Ηταν 25 Σεπτέμβρη του 2008 όταν ένα πρωινό έσκασε σαν βόμβα η πτώχευση της τράπεζας Lehman brothers καταθέτοντας αίτηση δυνάμει του άρθρου 11 του Αμερικανικού πτωχευτικού δίκαιου.
Αξιολογημένη ως η έκτη μεγαλύτερη τράπεζα των ΗΠΑ κατάφερε μέσα στο ελεύθερο ασύδοτο παιχνίδι της κερδοσκοπίας να χρεωκοπήσει. Χωρίς ουσιαστικό προληπτικό έλεγχο πα- ρά τις κάποιες προηγούμενες προειδοποιήσεις, οι διοικούντες τραπεζίτες με ενέργειες και παραλείψεις μέσα στο παιχνίδι του ανταγωνισμού, την πτώχευσαν.
Και αυτό γιατί έγινε; Μια τράπεζα με τεράστιο αριθμό χορηγηθέντων στεγαστικών δανείων σε ασθενέστερες ομάδες Αμερικανών πολιτών, μέχρι και σε κατοίκους της ερήμου, χωρίς τις απαραίτητες, αναγκαίες και πραγματικές διασφαλίσεις. Ένα χαρτοφυλάκιο αρκετών δις δολαρίων κατάντησε χωρίς αντίκρυσμα. Ένα σκουπίδι χρεόγραφα στηριγμένα πάνω σε, υποτιθέμενης αξίας, εξαιρετικά επισφαλών ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων (Subprime loans). Όλα αυτά τα τοξικά χρεόγραφα, μετά τις ΗΠΑ μόλυναν όλον τον κόσμο στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας μέσα στο τραπεζικό σύστημα με τη μορφή ενός ντόμινο.
Η κρίση αντιμετωπίστηκε με την στήριξη του Αμερικανικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, με την παρέμβαση των κυβερνήσεων να προστρέξουν που αλλού; Στην τσέπη των φορολογουμένων πολιτών. Έπρεπε να γίνει αυτή η πτώχευση έτσι ώστε οι εποπτικές αρχές στα μεγάλα χρηματοπιστωτικά κέντρα( ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, ΕΕ) να θέσουν αυστηρότερους κανόνες διαχωρισμού μεταξύ επενδυτικής και λιανικής τραπεζικής.
Λόγω της κρίσης η κυβέρνηση Μπαράκ Ομπάμα ψήφισε νόμο για τον έλεγχο των τραπεζικών δραστηριοτήτων και αποφυγή φαινομένων χρεοκοπίας. Πρόκειται για τον γνωστό ως νόμο του Dodd Frank. Ο νόμος αυτός καταργήθηκε από την κυβέρνηση Ντόναλντ Τράμπ, ο οποίος ευθέως τοποθετήθηκε ευμενώς υπέρ της τραπεζικής ελίτ της Αμερικής. Η Lehman brothers ήταν μια επενδυτική τράπεζα με περιουσιακά στοιχεία άνω των 700 δις δολαρίων.
Και ερχόμαστε ύστερα από 15 χρόνια σε μια ακόμα πτώχευση τράπεζας που αποτελεί πλέον γεγονός από τις 10 Μαρτίου 2013. Είναι η Silicon Valley bank (SVB). Η συγκεκριμένη τράπεζα είχε ως κύριους πελάτες νεοφυείς επιχειρήσεις με επίκεντρο την τεχνολογία καθώς επίσης εταιρείες επενδυτικές και κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου. Η συγκεκριμένη τράπεζα είχε έδρα την Σάντα Κλάρα της Καλιφόρνιας. Μιλάμε για την 16η τράπεζα στην Αμερική ως μέγεθος του ενεργητικού της.
Ποιοί οι λόγοι της πτώχευσης της; 1) Η αύξηση των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ, την Fed, με σκοπό την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων στους ισολογισμούς πολλών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι τράπεζες έχασαν το 2022 δολάρια ύψους 620 δις, σύμφωνα με την FDIC.
2) Η αδυναμία πρόσθετης χρηματοδότησης των επιχειρήσεων έφερε μαζικές αναλήψεις κεφαλαίων από τις ίδιες τις επιχειρήσεις, οι οποίες είχαν ανάγκη ρευστότητας. Ενδεικτικά σε μια μόνο ημέρα (9 Μαρτίου 2023) έγιναν αναλήψεις 42 δις δολαρίων, το 1/4 δηλαδή των συνολικών καταθέσεων. Πωλήθηκαν τίτλοι αξίας 21 δις δολάρια με ζημία 1,8 δις δολάρια.
Ήδη, από τον Φεβρουάριο του 2023, η τράπεζα ειδοποιήθηκε για υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας.
Η τράπεζα SVB είχε στις 31 Δεκεμβρίου 2022 ενεργητικό 209 δις δολάρια και 175 δις δολάρια καταθέσεις. Στις 31 Μαρτίου 2023 αντίστοιχα, το ενεργητικό κατέβηκε στα 167 δις δολάρια και οι καταθέσεις συρρικνώθηκαν στα 109 δις δολάρια.
Να επισημάνω ότι το 2022 οι μετοχές των επιχειρήσεων τεχνολογίας επλήγησαν βαθύτατα λόγω της μεγάλης οικονομικής ύφεσης. Η Ρυθμιστική Αρχή τραπεζών της Καλιφόρνιας έβαλε λουκέτο στην SVB θέτοντάς την σε καθεστώς διαχείρισης για την προστασία των καταθετών από την διάθεση των περιουσιακών στοιχείων. Η Ρυθμιστική Αρχή DFBI (υπηρεσία οικονομικής προστασίας και καινοτομίας) επικαλούμενη την έλλειψη ρευστότητας και αφερεγγυότητας της SVB, ανέθεσε την διαχείρισή της στον Ομοσπονδιακό Οργανισμό Ασφάλισης Καταθέσεων (FDIC).
Κλείνοντας με το πολιτικό σχόλιο θα μπορούσε να πει κανείς ότι το τραπεζικό σύστημα ανεξέλεγκτο, αδίστακτο και αδιόρθωτο κινεί τα νήματα της παγκόσμιας οικονομίας παραμερίζοντας ολόκληρες κυβερνήσεις που σέρνονται πίσω από πολιτικές που οι ίδιες οι τράπεζες και τα funs που τις διοικούν, ορίζουν και απαιτούν. Όταν οι οικονομίες όλων των χωρών βρίσκονται στα χέρια τους, μέσα από κάποιες χρεοκοπίες τους, χρεοκοπούν και ολόκληρα κράτη. Και το μάρμαρο το πληρώνουν οι λαοί. Κάτι πρέπει να μας θυμίζει αυτό…
Όσες κρίσεις και να υπάρξουν στις τράπεζες, όσες πτωχεύσεις και να γίνουν, το οικονομικό σύστημα θα βρει τους τρόπους να διορθώσει το πρόβλημα γιατί ασφαλώς δεν πρέπει να ανατραπεί.
Παράδειγμα 1: Αμέσως η SVB εξαγοράστηκε από την First Sitizen και η αγορά ξαναβρήκε τον ρυθμό της. Λεφτά και τρόποι μεθόδευσης πάντα θα υπάρχουν για να βρεθούν αυτές οι λύσεις.
Παράδειγμα 2: Η κατάρρευση της Ελβετικής Credid Suisse και τα αντανακλαστικά για την εξαγορά της από την επίσης Ελβετική UBS αντί 3,2 δις δολάρια είναι ήδη γεγονός. Λεφτά υπάρχουν για την σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Είναι αδιάφορο εάν με την εξαγορά της Credid Suisse θα απολυθεί το 1/3 των εργαζομένων της…

*Ο Γιώργος Πριόβολος είναι διδάκτωρ Παιδαγωγικών Επιστημών, οικονομολόγος και πρώην τραπεζικός