Αμφιβολίες το μυαλό μου βασανίζουνε πολλές, Αμφιβολίες τρελές.
Η πρώτη μεγάλη αταξία που έκανα πιτσιρίκος ήταν όταν πήγα να παίξω μπάλα σε μια πλατεία του Πειραιά, χωρίς να πω τίποτα στους γονείς μου, οι οποίοι βρίσκονταν στη δουλειά.
Η μάνα μου που έπαιρνε τηλέφωνα στο σπίτι, στα οποία φυσικά δεν απαντούσε κανείς, έφυγε βιαστικά από τη δουλειά της και ήρθε και με πήρε από το αυτί μπροστά σ’ όλους τους φίλους μου. Παρόλη τη μεγάλη ντροπή να με σέρνει η μάνα μου από το αυτί μπροστά σε όλους, η πλατεία συνέχιζε να με μαγνητίζει τόσο ισχυρά, που έκανα τα πάντα για να βρεθώ στην αγκαλιά της. Η αλήθεια είναι ότι για ένα περίεργο λόγο, που τότε δεν κατανοούσα, μόνο στην κοινή θέα της πλατείας συνέβαιναν τα σημαντικά. Αν δεν γινόταν στην πλατεία, τότε είχαν μειωμένη σημασία.
Η πλατεία αποτελεί ένα από τα κύρια συστατικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού αστικού χώρου, κοινή κληρονομιά της Ελληνικής και Ρωμαϊκής αρχαιότητας. Η πλατεία ως αρχέτυπη μορφή εμφανίζεται, σύμφωνα με πολλούς μελετητές, στην Αγορά της αρχαίας Ελλάδας, όπου αποτελεί αποφασιστικό στοιχείο οργάνωσης του κτισμένου χώρου. Η σπουδαιότητα των πλατειών σε μια πόλη είναι αναμφισβήτητη. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι: «Δε θα μπορούσε κανείς να ονομάσει πόλη, κάτι στο οποίο δεν υπάρχουν δημόσια κτίρια και πλατείες».
Η αλλοτινή αστική πλατεία αποτελούσε πεδίο δραστηριοποίησης του ανθρώπου, αποτελούσε θα λέγαμε πεδίο ενέργειας, μέρος στο οποίο «ασκούνταν» ως ον κοινωνικό και πολιτικό. Ήταν σημείο αναφοράς, ήταν αφετηρία, πορεία και τέρμα ενεργειών, κέντρο – εστία της κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής του. Οι συγκεντρώσεις στις πλατείες, οι πολιτικές συζητήσεις, οι συναντήσεις, οι συνεχείς επισκέψεις από τους περιπατητές, δεν αποτελούσαν τίποτε περισσότερο από εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής, που ικανοποιούσαν βασικές ανάγκες: της συναναστροφής, της συλλογικότητας, της επικοινωνίας, της επαφής, της γειτονίας. Η επιτυχία των αστικών πλατειών εντοπίζεται στην ευχέρεια να μεταφέρουν τον επισκέπτη – περιπατητή «μέσα» στην πόλη και την ουσία της, ώστε συχνά η περιήγησή τους να είναι αρκετή, για να μιλήσει κανείς για τη Ρώμη, τη Βενετία ή το Παρίσι, μη έχοντας επισκεφθεί κανένα άλλο σημείο τους.
Αντίθετα, η σημερινή αστική πλατεία, λίγο «ανασαίνει», λίγο «μιλά». Την καταλαμβάνουν λίγοι μόνο άνθρωποι, ενώ η πλειοψηφία των περαστικών την προσπερνά βιαστικά. Το σκηνικό αποτελείται πια από αναψυκτήρια, εστιατόρια, καφέ-μπαρ και άλλα, στα οποία οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν ουσιαστικά, αλλά συνυπάρχουν σ’ έναν χώρο που απλώς αποδέχονται. Η πλατεία μετασχηματίζεται από έναν ελεύθερο χώρο συλλογικότητας σε έναν ορισμένο χώρο συνεύρεσης με κύρια στοιχεία τον καταναλωτισμό και το κέρδος.
Στους χώρους αυτούς είναι άξιο παρατήρησης ότι η κατανάλωση προηγείται του δημόσιου χώρου και αποτελεί προϋπόθεση ύπαρξής του. Η τεχνητή προσομοίωση της πλατείας στο εσωτερικό μεγάλων κτιριακών συγκροτημάτων (mall) συντελεί στο χαρακτηρισμό των χώρων αυτών ως δημόσιων και μετατρέπει την κοινότητα των πολιτών σε κοινότητα καταναλωτών.
Δυστυχώς για τον λαό, το πολιτικό σύστημα όπως έχει διαμορφωθεί εδώ και δύο περίπου αιώνες προσπαθεί να τον οδηγήσει στην ιδιωτεία, ζητώντας του την γνώμη μόνο μια φορά την τετραετία.
Ανοίγοντας ένα νέο κύκλο, μερικά χρονάκια μετά τα 50 μου, σαν εκείνον που άνοιξα ως οκτάχρονος ποδοσφαιριστής στον Πειραιά, είπα να κάνω άλλη μία αταξία. Για άλλη μια φορά, χωρίς να το πω σε κανέναν, βγήκα να «παίξω» σε μια άλλη πλατεία, με το όνομα «Ταχυδρόμος Άρτας».
Το σημερινό άρθρο/ σχόλιο είναι το 52ο, γεγονός που δηλώνει ότι συμπληρώνεται ο πρώτος χρόνος συνύπαρξής μας σε τούτη εδώ την «πλατεία». Και η χαρά μου είναι μεγάλη, γιατί μέχρι στιγμής, είμαι τυχερός και δεν πέρασε κανείς να με μαζέψει πάλι από το αυτί. Θα προσπαθήσω να συνεχίσω να σπέρνω Αμφιβολίες πολλές, Αμφιβολίες τρελές, στην «πλατεία» μας. Γιατί μ’ αυτόν τον τρόπο ελπίζω η δημόσια συζήτηση να ομορφύνει την πλατεία μας και στη συνέχεια ίσως και την πόλη μας. Και γιατί όχι και τη χώρα μας. Από εσένα εξαρτάται.
Ένοχος, υπεράνω πάσης Αμφιβολίας
Σημείωση: Δεδομένα από διπλωματική εργασία «Η πλατεία ως αναπόσπαστο στοιχείο του πολεοδομικού σχεδιασμού στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη : Ιστορική, κοινωνική και λειτουργική θεώρηση – νέες προοπτικές», Μωυσής Κιμισκίδης (2010). Πανεπ. Θεσσαλίας.
