Σε καιρούς δύσκολους, όπως είναι αυτοί που ζούμε, χρειάζεται οι άνθρωποι να βρίσκουμε κάτι που να μας δίνει κουράγιο και δύναμη να συνεχίσουμε να έχουμε πίστη στον άνθρωπο και τις δυνάμεις του, να μας βοηθάει να προβληματιζόμαστε για τις δυνατότητές μας και να μας παρακινεί να τις υπερβούμε, να μας τέρπει γλωσσικά, αισθητικά και ψυχικά και ταυτοχρόνως να ανοίγει ορίζοντες στο νου και την ψυχή μας.
Τέτοια πράγματα μόνο η Ποίηση έχει τη δύναμη να κάνει και ευτυχώς για την περιοχή μας, έχει την πολυτέλεια να διαθέτει ποιητές με δύναμη λόγου και ευαισθησία ψυχής τέτοια που να εμπνέουν τον αναγνώστη. Ένα βιβλίο με τέτοια ποιήματα ήρθε στα χέρια μου σχετικά πρόσφατα. Πρόκειται για το βιβλίο του Δημήτρη Βλαχοπάνου, «Στ’ ανοιχτότερα τ’ ουρανού», από τις εκδόσεις Apiros Hora, μια έκδοση Νοεμβρίου 2020, σε επιμέλεια Αντιγόνης Βογιατζή-Ζακούρα, κοσμημένο με φωτογραφίες του συγγραφέα Χαράλαμπου Ξυλογιάννη.
Στις 75 σελίδες του βιβλίου, περιλαμβάνονται 54 ποιήματα, δείγμα λιτής και περιεκτικής γραφής, αλλά και ακαταπόνητης δημιουργικότητας. Το σύνολο των ποιημάτων περιλαμβάνει όλα σχεδόν τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Βλαχοπάνου. Ελεύθερος στίχος (που τον προτιμά, αν και έχει διαπρέψει και στον ομοιοκατάληκτο στίχο, ακόμα και στο δύσκολο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο), διάχυτος λυρισμός, πληθώρα εικόνων που απευθύνονται σε όλους με απλοχεριά χωρίς μεγαλοστομίες και προσπάθεια εντυπωσιασμού, καλοδουλεμένος ρυθμός που δίνει στο ποίημα μουσικότητα, ακόμα και χωρίς την ομοιοκαταληξία, πολιτική θέση χωρίς «κραυγές».
Εδώ έγκειται και μια προσφορά του Δημήτρη Βλαχοπάνου στην Ποίηση. Πρόκειται για μια στάση ζωής και αντιμετώπισης του ποιητικού λόγου που δίνει την ορθότερη, κατά τη γνώμη μου, απάντηση στο δήθεν δίλημμα «στρατευμένη» ή «αστράτευτη» ποίηση. Επί της ουσίας δεν υφίσταται τέτοιο δίλημμα, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πνευματικός άνθρωπος (και οι ποιητές είναι πνευματικοί άνθρωποι) που να μην παίρνουν θέση για τα γεγονότα του καιρού τους.
Η λεγόμενη στράτευση έγκειται όχι στην ανάληψη ευθύνης για πολιτική θέση, αλλά στην κατ’ εντολή ή κατ’ ανάθεση συγγραφή έργων. Τέτοια στράτευση εδώ δεν έχουμε. Έχουμε όμως μια υπεύθυνη στάση επιμονής στην ανάδειξη της ειρήνης και των πανανθρώπινων αξιών της ανθρωπιάς, της αγάπης, του έρωτα, του σεβασμού στη Φύση και την Ιστορία.
Έχουμε, επίσης, την ανάδειξη της ροκ πλευράς του ποιητή. Γιατί ο Δημήτρης Βλαχοπάνος είναι ροκ. Όχι «ροκάς» από τους δήθεν, αλλά ροκ, με την έννοια της συνεπούς έκφρασης μιας ζωής ασυμβίβαστης με πνεύμα δημιουργικό και ανυπότακτο που βρίσκει την έκφρασή της, κατά κύριο λόγο, στη μουσική.
Από τα 54 ποιήματα του βιβλίου, τα 39 (αν μέτρησα σωστά) έχουν προμετωπίδα που λειτουργεί και σαν εισαγωγή στο νόημα του ποιήματος, στίχους των Λεντ Ζέππελιν, των Ντηπ Περπλ, των Μπητλς, των Σάιμον και Γκαρφάνκελ, του Μπομπ Ντύλαν (νομπελίστας στη λογοτεχνία), του Πωλ ΜακΚάρτνεϋ, του Τζον Λένον, των Σκόρπιονς και άλλων. Στους τίτλους κυριαρχούν οι μονολεκτικές εκφράσεις ή οι συνδυασμοί δύο, το πολύ τριών, λέξεων.
Ενδεικτικά αναφέρω μερικούς: Διαβάσεις, Παρακλητικός, Μάνες, Σύγκρουση, Μέρες, Νύχτες, Καλπασμοί, Εκτελεστές, Ταξίδι, αλλά και Ρήματα στα κύματα, Ήλιοι στο καντήλι, Πλησίον των ίων, Ίχνη και λύχνοι, Υπόγειος κόσμος, Το πέταγμα του κόνδορα (μια άτυπη «συνομιλία» με το γνωστό άσμα «El condor passa», που έγινε γνωστό από του Σάιμον και Γκαρφάνκελ ως Ιφ άι κουντ).Οι τίτλοι βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση με το περιεχόμενο των ποιημάτων, όπου ο ποιητής με γλώσσα απλή, ύφος άλλες φορές εξομολογητικό, άλλες απλό και διαλεκτικό, άλλες στοχαστικό, αλλά πάντα ανθρώπινα κατανοητό, μιλάει κατευθείαν στην ψυχή του αναγνώστη με εικόνες ζωντανές και γεμάτες δύναμη, συναισθηματική ένταση και ορμή.
Αν μπορούσαμε να ομαδοποιήσουμε τα θέματα που κυριαρχούν σε θεματικές ενότητες θα λέγαμε ότι τον ποιητή, στη συγκεκριμένη συλλογή των απασχολούν έντονα θέματα όπως η ανάγκη της πίστης στον άνθρωπο και τις δυνατότητές του, η υποχρέωση του ποιητή να γίνεται η φωνή των ανθρώπων, η δυνατότητα του ανθρώπου να αντλεί δύναμη από τις μνήμες του, το παρελθόν του και τα λάθη του, η αγάπη της μάνας, η σύγχρονη αλλοτρίωση και η ανάγκη του ανθρώπου να ξεφύγει απ’ αυτή, η αδικία και η καταπίεση του ανθρώπου από τους κάθε λογής ισχυρούς, η απανθρωπιά του πολέμου και της προσφυγιάς, η καταστροφή της Φύσης.
Ο Βλαχοπάνος δεν περιορίζεται να παρατηρεί ή να περιγράφει απλώς προβλήματα και δυνατότητες. Αναζητά το δρόμο για λίγο ξάστερο ουρανό, προκειμένου να τον δείξει και στους άλλους, συνομιλεί με το φως της ανθρώπινης ψυχής και συνάμα ξορκίζει το έρεβος του μίσους και της μισαλλοδοξίας.
Προβληματίζεται και προβληματίζει ψυχαγωγώντας, διδάσκει χωρίς διδακτισμό, τέρπει χωρίς κενότητα. Απλώνει τα φτερά του και μας τα προσφέρει απλόχερα για να πετάξουμε μαζί του στ’ ανοιχτότερα τ’ ουρανού.