Αυτό το πανέμορφο πολύχρωμο έντομο έχει έναν από τους συντομότερους κύκλους ζωής. Ο μέσος όρος της είναι λιγότερο από μια εβδομάδα. Μερικές πεθαίνουν σε 10 μόλις ώρες, ενώ άλλες ζουν μέχρι και οκτώ μήνες. Καμία πεταλούδα δε ζει για πάνω από ένα χρόνο.
Η μεταμόρφωση της πεταλούδας είναι πολύ εντυπωσιακή. Από τη στιγμή της γέννησής της σε μορφή κάμπιας, μερικές δημιουργούν ένα κουκούλι στο οποίο εισέρχονται και μετατρέπονται σε χρυσαλίδες. Η ζωή της πεταλούδας με την ομορφιά της, την πολυχρωμία της και τη μεταμόρφωσή της προκαλεί θαυμασμό σ’ όλους τους πολιτισμούς ανά τον κόσμο και σ’ όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Μια από τις πρώτες απεικονίσεις της βρίσκουμε στην αρχαία Αίγυπτο.
Στην Αρχαία Ελλάδα οι πεταλούδες ονομάζονταν «ψυχές». Πίστευαν ότι είναι οι ψυχές των νεκρών. Ονόμαζαν την πεταλούδα «σκώληκα ή καμπή», ενώ την χρυσαλίδα, δηλαδή το επόμενο στάδιο, «νεκύδαλλο», τουτέστιν περίβλημα νεκρού.
Στην Ελληνική, αλλά και στη Ρωμαϊκή μυθολογία η Ψυχή, μια θνητή, απελευθερώθηκε από το θάνατο από τον Δία. Απελευθερωμένο από τον θάνατο το σώμα της Ψυχής θα μπορούσε να πετάξει ελεύθερα στα ύψη, αναχωρώντας από τα δεσμά της χρυσαλίδας της.
Με την ομορφιά της, η Ψυχή ξύπνησε τη ζηλοτυπία της Αφροδίτης, γιατί τον ίδιο τον Έρωτα σαγήνεψε. Ο Ζέφυρος την μετέφερε σε μια ανθισμένη κοιλάδα για να ζήσει σε ανάκτορο ονειρικό. Κάθε νύχτα συναντούσε εκεί έναν εραστή, που υποτίθεται ότι δεν έπρεπε να δει. Με τις κακόβουλες συμβουλές των αδελφών της ξύπνησε η περιέργειά της και προσπάθησε μ’ ένα λυχνάρι να δει ποιος μοιραζόταν το κρεβάτι της. Μια σταγόνα λάδι έπεσε πάνω στον θεό που πέταξε αμέσως μακριά. Έτσι άρχισε η φοβερή θλίψη, από την οποία η Ψυχή θα μπορούσε να ξεφύγει μόνο με την βοήθεια του Έρωτα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η νυχτοπεταλούδα, που προσελκύεται από την φλόγα του κεριού το βράδυ. Σαν τη ψυχή που προσελκύεται από τις θεϊκές αλήθειες και καίει τα φτερά της.
Με την πεταλούδα και το συμβολισμό της ασχολήθηκαν και οι αρχαίοι λαοί του Μεξικό, όπως για παράδειγμα οι Αζτέκοι. Συμβόλιζαν την φωτιά, την ψυχή, τον θάνατο, του πολεμιστές, τους ταξιδιώτες και τα κολιμπρί.
Στους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής, εξαιτίας της ομορφιάς τους, της δύναμής τους να πετάνε, αλλά και της μεταμόρφωσής τους, συναντώνται επίσης σε πολλούς μύθους. Σύμφωνα με μια πεποίθηση τα όνειρα έρχονται στον ύπνο με μια πεταλούδα. Στην είσοδο των σπιτιών ζωγραφιζόταν το σύμβολό της για να δείξουν ότι ο τρόπος κτισίματος και το σχέδιο διδάχτηκαν στον ιδιοκτήτη σ’ ένα όνειρο. Πολλές γυναίκες κεντούσαν το σχήμα της σε μικρά κομμάτια δέρματος ελαφιού και το έδεναν στα μαλλιά του μωρού τους όταν ήθελαν να το κοιμίσουν. Στα τελετουργικά μία φυλής βρίσκουμε τον χορό της πεταλούδας. Μια ολόκληρη φυλή ονομαζόταν από την πεταλούδα.
Η καθαρή ομορφιά της πεταλούδας ερμηνεύεται σ’ ένα μύθο. Ο δημιουργός ένιωσε θλίψη για τα παιδιά, όταν συνειδητοποίησε ότι το πεπρωμένο τους ήταν να γεράσουν και να γίνουν αδύναμα πλάσματα. Μάζεψε, λοιπόν, όλα τα όμορφα χρώματα από διάφορες πηγές, όπως το φως του ήλιου, τα φύλλα, τα λουλούδια, και ο ουρανός. Έβαλε τα χρώματα σ’ ένα μαγικό σακούλι και το έδωσε στα παιδιά.
Όταν το άνοιξαν, οι χρωματισμένες πεταλούδες πέταξαν έξω ελεύθερες. Τα παιδιά καταγοητεύτηκαν καθώς δεν είχαν δει ποτέ τους κάτι τόσο όμορφο. Οι πεταλούδες τραγούδησαν κι έκαναν τα παιδιά ακόμα πιο ευτυχισμένα. Όμως τα πουλιά παραπονέθηκαν στον δημιουργό γιατί οι πεταλούδες ήταν πάρα πολύ όμορφες και μπορούσαν να τραγουδούν τόσο όμορφα όσο τα πουλιά.
Έτσι, ο δημιουργός αφαίρεσε τη φωνή της πεταλούδας. Αν και είναι τόσο θεαματικά όμορφη παραμένει σιωπηλή.