Ο τόπος μας εις ότι αφορά τον αρχαιολογικό και ιστορικό του πλούτο είναι γεμάτος εκπλήξεις.
Μια Ελλάδα μικρή που σε κάθε σημείο της έχει να επιδείξει αρχαιολογικά μα και νεότερα ευρήματα από διαφορετικές χρονικές περιόδους. Τα περισσότερα εξ αυτών εγκαταλελειμμένα στην τύχη τους, στα καιρικά φαινόμενα και στη φθορά του χρόνου. Εδώ και αρκετά χρόνια έχουμε βάλει στόχο να ακολουθούμε τις κόκκινες ταμπέλες της αρχαιολογίας.
Μετά την Φιλιππιάδα, λοιπόν, πηγαίνοντας για Ριζοβούνι, μια ταμπελίτσα σου κινεί την προσοχή. Αρχαία Ακρόπολη. Κοιταζόμαστε, ξαφνικά φρενάρουμε και κατεβαίνουμε από το αυτοκίνητο. Όταν δεν ξέρεις τι πρόκειται να δεις είσαι προετοιμασμένος για όλα. Αυτό, όμως, που αντικρίσαμε ήταν απρόσμενο. Ανεβήκαμε ένα λιθόστρωτο δρομάκι. Ανεβαίναμε ψηλά. Στα μισά της διαδρομής συναντήσαμε κάποιους εθελοντές που καθάριζαν τον ευρύτερο χώρο από τα πλαστικά, από τα βάτα και τα αγριόχορτα. Μας είπαν κάποια γενικά ιστορικά στοιχεία για το σημείο.
Η μέρα ηλιόλουστη με έναν καταγάλανο ουρανό ήταν ιδανική για να απολαύσουμε την πανέμορφη φύση και την εκπληκτική θέα. Ανεβαίναμε και ανεβαίναμε και ξάφνου προβάλλουν τα αρχαία μεγαλιθικά τείχη της Ακροπόλεως. Ο λόφος ονομάζεται Καστρί. Νιώσαμε για λίγο εξερευνητές καθώς δεν είχαμε καν ιδέα για την ύπαρξη αυτού του μέρους. Ανεβαίναμε και ανεβαίναμε στο λόφο και όλα μας φαινόντουσαν θαυμαστά καινούργια.
Οι Ηλειείς ήταν οι πρώτοι έποικοι των Βατιών κατά τον 7ο πΧαιώνα.Βρίσκεται σ’ ένα κομβικό σημείο κοντά στον ποταμό Λούρο και τη λίμνη Μαυρή. Λέγεται ότι υπήρχε και παλαιότερος οχυρωμένος οικισμός ή ακόμα από την εποχή του Χαλκού και την πρώιμη εποχή του Σιδήρου. Από το σημείο αυτό ήταν το πέρασμα από την Αρχαία Αμβρακία προς το Μαντείο της Δωδώνης. Το εξαιρετικό κλίμα της περιοχής και η περίοπτη θέση πάνω στον λόφο, έκαναν τις Βατίες ξεχωριστές. Το έτος 343-342 πΧ πέρασε από εκεί ο Φίλιππος ο Β’, ο πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου τις κατέλαβε και τις προσέφερε ως δώρο στον Αλέξανδρο Α’ των Μολοσσών. Στα χρόνια των Ρωμαίων παρακμάζει σταδιακά με αποκορύφωμα την υποχρεωτική ερήμωση λόγω μεταφοράς των κατοίκων στην Αρχαία Νικόπολη μετά τη Ναυμαχία του Ακτίου.
Υπάρχουν ερείπια και από την Βυζαντινή περίοδο. Μια παλαιοχριστιανική εκκλησία χτίστηκε στην κορυφή του λόφου. Πάνω της ένας νεότερος χριστιανικός ναός με εκπληκτικές αγιογραφίες. Λιτός απλός και σεμνός στέκεται εκεί πάνω απ’ όλα αυτά τα ερείπια και τις αρχαίες πέτρες.
Η λιθοδομή καταδεικνύει και το πέρασμα των Τούρκων από εκεί. Μαρτυρούν το πέρασμα αιώνων κατοίκησης σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Είναι σαν να βλέπεις να σχηματίζεται ένα «τοστ» από χρονολογικές διαστρωματώσεις και περιόδους. Το ένα πάνω στο άλλο. Δίπλα, σε κοντινή απόσταση, κτίσματα από τα ερειπωμένα κελιά της Μοναστηριού της Παναγίας, που καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς των Γερμανών ως αντίποινα. Οι τρύπες χάσκουν και τα πρώην διώροφα κτίσματα με τα τζάκια ορθώνονται σαν γκρίζοι πύργοι. Δεξαμενές και πύργοι, κυκλώπεια τείχη και πύλες προστάτευαν και οχύρωναν την ακρόπολη.
Σαν φτάσεις στην κορυφή, θαυμάζεις μπροστά σου τη Λάκκα Σουλίου. Το κολωνάκι της Υπηρεσίας Στρατού μάς ενημερώνει για το μεγάλο σχετικά ύψος. Το βουνό απέναντι στέκει σαν φυσική οχύρωση της περιοχής. Από την άλλη πλευρά η Άρτα σκαρφαλωμένη στον λόφο Περάνθης. Από μακριά ξεχωρίζεις τα βράχια από το πίσω μέρος της λίμνης του Ζηρού και τον Κόκκινο Πηλό. Ο Άγιος Γεώργιος με το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο δεσπόζει πιο δίπλα από την Ιόνια οδό.
Ένα ιστορικό σημείο με μοναδική θέα που βρίσκεται τόσο κοντά μας και είναι σχεδόν άγνωστο στους περισσότερους από εμάς. Τι κρίμα να έχουμε όλον αυτόν τον φυσικό πλούτο και την αξιοζήλευτη πολιτιστική κληρονομιά και όχι μόνο να μην τα γνωρίζουμε, αλλά και να μην μπορούμε να ενημερωθούμε. Να μην είναι τουριστικά αξιοποιημένα. Μια κόκκινη ταμπέλα δεν είναι αρκετή για να γνωρίσουμε τι υπάρχει από «πίσω» της. Το ψαχτήρι στο διαδίκτυο δεν είναι υποκατάστατο της ιστορικής αναδρομής και των ενημερωτικών φυλλαδίων. Η γνώση πρέπει να μεταδίδεται.
Βρίσκονται όλα αυτά τόσο κοντά μας, μα και τόσο μακριά μας. Απλώνουμε το χέρι μας να τα πιάσουμε, αλλά δεν έχουμε τη γνώση και μας γλιστράει μέσα από τα χέρια.
*Η Σοφία Εξάρχου είναι συμβολαιογράφος
