Η ζωή στην ελεύθερη πλέον Άρτα μπαίνει στον νέο της δρόμο. Ήδη πριν γίνει η κατάληψη, συστάθηκε με Βασιλικό Διάταγμα της 9ης Ιουνίου ο νομός Αθαμανίας, που περιλάμβανε 59 χωριά με έδρα την Άρτα. Με Β. Δ. της 26ης Ιουνίου αναλαμβάνει προσωρινά τη διοίκηση του νομού ο βασιλικός επίτροπος Επαμεινώνδας Λουριώτης, καταγόμενος απ’ την Άρτα, με γραμματέα του τον Κωνσταντίνο Παπαγιαννόπουλο και στη συνέχεια τον Ιωάννη Πλέσσα.
Με άλλα διατάγματα έγινε αποτίμηση των ξένων νομισμάτων που κυκλοφορούσαν στην Άρτα, συστάθηκε Δημόσιο Ταμείο, Τελωνιακή Αρχή, Ταχυδρομικό Γραφείο κλπ. Την 7η Ιουλίου έγινε η τηλεφωνική σύνδεση Άρτας – Μενιδίου και διατάχτηκε η κατασκευή τηλεφωνικής γραμμής Άρτας – Καλαρρυτών.
Ολόκληρο τον μήνα Ιούλιο οι κάτοικοι της Άρτας συμμετείχαν προσφέροντας τα ζώα τους και την προσωπική τους εργασία διευκολύνοντας τον στρατό στην κατασκευή του δρόμου από Άννινο προς Άρτα. Η κυβέρνηση έστειλε στην Άρτα τον μηχανικό Έσλιν, για να κατασκευάσει απλούς δρόμους ώστε να επικοινωνούν τα χωριά δια των ζώων με την πόλη, ενώ τον μήνα Σεπτέμβρη έστειλε και άλλον μηχανικό, τον Πέτρο Σαμπώ, για την επίσπευση των εργασιών. Ο ίδιος αυτός, ως νομομηχανικός Άρτας, ανέλαβε τη σύνταξη σχεδίου πόλης, το οποίο ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1884 και υποβλήθηκε προς έγκριση στο υπουργείο.
Με διάταγμα της 3ης Ιουλίου αποφασίστηκε η απογραφή των κατοίκων του νέου διαμερίσματος της Άρτας, η οποία απέδωσε τα εξής: Πόλη της Άρτας: χριστιανοί 4.328 (άντρες 2.168, γυναίκες 2.160). Ισραηλίτες, 617 (άντρες 318, γυναίκες 299). Οθωμανοί 45 (άντρες 33, γυναίκες 12). Ο συνολικός πληθυσμός της πόλης έφτανε μόλις τους 4.990, εκ των οποίων 2.519 ήταν άντρες και 2.471 γυναίκες.
Η περιοχή Βρύσεως (Άρτα και τα γύρω χωριά) είχε πληθυσμό 8.931 (4.508 άντρες και 4.423 γυναίκες). Το Κάτω Ραδοβίζι είχε πληθυσμό 2.872 (1.501 άντρες και 1.371 γυναίκες). Το Άνω Ραδοβίζι είχε πληθυσμό 2.813 (1.483 άντρες και 1.330 γυναίκες). Και η περιοχή Τζουμέρκων είχε πληθυσμό 16.559 (8.578 άντρες και 7.981 γυναίκες). Σύνολο πληθυσμού στο νομό 31.141, εκ των οποίων 16.121 άντρες και 15.020 γυναίκες.
Με διάταγμα της 11ης Αυγούστου ιδρύθηκαν τέσσερα ειρηνοδικεία: Άρτας, Βουργαρελίου, Καλαρρυτών με έδρα τα Πράμαντα, και Ραδοβιζίου με έδρα το Βελεντζικό. Ιδρύθηκε το Πρωτοδικείο Άρτας, με πρόεδρο τον δικαστή Ναούμ, το Γυμνάσιο Άρτας με τέσσερις τάξεις και διευθυντή τον Σπυρίδωνα Καλέλη και το τριτάξιο Σχολαρχείο Άρτας, με σχολάρχη τον Ιωάννη Ράμμο. Με άλλα διατάγματα ιδρύθηκαν Υγειονομική Επιτροπή, με πρόεδρο τον Λ. Ζωγράφο, Οικονομική Εφορεία και Δασαρχείο.
Την 5η Σεπτέμβρη άρχισε την έκδοσή της, με διευθυντή της τον Ιάκωβο Κάο, η εβδομαδιαία εφημερίδα με τίτλο «ΑΡΤΑ», η οποία αντικαταστάθηκε ένα χρόνο μετά από την εφημερίδα «ΑΜΒΡΑΚΙΑ», ενώ το Μάη του 1883 εκδόθηκε η τοπική εφημερίδα «ΕΥΘΥΝΗ».
Αρχές Οκτώβρη άρχισε η διάνοιξη της αμαξιτής οδού Άρτας – Κόπραινας, η οποία παραδόθηκε στο κοινό τέλος του μήνα.
Από τον Αύγουστο ο στρατός αρχίζει τη συστηματική καταδίωξη των ληστοσυμμοριτών. Μεγάλη πρόοδο σημείωσε στην ορεινή περιοχή Ραδοβιζίου και Τζουμέρκων. Η δράση του 2ου τάγματος ευζώνων έφερε σε δύσκολη θέση τον διαβόητο ληστή Γεώργιο Νταβέλη και άλλους με μικρότερες συμμορίες, ύστερα από συμπλοκή στα σύνορα του Βάλτου, κατά την οποία σκοτώθηκαν τρεις ληστές και ένας στρατιώτης. Καταδιώκοντας τον Νταβέλη, τον έπεισαν να παραδοθεί, για να ακολουθήσει στη συνέχεια και η παράδοση των άλλων.
Τον μήνα Σεπτέμβρη 700 Αρτινοί που διαθέτουν κτήματα στην άλλη όχθη του Αράχθου, δοκιμάζουν πολλές δυσκολίες. Καθώς πλησιάζει η εποχή της συγκομιδής, οι Τούρκοι παρεμβάλλουν πολλά εμπόδια.
Στις εκλογές της 20ης Δεκεμβρίου η Άρτα διαιρέθηκε σε δύο εκλογικές περιφέρειες: περιφέρεια Άρτας με τις περιοχές Βρύσεως, Κάτω Ραδοβιζίου και Άνω Ραδοβιζίου, και περιφέρεια Τζουμέρκων. Υποψήφιοι βουλευτές για την Άρτα ήταν οι Κωνσταντίνος Καραπάνος και Ιωάννης Αντωνόπουλος, οι οποίοι αποτέλεσαν συνδυασμό κόμματος, και ο Γεώργιος Παχύς του Τρικουπικού κόμματος. Για την περιφέρεια Τζουμέρκων υποψήφιοι ήταν ο δημοδιδάσκαλος Κωνσταντίνος Κοττίκας από τους Ραφταναίους, ο λοχαγός τάγματος ευζώνων Κίσσαβος και ο εξ Άρτης θεολόγος καθηγητής Νικ. Αμβράζης. Εκλέχτηκαν οι Κων. Καραπάνος, Γεώργιος Παχύς, Κων. Κοττίκας και Νικ. Αμβράζης.
Κατά τη διάρκεια του 1882 ιδρύθηκαν στα χωριά του νομού διάφορα σχολεία. Το 1883 ιδρύθηκε καπνεργοστάσιο στην πόλη, με διευθυντή τον φαρμακοποιό Παντελή Οικονόμου, και την ίδια χρονιά ιδρύθηκε καπνεργοστάσιο και στα Άγναντα, με διευθυντή τον Γεώργιο Κοττίκα. Το 1884 ιδρύθηκε αλαταποθήκη στην Κόπραινα, στην οποία διορίστηκε υπάλληλος ο Γεώργιος Μάγγος. Τον Ιούνιο 1884 η Άρτα απέκτησε πυροσβεστική αντλία, την οποία παρήγγειλε στη Γερμανία, και τον ίδιο μήνα εγκαταστάθηκε στην πόλη η μαία Αναστασία Θ. Μπαγιάκα, η οποία σπούδασε για το σκοπό αυτό με δαπάνες του Κ. Καραπάνου.
(Από Δημητρίου Φωτίου Καρατζένη, Η εκατονταετηρίς της Άρτης 1881 – 1981)