατέρα μου και της Έφης μας. Δυο τηλεφωνήματα – ειδοποιήσεις θανάτου. Αυτές οι ειδήσεις πονάνε τους ομογενείς περισσότερο. Ίσως επειδή η φλόγα της πατρίδας σε καίει περισσότερο μακριά από την Ελλάδα.
Για τον πατέρα μου είχα ένα παράπονο, δεν πήρα μια τελευταία ευχή σε αυτή την γη. Ανθρώπινοι λογισμοί χωρίς καμμία αξία. Ήρθε όμως με το σύννεφο του Μορφέα και με διαβεβαίωσε: «στον παράδεισο είναι σούπερ, σε αγαπώ, να κάνεις το καλό».
Η Έφη στον τελευταίο μας καφέ, στο Φλοριάν της Χρύσας μας, στην Άρτα μας το Πάσχα μου έδωσε ευχή. Την ευχή αυτή την κρατώ μες στην καρδιά μου. Είπαμε πολλά, θυμηθήκαμε τα παλιά. Συμφωνήσαμε ότι η Άρτα μας πρέπει να ανακτήσει μια αστική κουλτούρα, μια καινούρια βάση δημιουργίας. Γελάσαμε, κουτσομπολέψαμε και λίγο τις λούτες, λίγο όχι πολύ. Δεν μπορώ να εξηγήσω πως έφυγε έτσι ξαφνικά. Και αθόρυβα. Όπως όταν την κάνεις με ελαφρά πριν σε πιάσει ο λυκειάρχης με το σέρτικο στο στόμα στις παλαίστρες του τρίτου λυκείου.
Θα ήθελα να πιάσω το νήμα του βίου της Έφης λίγο από την αρχή. Όχι για να της κάνω μνημόσυνο. Γιατί απλά η μνήμη ακουμπά στη σκέψη, το γήινο, καθηλώνει την καρδιά. Η Έφη μας χτυπά στην καρδιά όχι το μυαλό και τον λόγο.
Το μεγαλύτερο παιδί του εξαιρετικού Αρτινόπαιδος Τάκη Πανούτσου και της Λίτσας (κόρη της Αρτινής αστικής οικογενείας Ζορμπά) έλαχε να γίνει μικρομάνα στα δυο αδέρφια της, τον Κώστα (πολύ ζωηρό παιδί στο σχολείο με πολύ καλή ψυχή δε) και του Γιώργου (ο οποίος επρόκοψε ως ικανότατος μηχανικός στην Μέση Ανατολή). Η Λίτσα της εμφύσησε το αίσθημα της ευθύνης από μικρή. Ποτέ δεν είπε ψέμματα η Έφη και ήταν βράχος στηρίγματος στην οικογένεια και τους φίλους της.
Υπήρξε μια φυσική καλλονή. Σαν αυτές τις εξωτικές ερωτεύσιμες θεότητες σε κουβανέζικα μπαρ. Πιο σημαντικά όμως είχε μια φυσική ευγένεια και ένα έμφυτο συναίσθημα για το δίκαιο (εως την τελευταία ρανίδα του αίματός της). Συγκεντρωνόταν με τις φίλες της σε εκείνη την κουζίνα του πατρικού της, επί της οδού Αμβρακίας, όπου μοσχοβολούσε ζεστή λαχανόπιτα και μιλούσαν για άπειρες ώρες. Ξύνω το μυαλό μου να σκεφτώ αν ήταν ποτέ άδειο αυτό το σπίτι. Ποτέ.
Πήγε φοιτήτρια και επέστρεψε στην Άρτα μας. Τα πρώτα μου τσιγάρα (Camel, 300 δραχμές) τα κάπνισα στο διαμέρισμά της. Εκεί κάναμε και τα πάρτυ του σχολείου μας. Η εφηβική μου ζωή γράφτηκε πάνω στην Έφη.
Δημιούργησε μια εξαιρετική οικογένεια. Ο Γιώργος, ο άνδρας της, είναι ήρεμη δύναμη και πολύ καλό παιδί, ευαίσθητος. Η Μυρσίνη της, η πρωτότοκή της, ένα αστραφτερό μυαλό, διέπρεψε στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και ετοιμάζεται για μεγάλα πράγματα. Είναι ο απόλυτος καθρέφτης της Έφης. Μοιάζουν σαν δυο σταγόνες νερό. Η Φιλύρα της είναι αυτό που αποκαλούμε «αδυναμία». Πολύ κοινωνική και εξωστρεφής, ευαίσθητη, με πολύ ταλέντο στην υποκριτική. Θυμηθείτε το, θα πάει πολύ ψηλά.
Θα μπορούσα να γράφω κατεβατά ολόκληρα, ωστόσο η ουσία είναι μια: ότι η Έφη μας είναι τρανταχτό παράδειγμα ότι στη ζωή αυτό που μετράει είναι οι χτύποι της καρδιάς, τα έργα ανθρωπιάς, ο αγώνας να γίνει κανείς καλύτερος, η λεβεντιά. Η στάση ζωής της είχε μια Θεική διάσταση και τα έργα της είχαν την απόλυτη ταύτιση με τις πράξεις του Δημιουργού μας (χωρίς να το κραυγάζει), του επαναστάτη της ζωής, του φωτός.
Αγαπημένη μου αδερφή, κοιτάζοντας τα πλούσια άνθη στα παρτέρια των Κάτω Χωρών, η σκέψη μου μεταφέρεται στην ψυχή σου. Πέρασες στην αιωνιότητα ραπίζοντας τα τελώνια και τώρα είσαι δίπλα Του. Στην Εδέμ, ένα τριαντάφυλλο στο άκρο του παραδείσου.
Ξέρω από τον πατέρα μου ότι εκεί δεν σκέφτεστε τίποτε, γιατί είστε χαρούμενοι, ελεύθεροι από τα δεσμά της σκέψης. Εμείς σε αυτή εδώ την όχθη τυραννιόμαστε με το replay στην κασέτα της ματαιότητας. Και περνάει η ζωή χωρίς συναίσθημα. Δεν μπορώ να σου πω πόσο σε αγαπώ, αφήνω την καρδιά μου με τα μάτια της στον ουρανό να σε κοιτάει και να μου δίνεις δύναμη. Γιατί για εμένα Έφη είσαι το στήριγμα, η αισιοδοξία, το μέλλον, η γέφυρα σε Αυτόν.
