Στη θέση «Ζευγαράκια» Ιωαννίνων, ένα παλιό ασβεστοκάμινο που μένει ακόμη όρθιο, πάντα μας κινεί το ενδιαφέρον και έχει μια διαχρονική γοητεία.
Μυρίζει ασβέστη, διαθέτει μια μοναδικότητα και είναι ιστορικό σημείο αναφοράς της πρώτο-βιομηχανικής περιόδου. Στάθηκε τυχερό γιατί γλίτωσε από το ισοπεδωτικό κύμα της αντιπαροχής και της ασέβειας που χαρακτήρισε τους Νεοέλληνες απέναντι σε τέτοια έργα. Βοήθησε ακόμη στη διάσωσή του και η δραματική καθυστέρηση του σχεδίου πόλης στην περιοχή. Είναι ένα λαϊκό κατασκεύασμα, ένα ολοκληρωμένο συγκρότημα, που μετέτρεπε την άσπρη πέτρα της περιοχής σε ασβέστη.
Ήταν συνεχούς λειτουργίας, και οι εξωτερικοί του τοίχοι που διατηρούνται ακόμη στέρεοι είναι από πέτρα, τούβλα, τσιμέντο και σίδερο στις δεσιές. Ο ασβέστης για την εποχή, ως γνωστόν, ήταν προϊόν καύσης σε υψηλή θερμοκρασία του ασβεστόλιθου με τη χρήση καυσόξυλων. Άσπροι πυκνοί καπνοί έβγαιναν από το τεράστιο φουγάρο, και οι καμιναραίοι κουβαλούσαν ασταμάτητα για το τάισμα πέτρες από τα νταμάρια και πουρνάρια από τα δάση.
Με τον ασβέστη ως πρώτη ύλη αδρανούς υλικού οι πρόγονοί μας χτίσανε τα σπίτια τους, τις εκκλησίες, τα γιοφύρια, τα κάστρα, τους πύργους, τα σχολεία. Οι μανάδες μας ασβέστωναν τους τοίχους, τα πεζούλια, τους αρμούς στις πλάκες των αυλών, τις μάνδρες από ξερολιθιές. Μέχρι και τις πλάκες στους δρόμους έλουζαν στο λευκό. Οι Πασχαλιές και τα Δεκαπενταύγουστα έπρεπε να βρεθούν ντυμένα στο κατάλευκο της χαράς και της λαμπεράδας. Ήταν το καλύτερο μέσον καθαριότητας, απολύμανσης και αγνότητας. Έφερνε φως, νοικοκυροσύνη και αισιοδοξία. Ζωντάνευε τα σπιτικά τους, τα γέμιζε μυρωδιές ευχαρίστησης, τους έδινε βαθιές ανάσες, ήταν το ευεργετικό της ζωής τους. Πανεύκολος στη χρήση, φτηνός στο βαλάντιο. Το καλοκαίρι έδιωχνε τις αχτίδες του ήλιου με όφελος τον φυσικό κλιματισμό! Πολλές φορές οι νοικοκυρές το παράκαναν από υπερβολικό ζήλο. Κάλυπταν και τις εξωτερικές πέτρινες επιφάνειες των σπιτιών τους, με αποτέλεσμα σήμερα να θέλουμε αμμοβολές και πολλά έξοδα για αποτελεσματικούς καθαρισμούς στα πατρικά μας.
Τεράστια η συμβολή του και για τη… σήμανση των δρόμων. Οι λεύκες αριστερά και δεξιά των δρόμων βαμμένες άσπρες, είχαν ρόλο οδοδείκτη. Και η ασφάλεια των οδηγών άγνωστη έννοια! Αλησμόνητες ακόμη οι άσπρες γραμμές στο ξερό γήπεδο της πόλης μας από τον αξεπέραστο καλλιτέχνη Μητσάρα.
Πάμπολλες οι χρήσεις του και σε πολλούς άλλους τομείς της παραγωγικότητας. Εκτός του ότι ήταν ένα υγιεινό, αβλαβές και συγκολλητικό υλικό, είχε χρήση στη ζαχαροπλαστική, τη βυρσοδεψία, τη φαρμακολογία, τη σαπωνοποιία, τη χαλυβουργία και κυρίως στη γεωργία. Έβαψε λευκά τα νησιά των Κυκλάδων και τους έδωσε μια αισθητική αξία που κατοχυρώθηκε ως εθνικό κεφάλαιο. Η αρχιτεκτονική του ασβέστη κυρίαρχη κάτω από τον σκληρό ήλιο.
Τη διακίνηση της «άσβεστης πέτρας» στις πόλεις μας και τα χωριά την έκαναν οι μικροπωλητές με ποδήλατα ή μηχανάκια. Ποιος από τους μεγάλους δε θυμάται τους πλανόδιους με μια παλάντζα «πειραγμένη» να διαλαλεί στις γειτονιές: ασβέστ’!
Σήμερα με τη βιομηχανική της μορφή χρησιμοποιείται συστηματικά σ’ όλες τις δομικές κατασκευές με άριστη και αναντικατάστατη εφαρμογή. Εκτιμώ ότι τα βιοτεχνικά αυτά απομεινάρια της πατρίδας μας θα έπρεπε να έχουν κριθεί διατηρητέα. Μεταφέρουν και προσφέρουν πολλά μορφωτικά στοιχεία στις νέες γενιές και δεν αξίζει να θυσιασθούν κι αυτά στο βωμό της εκμετάλλευσης και του κέρδους.