Η «Έβδομη Σφραγίδα» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν είναι μια παρεξηγημένη ταινία. Είναι τόσο βαρύς ο μύθος που κουβαλάει εδώ και έξι δεκαετίες! Μυθική είναι πλέον η σκηνή με την παρτίδα του σκακιού ανάμεσα στον Θάνατο και τον Ιππότη.
O Ιππότης (Μαξ φον Σίντοφ στο ρόλο που τον έκανε διεθνή σταρ) επιστρέφει στη γενέτειρά του μετά από δεκαετή παραμονή στους Αγίους Τόπους, όπου (εντελώς ειρωνικά και μάταια) αντί για το Θεό στον υποτιθέμενο «τόπο κατοικίας του» είδε μόνο την ανείπωτη φρίκη και βρίσκει μια χώρα ρημαγμένη από την πανούκλα και την απελπισία. Η «Έβδομη Σφραγίδα» είναι ένα αριστούργημα του κλασικού κινηματογράφου που απ’ ότι θα δούμε παρακάτω συνδέει συνειρμικά τον ανθρώπινο αγώνα ενάντια στον θάνατο καθώς και την αγωνία των επιχειρήσεων που στην εποχή του Covid-19 παίζουν καθημερινά «παρτίδες σκάκι» για την επιβίωσή τους.
Σε λιγότερο από έξι μήνες, ο Covid-19 έχει μεταμορφώσει τον κόσμο. Αλλά τί έχει επιφέρει έως σήμερα; Η άγνοιά μας σχετικά μ’ αυτό κυμαίνεται σε μεγάλα επίπεδα, αλλά ακόμη και η πιο απαισιόδοξη υπόθεση για το μέλλον, μάλλον απέχει από τις πραγματικές επιπτώσεις.
Ας κάνουμε, λοιπόν, έναν απολογισμό. Ο κόσμος ήταν ταραγμένος ακόμη και πριν από την πανδημία. Μόλις πριν από δώδεκα χρόνια η μεγαλύτερη χρηματοπιστωτική κρίση μετά απ’ αυτή του 1930, συγκλόνισε την παγκόσμια οικονομία. Υπήρξε, όπως όλοι θυμόμαστε, μια γενική δυσφορία και μια γενική αντίληψη πως ο καπιταλισμός τιμώρησε ακόμη και τα πλούσια σχετικά κράτη.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι αυτή η οργή αποκαλύφθηκε στο δημοψήφισμα του Ηνωμένου Βασιλείου για το Brexit και στην εκλογή του Ντόναλντ Τράμπ ως προέδρου των ΗΠΑ το 2016. Ο τελευταίος, με τη σειρά του, μετέτρεψε τις ΗΠΑ σε μια χώρα υπερπροστατευτισμού των εγχώριων προϊόντων. Αυτή η αλλαγή στην αμερικανική πολιτική επιταχύνθηκε από τον ανταγωνισμό της Κίνας που προσπαθεί να ηγηθεί ως η κύρια παγκόσμια υπερδύναμη. Και κάπως έτσι ξεκινάει, ίσως, ένας «δεύτερος ψυχρός πόλεμος». Στη συνέχεια ξέσπασε ο Covid-19.
Λοιπόν, τι γνωρίζουμε ήδη γι’ αυτό; Γνωρίζουμε ότι βρισκόμαστε στη μέση της βαθύτερης ύφεσης στην ιστορία εν καιρώ ειρήνης τα τελευταία 150 χρόνια. Οι παγκόσμιες οικονομικές προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, καθώς επίσης και οι τελευταίες οικονομικές προβλέψεις του ΟΟΣΑ, δείχνουν ότι ο αντίκτυπος είναι καταστροφικός σ’ όλο τον κόσμο. Ωστόσο, το αποτέλεσμα δεν ήταν ίσο για όλους. Ορισμένες χώρες έχουν πληγεί πολύ περισσότερο από τον Covid-19 απ’ ότι άλλες, είτε λόγω ανικανότητας, αδιαφορίας, μη έγκαιρης και σοβαρής αντιμετώπισης ή ακόμη και κακού συγχρονισμού. Ορισμένες επιχειρήσεις και άνθρωποι έχουν επίσης πληγεί πολύ πιο σκληρά από άλλες, επειδή οι δραστηριότητές τους εξαρτώνται από την καθημερινή συναναστροφή τους με τον κόσμο.
Γνωρίζουμε τώρα ότι οι πανδημίες μπορούν πράγματι να συμβούν.
Γνωρίζουμε ότι τα κράτη τουλάχιστον προσπαθούν να αναλάβουν την ευθύνη όταν αυτό συμβεί.
Γνωρίζουμε, επίσης, ότι θα υπάρξουν οικονομικές ουλές, με τη μορφή της κατάρρευσης των επιχειρήσεων και επιπρόσθετα με την μακρόχρονη μείωση των παραγωγικών μονάδων αλλά και της παραγωγικότητας εν γένει.
Γνωρίζουμε ακόμη ότι πολλές χώρες θα αναδυθούν μέσα από την πανδημία με πολύ μεγαλύτερα ελλείμματα ταμειακών κεφαλαίων απ’ ότι είχαν προβλέψει, οπότε οι κεντρικές τράπεζες καλούνται να καλύψουν τα ελλείμματα αυτά περνώντας στον ισολογισμό τους μεγάλο κομμάτι απ’ αυτό το χρέος.
Ωστόσο, υπάρχουν και παράμετροι που δεν γνωρίζουμε. Δεν γνωρίζουμε πότε, πώς ή ακόμα και αν θα υπάρξει εμβόλιο ή κάποια άλλη λύση ώστε να θέσει την πανδημία υπό πλήρη έλεγχο. Δεν γνωρίζουμε ποια είναι η οικονομική πορεία ή ακόμη και η οικονομική ανάκαμψη και πως θα μοιάζει αυτή. Δεν γνωρίζουμε πόσο ηχηρό θα είναι το χτύπημα της πανδημίας για το εμπόριο, την εμπορική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις. Πώς μπορεί να είναι ο κόσμος μετά την πανδημία; Πάνω σ’ αυτές τις ερωτήσεις γνωρίζουμε ελάχιστα. Αλλά μερικά πράγματα φαίνονται εύλογα.
Μια πρώτη πιθανή εξέλιξη είναι ότι η εικονική παγκοσμιοποίηση έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας αλλά και της επιβίωσής μας.
Ένα δεύτερο είναι η ταχεία υιοθέτηση τεχνολογιών που υπόσχονται αυξημένη ασφάλεια μαζί με ευκαιρίες για μεγαλύτερο κοινωνικό έλεγχο. Σε αυτή την κούρσα η Κίνα έχει ξεκάθαρο προβάδισμα.
Ένα τρίτο, θα λέγαμε, είναι μια συγκεντρωτική πολιτική στους πόλους. Έχει παρατηρηθεί ιστορικά ότι στις μεγάλες οικονομικές κρίσεις ο λαός τείνει να στρέφεται προς τους πόλους, λαμβάνοντας ξεκάθαρη γραμμή για τις μετέπειτα αποφάσεις που θα παρθούν.
Μια τέταρτη πραγματικότητα είναι ότι το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα των κρατών θα αυξηθούν σε μέγεθος πολύ μεγαλύτερο από τις αρχικές προβλέψεις. Θα υπάρξει, επίσης, μικρή ανοχή για έναν άλλο γύρο «λιτότητας» ή αύξηση του επιπέδου των δημόσιων δαπανών. Επικρατέστερη πιθανότητα είναι να υπάρξει επιβολή υψηλότερων φόρων, ειδικά σ’ αυτούς με υψηλότερα εισοδήματα. Επιπρόσθετα, εταιρείες με μεγάλα ελλείμματα, θα χρηματοδοτηθούν είτε άμεσα είτε έμμεσα από το κράτος και από τις κεντρικές τράπεζες, όπως είδαμε να γίνεται πρόσφατα στη Λουφτχάνσα όπου το Γερμανικό κράτος χορήγησε πακέτο στήριξης ύψους 9 δις ευρώ.
Η τελική και πιο σημαντική πραγματικότητα είναι οι διαταραγμένες διεθνείς σχέσεις. Η Κίνα είχε μια εκπληκτικά καλή αντιμετώπιση στην κρίση, δεδομένου ότι εκεί ήταν που εμφανίστηκε ο ιός. Αλλά η Κίνα είναι, επίσης, ανοιχτά αυταρχική και διεθνώς διεκδικητική. Κι αυτό το βλέπουμε με την συνεχή τριβή των σχέσεών της με τις ΗΠΑ (οικονομικός πόλεμος) καθώς και με την «τιμωρητική» στρατηγική της απέναντι στον μεγάλο γείτονά της (και δεύτερη μεγαλύτερη πληθυσμιακά χώρα) την Ινδία, έπειτα από το συμβάν στα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών που κόστισε τη ζωή σε είκοσι Ινδούς στρατιώτες.
Μια άλλη ανοιχτή ερώτηση είναι ποιο ρόλο και τι επιρροή θα έχουν οι κολοσσοί της τεχνολογίας. Όλοι οι οικονομικοί αναλυτές στο Σιτι του Λονδίνου λένε ότι «Η ρευστότητα είναι ο Βασιλιάς». Αν αναλογιστούμε αυτή την πρόταση και την παραλληλίσουμε με τους μεγάλους παίχτες της τεχνολογίας, βλέπουμε ότι μόνο εφτά κολοσσοί της τεχνολογίας (Microsoft, Google, Apple, Facebook, Amazon, Oracle, Cisco) κατέχουν τόση ρευστότητα όσο ολόκληρο το Αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα μαζί. Αυτή η Οζυμάνδια αυτοκρατορία των Big Tech, όπως λέγονται, έχει δημιουργήσει μια χιονοστιβάδα με αποτέλεσμα να μην αφήνει περιθώρια σε άλλες μικρότερες εταιρείες να αναπτυχθούν.
Η πανδημία έχει δημιουργήσει μια τεράστια οικονομική και πολιτική αναταραχή. Θα πρέπει να δούμε καθαρά τις επιλογές που μας έχουν απομείνει και να σχεδιάσουμε προσεκτικά και μελετημένα τα επόμενα βήματά μας είτε σε προσωπικό είτε σε κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Όπως σε μια παρτίδα σκάκι, να θυμάστε ότι πάντα έχουμε επιλογές και άσχετα με τον αντίπαλο, κερδισμένος βγαίνει αυτός που είναι καινοτόμος και έχει προσαρμόσει την στρατηγική του πάνω σ’ αυτή του αντιπάλου.
*Ο Σωτήριος Δημ. Γεωργούλας (με καταγωγή από την Άρτα) είναι Επενδυτικός Αναλυτής στο Λονδίνο
