Στην σημερινή εποχή πολλοί Τούρκοι συγγραφείς και πανεπιστημιακοί σε Ευρώπη και Αμερική, αλλά και άλλων εθνοτήτων μεταξύ των οποίων και Έλληνες, προβάλλουν με φανατισμό την δήθεν ανεκτικότητα έναντι όλων των εθνοτήτων της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, της οποίας την ανασύσταση, κυρίως μετά την παγκοσμιοποίηση, επιζητάει το πολιτικό κατεστημένο της Τουρκίας πέρα και ανεξάρτητα από τους τωρινούς κομματικούς συσχετισμούς που υπάρχουν σ’ αυτή.
Εμφανίζουν εξωραϊσμένη την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως να ήταν ένα πολυπολιτισμικό κράτος, στο οποίο ζούσαν αρμονικά οι λαοί των διαφόρων εθνοτήτων, που την αποτελούσαν. Προπαγανδίζουν πως μεταχειριζόταν ευνοϊκά, δίχως διακρίσεις, τους μη μουσουλμανικούς πληθυσμούς και ανεχόταν την αυτοτελή ύπαρξή των Τούρκοι, Έλληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι, Άραβες κλπ εξασφάλιζαν μιαν ειρηνική και ασφαλή διαβίωση.
Σε μια προσπάθεια να εμπεδωθεί και στον ελληνικό λαό η άποψη αυτή, τηλεοπτικός σταθμός πανελλήνιας εμβέλειας εμφάνισε, εδώ και λίγα χρόνια, την τηλεοπτική σειρά «1821»με αφηγητές καθηγητές, συγγραφείς και ιστορικούς. Στις εκπομπές της σειράς αυτής ακούστηκαν μερικά άγνωστα σε πολλούς γεγονότα της επανάστασης του 1821, αλλά ακούστηκε και κάτι που την εποχή εκείνη προκάλεσε μεγάλη εντύπωση. Ακούστηκε πως εμείς οι Έλληνες είμαστε προπαγανδισμένοι αρνητικά έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Υποστηρίχθηκε πως έχουμε «ένα ταμπού και πιστεύουμε ότι η οθωμανική περίοδος, αυτά τα 400 χρόνια, ήταν 400 χρόνια πόνου, σφαγών, ανασκολοπισμών, παιδομαζώματος». Όμως αντίθετα, από αυτό που πιστεύεται, όπως μας πληροφόρησαν οι φωστήρες της εκπομπής, Έλληνες και Τούρκοι ζούσαν και «πέθαιναν σαν καλοί γείτονες».
Πρέπει να αναφερθεί πως η κοινωνία στην οθωμανική περίοδο ήταν πράγματι πολυσυλλεκτική και όχι πολυπολιτισμική. Στις πολυσυλλεκτικές κοινωνίες, είναι αλήθεια, πως διαχέονται από κοινότητα σε κοινότητα ήθη και έθιμα, αντιλήψεις, μουσικές κλπ, που τις περισσότερες φορές είναι μακριά από το μάτι της εξουσίας. Αυτή η ώσμωση μεταξύ των διαφόρων κοινοτήτων δεν φανερώνει πως ένα κράτος είναι ανεκτικό, αν η ανεκτικότητα δεν αποτελεί μέρος της κρατικής ιδεολογίας. Η πολυσυλλεκτικότητα μιας κοινωνίας δεν συνιστά πολυπολιτισμική δομή αυτής ,η οποία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ελευθερία και ισότιμη μεταχείριση της κοινωνίας. Με λίγα λόγια, οι όποιες συναναστροφές μεταξύ των διαφορετικών εθνοτήτων και θρησκευτικών ομάδων δεν μπορούν να καλλωπίσουν το βαθύ συστημικό ρατσισμό, που χαρακτήριζε την οθωμανική αυτοκρατορία, χρησιμοποιώντας έναν σύγχρονο όρο.
Στην Αυτοκρατορία των Οθωμανών ο σουλτάνος ήταν ο απόλυτος κυρίαρχος του κράτους. Ο σουλτάνος και οι αυλικοί του φρόντιζαν να εξολοθρεύουν κάθε πιθανό σφετεριστή της εξουσίας τους. Γράφει ο Γ. Φίνλεϋ: «η αληθής αριστοκρατία του ελληνικού έθνους είχεν εξολοθρευθεί υπό της οθωμανικής κατακτήσεως. Τα τέκνα της ή εσφάγισαν υπό των Τούρκων, ή εις εξορίαν κατηναγκάσθηκαν, ή εβιάστηκαν να δεχθώσι τον μωαμεθανισμόν… Ο Μωάμεθ ο πορθητής εσκεμμένως εθανάτωσε πάντα Έλληνα εξασκούντα πολιτική τινά επιρροήν». Για παράδειγμα ο μέγας λογοθέτης Λουκάς Νοταράς αποκεφαλίστηκε μαζί με τους γιούς του, επειδή αρνήθηκε να δεχτεί να οδηγήσουν τον μικρότερο γιό του, ηλικίας δεκατεσσάρων χρονών, στο χαρέμι του Μωάμεθ Β του πορθητή. Η πρακτική αυτή βέβαια δεν είναι αποκλειστικό εφεύρημα των Οθωμανών, ούτε τελειώνει με την αυτοκρατορία τους. Έχει χρησιμοποιηθεί από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν από την Αγγλική αυτοκρατορία στην Ινδία με εκτελέσεις μελών της ινδικής ηγεσίας και από τους Ναζί με εξόντωση της Πολωνικής πνευματικής ελίτ. Είναι βέβαιο πως σήμερα κανένας δημοκρατικός ιστορικός ή απλός πολίτης θα προσπαθούσε να βρει επιχειρήματα υπέρ μιας τέτοιας πολιτικής.
Εγκλήματα και αυθαιρεσίες διαπράττονταν καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκικής κυριαρχίας. Ο Άγγλος Th. Gordon γράφει: «Κανένα άλλο καθεστώς δεν ήταν τόσο αποτελεσματικό στο να σπάσει το ηθικό των ανθρώπων. Απ’ αυτό έλειπε παντελώς η ελάχιστη συμπόνια. Κατά ομολογία, τα βασανιστήρια, που εφαρμοζόταν στους δήθεν παραβάτες των νόμων του σουλτάνου, ήταν πρωτόγνωρα … Για τους ραγιάδες η άσκηση της εξουσίας ήταν αφόρητη. Τους καθιστούσε υποκείμενα όχι μόνο στις ιδιοτροπίες ενός ή λίγων ανθρώπων, αλλά στα βίτσια ενός ολόκληρου κυρίαρχου έθνους των Τούρκων, το οποίο, αν και το ίδιο ήταν σκλαβωμένο, εν τούτοις διέθετε σκλάβους».
Στην αρχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η λέξη ραγιάς σήμαινε τον κάθε φορολογούμενο και με την πάροδο των χρόνων επικράτησε να χαρακτηρίζει τον μη μουσουλμάνο υπόδουλο. Στο τέλος η λέξη ήταν συνώνυμο του χριστιανού υπόδουλου, ο οποίος ήταν αυτός που υφίστατο τις περισσότερες αδικίες και ταπεινώσεις. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στην προκήρυξή του προς τους Αθηναίους σημειώνει: «Καθημερινά σκλαβώνουν τους χριστιανούς αδελφούς μας, τους πωλούν σαν να είναι κτήνη ή τους σκοτώνουν κι αποδυναμώνουν το έθνος μας….
Όσοι από μας περιπλανιόμαστε από τόπο σε τόπο, πασχίζοντας να σώσουμε τ’ απομεινάρια των οικογενειών μας , δεν μπορούμε να αντέξουμε άλλη συμφορά». Ο δε Αδαμάντιος Κοραής στην «Αδελφική Διδασκαλία» γράφει: «Οι ταλαίπωροι Γραικοί δεν είναι πλέον κύριοι μήτε κτημάτων, μήτε τέκνων, μήτε των ιδίων αυτών γυναικών. Η τιμή και η ζωή των κρέμαται από την θέλησιν όχι μόνον αυτού του πρωτοτυράννου, αλλά και εκάστου από τους ελάχιστους αυτού δούλους». Ο Αυστριακός F. W. Sicher επισημαίνει πως και «ο πλουσιότερος Έλληνας δεν διαθέτει καμία προστασία από τις προσβολές του φτωχότερου μουσουλμάνου, του ζητιάνου… Ένας Έλληνας, όποιας κοινωνικής ομάδος, είναι αναγκασμένος να υποστεί τα πάντα από αυτούς».
Για τα σπίτια των υπόδουλων ο Γάλλος περιηγητής του 17ου αιώνα Fr.Richard εξιστορεί πως «..σε πολλά μέρη της Τουρκίας στα σπίτια χριστιανών και εβραίων υπάρχει ένα άνοιγμα στον τοίχο, για να βλέπουν και ακούνε οι καταδότες». Για τον λόγο αυτό «στην Θράκη τα παράθυρα των ελληνικών και εβραϊκών σπιτιών ήταν φτιαγμένα στις στέγες και όχι στους τοίχους, για να είναι αόρατοι οι ένοικοι». Ένας άλλος περιηγητής ο Henry Blount συμπληρώνει «Στα σπίτια των χριστιανών και των εβραίων οι πόρτες εισόδου βρισκόταν πολύ ψιλότερα από το έδαφος, για να μη δύνανται, όπως μου ελέχθη, να εισέρχονται οι Τούρκοι μέσα στα σπίτια με τα άλογά τους και να τα μεταβάλουν σε στάβλους. Δείγμα της φοβερότερης δουλείας».
Σε ορισμένα μέρη, κυρίως όπου ήταν εγκατεστημένοι πυκνοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί, δεν επιτρεπόταν η ομιλία της Ελληνικής γλώσσας. Επί Σελίμ Α (1512-1520) στην Αίγυπτο έκοψαν τις γλώσσες πολλών ανθρώπων, γιατί μιλούσαν ελληνικά. Ενώ στη Ζίχνα το 17ο αιώνα οι Τούρκοι έκοβαν τη γλώσσα των γονιών, για να χάσουν τα παιδιά τους και οι κατοπινές γενεές την Ελληνική λαλιά.
Ο Γάλλος πρόξενος στην Πάτρα Πουκεβίλ μεταξύ των άλλων γράφει και τα εξής: «…σκληρότερα απ’ όλους δοκιμάζονταν τα παιδιά και κυρίως οι νέες κοπέλες , οι οποίες δεν τολμούσαν από την παιδική τους ηλικία να βγουν έξω από το σπίτι τους και να κυκλοφορήσουν, καθόσον εύκολα διακινδύνευαν αναίσχυντη αρπαγή και επαίσχυντη μεταχείριση».
Η ιστορία για την Οθωμανική Αυτοκρατορία γράφτηκε και γράφει πως η ανθρώπινη ζωή ήταν, καθ’ όλη τη διάρκειά της , πολύ φθηνή, ευτελέστατη. Θα ήταν, λοιπόν, το λιγότερο θρασεία διαστρέβλωση της ιστορικής πραγματικότητας η απόπειρα να ιστορεί κάποιος αυθαίρετα και να ονομάζει ένα αυταρχικό καθεστώς, παντελώς στεγνωμένο από αγάπη για την ανθρώπινη ύπαρξη και ρατσιστικό «πολυπολιτισμική ανεκτική κοινωνία».
Αν κάποιος θέλει να βρει πραγματική πολυπολιτισμική αδελφοσύνη θα τη βρει στην ίδια την επανάσταση του 1821, που ένωσε όλους τους προοδευτικούς της εποχής στο όνομα της αυτοδιάθεσης των λαών και στη διεκδίκηση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενάντια στην όποια μορφή απολυταρχίας. Το ελληνικό πολιτικό φάσμα ας αφυπνισθεί από τα επικίνδυνα πολιτικά παιχνίδια των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας και των συνοδοιπόρων της. Και να έχουν υπόψη τους πως η απραξία βλάπτει και δεν αποτελεί ένδειξη ψυχραιμίας, αλλά ένδειξη φοβίας απέναντι στην Ιερά Συμμαχία της απολυταρχίας.
Το παρόν το αφιερώνω στους Αγωνιστές του 1821 με τα όποια ελαττώματά τους.
*Ο Γιώργος Παπαδημητρίου είναι
ιατρός, διδάκτωρ Καρδιολογίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
