Γράφει ο Στάθης Ασημάκης
Στον ιστότοπό σας «Ταχυδρόμος Άρτας» αναρτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2022 το αξιόλογο άρθρο του κ. Φώτη Βράκα, με τίτλο: «Ροζυανά, Λέλοβα, Θεσπρωτικό. Ένα τοπωνύμιο σπαζοκεφαλιά».
Ο συγγραφέας, αρχικά, αναφέρει την εξήγηση του τοπωνυμίου Λέλοβα (σημερινό Θεσπρωτικό Πρέβεζας) που βασίζεται στην αλβανική λέξη Λούλε και τη γνωστή κατάληξη -οβα με τη σημασία λουλουδότοπος, την οποία πολλοί Λελοβίτες αποδέχονται. Την εκδοχή αυτή είναι αλήθεια ότι αναφέρουμε και εμείς στο πόνημά μας: «Τοπωνύμια οβα, οβο, ιστα, ιτσα». Κρατάει, όμως, ο συντάκτης του υπόψη άρθρου τις επιφυλάξεις του, θέτοντας το ερώτημα: γιατί Ελληνόφωνες κάτοικοι να δώσουν ξενικό όνομα; Μάλιστα, προσθέτει ότι: αρχικά το τοπωνύμιο ήταν Λέλοβο, εμφανίζεται τον 17ο – 18ο αιώνα και ο εν λόγω οικισμός προϋπήρχε ως τον 16ο αιώνα με την ονομασία «Ροζυανά».
Προσθέτει δε τις παρακάτω πολύ ενδιαφέρουσες ιστορικές πληροφορίες: «Πέρα από Βενετικό αρχείο που κάνει αναφορά για την δράση του πειρατή Πέτρου Λάντζα που είχε εισβάλει στην Λάκκα προς το τέλος του 16ου αιώνα, αναφορά κάνει και ο Σεραφείμ Ξενόπουλος στο Ιστορικό Δοκίμιο και ίσως πρέπει να ξαναδούμε και λίγο το χρονικό των Τόκων. Πάντως και οι Βενετοί και ο Σεραφείμ επιβεβαιώνονται από τα Οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 16ου αιώνα, όπου τα Ροζυανά ανήκουν στον νομό Άρτας, στον Δήμο Ρωγών. Ο Σεραφείμ αναφέρει επίσης πως στο σημείο Ροζυανά βρίσκονταν στην εποχή του ερείπια οικισμάτων και άλλα καθώς και ερείπια πύργου, που θα ήταν λογικό για τον έλεγχο της περιοχής.[…].Τι ακριβώς συνέβη τον 17ο αιώνα δεν γνωρίζουμε ακόμα. Ήταν η Επανάσταση του Πούλιου Δράκου και Μαλάμου, που ανάγκασε τον κόσμο να εγκαταλείψει τις εστίες; Οι πηγές προς το παρόν σιωπούν. Έφταιξε το νέο γαιοκτητικό καθεστώς των τσιφλικιών που ανάγκασε τους κατοίκους σε φυγή; Άγνωστο. Όταν ήρθαν νέοι κάτοικοι υπήρχαν ακόμα τα Ροζυανά;».
Εάν, πράγματι, στην περιοχή των Ροζυανών συνέβησαν καταστροφικά γεγονότα, είτε από δράση πειρατών, είτε από επαναστατικές πράξεις, που οδήγησαν στη συνέχεια σε ερείπια και μαρασμό της περιοχής αυτής για κάποιο χρονικό διάστημα, τότε η ονομασία Λέλοβα που αντικατέστησε την ονομασία Ροζυανά φαίνεται ότι μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα με βάση τη βλάχικη λέξη λέλε (σχετ- λιαστικό επιφώνημα) = αχ! (βλέπε «Ετυμολογικό Κουτσοβλαχικής» του Κ. Νικολαΐδη) και τη συνήθη κατάληξη -οβα, η οποία δεν ήταν σε χρήση μόνο σε παλιότερους αιώνες, αλλά και στην εποχή της τουρκοκρατίας, από Βλάχους και όχι μόνο.
Μην ξεχνάμε ότι υπάρχει λέξη όβα στην τουρκική γλώσσα που σημαίνει λιβάδι και πάμπολλα τοπωνύμια με κατάληξη οβα συναντώνται διάσπαρτα σε όλη τη σημερινή Μικρά Ασία. Οπότε το λέλε + οβα = λέλοβα σημαίνει το «δυστυχισμένο» τόπο.
Υπάρχει, βεβαίως, και το Λέλοβο (ο σημερινός «Άγιος Αντώνιος») του Κιλκίς. Η παραπάνω εξήγηση θα μπορούσε να ισχύει και γι’ αυτό το τοπωνύμιο με την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι και ο τόπος αυτός θα είχε κάποτε βιώσει δύσκολες ιστορικές καταστάσεις ή θα ήταν τόσο άγονος και απόμερος σε σχέση με τους άλλους όμορους οικισμούς, με αποτέλεσμα να ταιριάζει και γι’ αυτόν ο σχετλιαστικός χαρακτηρισμός του Λέλοβο.
Στάθης Ασημάκης
