Το χαρακτηριστικό σημείο της περιόδου της βαρβαρότητας είναι η εξημέρωση και η συντήρηση ζώων και η καλλιέργεια της γης… Το ανώτερο στάδιο αρχίζει με την τήξη του σιδηρομεταλλεύματος και περνά στον πολιτισμό με την εφεύρεση της αλφαβητικής γραφής και τη χρησιμοποίησή της για τη συγγραφή λογοτεχνικών αριστουργημάτων…
Πρώτα απ’ όλα συναντούμε εδώ για πρώτη φορά το άροτρο με σιδερένιο υνί που το σέρνουν ζώα, το άροτρο που έκανε δυνατή την καλλιέργεια των χωραφιών σε μεγάλη κλίμακα, δηλ. τη γεωργία, και επομένως μια ουσιαστικά απεριόριστη για τις τότε συνθήκες αύξηση των μέσων συντήρησης…
Η οικογένεια είναι το ενεργό στοιχείο, δεν είναι ποτέ στάσιμη, μα προχωρεί από κατώτερη σε ανώτερη μορφή, στο μέτρο που η κοινωνία εξελίσσεται από κατώτερη σε ανώτερη βαθμίδα…
Υπήρξε μια πρωτόγονη κατάσταση, όπου μέσα σε μια φυλή επικρατούσαν χωρίς κανέναν περιορισμό σχέσεις των φύλων, έτσι που κάθε γυναίκα ανήκε σε κάθε άντρα και κάθε άντρας σε κάθε γυναίκα… Αν αναπτύχθηκε μια κοινωνική μορφή ανώτερη από την οικογένεια, αυτό μπόρεσε να γίνει μόνο γιατί απορρόφησε οικογένειες που είχαν υποστεί μια ριζική αλλαγή, πράγμα που ακριβώς γι’ αυτό δεν αποκλείει οι οικογένειες αυτές να βρήκαν αργότερα τη δυνατότητα να συγκροτηθούν ξανά μέσα σε άπειρα πιο ευνοϊκές συνθήκες…
Σύμφωνα με τον τοτινό καταμερισμό της εργασίας στην οικογένεια, στο μερτικό του άντρα έπεφτε η εξεύρεση της τροφής και τα αναγκαία για την εξεύρεσή της μέσα εργασίας, επομένως και η ιδιοκτησία των μέσων τούτων. Τα ’παιρνε μαζί του σε περίπτωση χωρισμού, όπως η γυναίκα κρατούσε τα οικιακά της σκεύη…
Όταν, λοιπόν, πέθαινε ένας ιδιοκτήτης των κοπαδιών, τα κοπάδια του περνούσαν πρώτα στους αδελφούς και τις αδελφές του και στα παιδιά των αδελφάδων του ή στους απογόνους των αδελφών της μητέρας του. Τα παιδιά του όμως δεν είχαν δικαίωμα στην κληρονομιά. Στο βαθμό λοιπόν που τα πλούτη μεγάλωναν, δίνανε από τη μια μεριά στον άντρα μια πιο σημαντική από τη γυναίκα θέση στην οικογένεια, και από την άλλη δημιουργούσαν το κίνητρο να χρησιμοποιήσουν οι άντρες αυτή την ενισχυμένη θέση τους για να ανατρέψουν την παλιά σειρά διαδοχής προς όφελος των παιδιών τους. Αυτό όμως δε γινόταν όσο ίσχυε το μητρικό δίκαιο. Έπρεπε λοιπόν το μητρικό δίκαιο να ανατραπεί -και ανατράπηκε…
Η ανατροπή της μητριαρχίας ήταν η κοσμοϊστορική ήττα του γυναικείου φύλου. Ο άντρας πήρε το πηδάλιο και στο σπίτι, η γυναίκα ταπεινώθηκε, υποδουλώθηκε, έγινε σκλάβα των ορέξεών του και απλό όργανο τεκνογονίας. Την ταπεινωτική αυτή θέση της γυναίκας, όπως προβάλλει ανοιχτά ιδίως στους Έλληνες της ηρωικής και ακόμη περισσότερο της κλασικής εποχής, σιγά – σιγά την εξωράισαν υποκριτικά και ακόμη, πού και πού, της δώσανε ηπιότερη μορφή, καθόλου όμως δεν την κατάργησαν…
Ο άντρας είχε τις γυμναστικές του ασκήσεις, τις δημόσιες συζητήσεις απ’ όπου αποκλειόταν η γυναίκα. Εκτός απ’ αυτά, είχε συχνά και δούλες στη διάθεσή του και, στην εποχή της άνθησης της Αθήνας, μια πλατιά διαδεδομένη πορνεία που το κράτος τουλάχιστον την ευνοούσε. Και ακριβώς πάνω στο έδαφος αυτής της πορνείας αναπτύχθηκαν οι μοναδικές ελληνικές γυναικείες φυσιογνωμίες, που με το πνεύμα τους και την ανάπτυξη του καλλιτεχνικού τους γούστου ξεχωρίζουν πάνω από το γενικό επίπεδο των γυναικών της αρχαιότητας, όπως ξεχωρίζουν και οι Σπαρτιάτισσες με το χαρακτήρα τους.
Το γεγονός όμως ότι η γυναίκα έπρεπε πρώτα να γίνει εταίρα για να γίνει γυναίκα με οντότητα, αποτελεί την πιο αυστηρή καταδίκη της αθηναϊκής οικογένειας… Όσοι ντρέπονταν να εκδηλώσουν οποιαδήποτε αγάπη προς τις γυναίκες τους, διασκέδαζαν σε κάθε λογής ερωτικές περιπέτειες με εταίρες. Ο εξευτελισμός όμως των γυναικών εκδικήθηκε τους άντρες και τους εξευτέλισε κι αυτούς, ώσπου κύλησαν στο αίσχος της παιδεραστίας και εξευτέλισαν και τους θεούς τους και τον εαυτό τους με το μύθο του Γανυμήδη*…
(Φρίντριχ Ένγκελς Η καταγωγή της οικογένειας)
*Γανυμήδης: πανέμορφος έφηβος της Τροίας, τον οποίο απήγαγε ο Δίας με ακαταμάχητες ερωτικές διαθέσεις και τον μετέφερε στον Όλυμπο όπου τον έκανε οινοχόο του.
