Σύμφωνα με τον Σεραφείμ Βυζάντιο (Ξενόπουλο), μητροπολίτη Άρτας, ο Ιερός Ναός των Αγίων Θεοδώρων ήταν υπό την εποπτεία του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου της συνοικίας του Μονοπωλίου ή Ντερμαναίων.
Οικοδομήθηκε επί Αρχιερατείας Ιγνατίου Α΄ (μετέπειτα Ουγγροβλαχίας) το έτος 1795, με νέα οικοδόμηση το έτος 1848 δαπάνη της Μονής Μελατών επί Ηγουμενίας Διονυσίου. Το έτος 1854 κατεστράφη από τους Αλβανούς και τον διόρθωσαν Χριστιανοί το έτος 1857.
Στο εξωτερικό μέρος του Ναού ο Αρτινός Λαός στις 24 Ιουνίου 1881 υποδέχτηκε τον ελευθερωτή Ελληνικό στρατό και στο σημείο υπάρχει αναμνηστική πλάκα για να θυμίζει το ιστορικής σημασίας γεγονός αυτό.
Η γιορτή των Αγίων Θεοδώρων είναι κινητή γιορτή. Πέφτει πάντα τον πρώτο Σάββατο μετά την Καθαρά Δευτέρα. Το πρώτο Σάββατο της Σαρακοστής, το οποίο είναι και Ψυχοσάββατο. Οι Άγιοι Θεόδωροι είναι δύο. Συγκεκριμένα πρόκειται για τον Άγιο Θεόδωρο Τήρων και τον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη.
Σύμφωνα με το συναξάρι ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων έζησε στα χρόνια των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Μαξιμιανού και Γαλέριου, στις αρχές του 4ου αιώνα μΧ. Ονομάστηκε Τήρων επειδή είχε καταταγεί στο σώμα των νεοσυλλέκτων (tiro) της Ρωμαϊκής λεγεώνας.
Έγινε γνωστός για τη ανδρεία του όταν βοήθησε τους κατοίκους μιας περιοχής που ήταν τρομοκρατημένοι, εξαιτίας ενός γιγάντιου φιδιού. Κάνοντας προσευχή, έψαξε το φίδι και όταν το συνάντησε, εκτόξευσε εναντίον του το ακόντιό του, τραυματίζοντάς το θανάσιμα. Βοήθησε, με κάθε τρόπο, ώστε να μην αλλαξοπιστήσουν ή φοβηθούν από τα βασανιστήρια οι χριστιανοί του τάγματος.
Κάποια στιγμή κατέστρεψε το ξύλινο είδωλο της θεάς Κυβέλης και κλήθηκε σε απολογία για τη μεγάλη αυτή ασέβεια. Ο ίδιος είπε ότι το έκανε θέλοντας να διαπιστώσει αν όντως η θεά ήταν αληθινή. Αυτό που διαπίστωσε όμως ήταν ότι επρόκειτο περί αψύχου πράγματος. Ο τοπικός άρχοντας αμέσως διέταξε να τον μαστιγώσουν και να τον ρίξουν στη φυλακή χωρίς τροφή και νερό.
Παρά τις ευκαιρίες που του δόθηκαν για να αλλαξοπιστήσει, ο Θεόδωρος ήταν ανένδοτος. Έτσι καταδικάστηκε σε κρεμάλα και να τον κόψουν με σίδερα. Η προσπάθεια, όμως, απέτυχε. Έτσι, διατάχθηκε να τον ρίξουν στο καμίνι, όπου και πέθανε. Η ημερομηνία της κοίμησής του ήταν η 17η Φεβρουαρίου, οπότε και εορτάζεται η μνήμη του.
Αργότερα, ο αυτοκράτορας Ιουλιανός πραγματοποίησε μεγάλο διωγμό κατά των χριστιανών. Γνωρίζοντας για τη νηστεία τους και θέλοντας να τους ταλαιπωρήσει διέταξε να αποσύρουν από την πόλη τα τρόφιμα που ήταν νηστίσιμα, υποχρεώνοντας τους χριστιανούς είτε να μη νηστεύσουν, είτε να μείνουν νηστικοί.
Τότε, σύμφωνα με την παράδοση, εμφανίστηκε ο Θεόδωρος και έδωσε εντολή να μην αγοράσουν τίποτα παρά να τρώνε μόνο κόλλυβα. Από τότε μέχρι και σήμερα εορτάζεται το πρώτο Σάββατο της Σαρακοστής το θαύμα αυτό.
Στο επόμενο φύλλο ο Άγιος Θεόδωρος ο Στρατηλάτης
*Η Μαρία Τζαχρίστα είναι νοσηλεύτρια,
φοιτήτρια στο ΕΑΠ (Ελεύθερο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο)
το τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, αντιπρόεδρος
Εκκλησιαστικού Συμβουλίου Ελεούσας